شناسنامه امام محمد باقر علیه‌السلام
امام محمد باقر علیه‌السلام در روز جمعه یا دوشنبه یا سه‌شنبه اول ماه رجب یا سوم ماه صفر سال 57 هجری یا به روایتی دیگر سال 56 هجری، در مدینه به دنیا آمد و در روز دوشنبه هفتم ذی حجه یا ربیع الاول و یا ربیع الاخر سال 114 هجری، در همان شهر بدرود حیات گفت. بنابراین، آن حضرت 57 سال در این جهان زیست. از این مدت چهار سال با جدش امام حسین علیه‌السلام و پس از وی 35 سال با پدرش زندگی کرد و هیجده سال بقیه عمرش را به تنهایی به سر برد.

مادر آن حضرت، فاطمه دختر حسن بن علی بود که با کنیه ام عبد الله و بنابر قول دیگر، ام الحسن خوانده شده است. بنابراین امام باقر علیه‌السلام از سلاله پدر و مادری هاشمی‌علوی و فاطمی‌به شمار می‌آید. بدین جهت او نخستین کسی است که از نسل امام حسن علیه‌السلام و امام حسین علیه‌السلام به دنیا آمده است.

کنیه وی را بعضی ابو جعفر و برخی ابو جعفر اول خوانده‌اند.

آن حضرت القاب بسیاری داشت که از آن میان لقب «باقر یا باقر العلم» از همه مشهورتر است.
 

دوران زندگی و سیره سیاسی امام محمد باقر علیه‌السلام

در دوران امام باقر علیه‌السلام، حاکمان اموی به دلیل تعارضات داخلی از نهضت عظیم علمی‌آن حضرت غافل بودند، ولی این به معنای در امان بودن آن امام نیست؛ بلکه حجم وسیعی از روایات گویای اوضاع خشونت آمیز آن دوره، و ظلم و تجاوز حاکمان وقت نسبت به دین، مسلمانان و امام آنان است، به گونه ای که امام بارها تقیه می‌کرد و سرانجام نیز بر سر تعارضات مبنایی با نظام خلافت ظالمانه، توسط هشام به شهادت رسید.

میزان اهتمام حضرت باقر علیه‌السلام به تقیه چنان بود که می‌فرمود: «التقیة من دینی و دین آبائی و لا ایمان لمن لا تقیة له: تقیه از دین من و دین پدران من است. و کسی که تقیه ندارد، ایمان ندارد.» این امر به دلایل متعددی مانند: حفظ جان نیروهای خودی، حفظ توان اقتصادی خودیها، اجرای برنامه های مهم تر، حفظ ارزش‌ها و... صورت می‌گرفت و امام با رعایت این اصل، حرکت سری خود در تداوم وظیفه امامت را طی می‌کرد.

سیره علمی‌و فرهنگی امام محمد باقر علیه‌السلام

امام باقرعلیه‌السلام در دوران امامت خویش، با وجود شرایط نامساعدی که بر عرصه فرهنگ اسلامی‌سایه افکنده بود، با تلاشی جدّی و گسترده نهضتی بزرگ را در زمینه علم و پیشرفت های آن طراحی کرد. تا جایی که این جنبش دامنه دار به بنیان گذاری و تأسیس یک دانشگاه بزرگ و برجسته اسلامی‌انجامید که پویایی و عظمت آن در دوران امام صادق علیه‌السلام، به اوج خود رسید.

امام با برقراری حوزه درس، با کج اندیشی ها، زدودن چالش‌های علمی، تحکیم مبانی معارف و اصول ناب اسلامی ‌با تکیه بر آیات رهنمون گر قرآن مبارزه کرد و تمام ابواب فقهی و اعتقادی را از دیدگاه قرآن بررسی کرد و به پرورش دانشمندان و فرهیختگان عصر خود و جنبش بزرگ علمی‌کمر بست؛ به گونه ای که دانشمندی چون «جابر بن یزید جعفی» هر گاه می‌خواست سخنی در باب علم به میان آورد ـ با آن توشه ای که از دانش داشت ـ می‌گفت: «جانشین خدا و میراث دار دانش پیامبران محمد بن علیعلیه‌السلام برایم این گونه گفت» و به دلیل ناچیز دیدن موقعیت علمی‌خود در برابر جایگاه امام، از خود نظری به میان نمی‌آورد.

سیره اخلاقی امام محمد باقر علیه‌السلام

هر چند امام عائله زیاد و زندگی ساده ای داشت، ولی بین مردم به بخشندگی و کرامت مشهور بود. همواره به نیازمند و بی نیاز بخشش می‌کرد و این رفتار را مایه خرسندی خویش قرار داده بود. در بخشش ها، همیشه شأن و مرتبه افراد را در نظر می‌گرفت به اندازه ای که نه موجب اسراف و زیاده روی و نه سبب تحقیر و پایین آمدن شأن آنان شود.

امام از شاد کردن دیگران خشنود می‌شد و از زبان جد بزرگوارش رسول اکرم صلی الله علیه وآله این روایت را برای مردم می‌خواند که هر کس مؤمنی را شاد کند، مرا شاد کرده و هر کس مرا شاد کند، خدای را خشنود ساخته است

رشحاتی از کلام نورانی امام محمد باقر علیه‌السلام

جابر جعفی از امام باقر علیه‌السلام نقل نموده که فرمود: «زمانی بر مردم خواهد آمد که در آن زمان، امامشان غایب خواهد شد؛ پس خوشا به حال کسانی که بر امر ما ثابت باشند؛ همانا کم ترین پاداش ایشان، آن است که خداوند خطاب به آنان می‌فرماید: بندگان من! به سرّ من ایمان آوردید و غیبت حجت مرا تصدیق نمودید؛ پس به بهترین پاداش از سوی من بر شما بشارت باد! بندگان من شمایید از شما می‌پذیرم و شما را عفو می‌نمایم و به وسیلة شما، رحمت و باران را بر بندگانم نازل می‌کنم و برای شما است که از بندگان بلا و عذاب را دور می‌کنم….»

روابط عمومی‌پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی‌باقرالعلوم علیه‌السلام، فرا رسیدن ماه رجب و ولادت با سعادت پنجمین مولود زمین و آسمان، خورشید علم، مخزن الاسرار توحید، شکافنده معماهاى وجود، حضرت امام محمد باقر علیه‌السلام را خدمت جویندگان علم و دانش تبریک عرض می‌کند.