میلاد مبارک حضرت علی بن موسی‌الرضا (علیه‌السلام) فرصتی است برای بازنگری در سیره و میراث علمی آن امام همام، که در میان امامان معصوم علیهم‌السلام، نقشی ممتاز در تثبیت عقلانیت شیعی، تقویت بنیان‌های گفت‌وگوی علمی و مواجهه روشمند با نحله‌ها و ادیان مختلف دارد. تحلیل علمی حیات امام رضا (علیه‌السلام)، به‌ویژه در دوره اقامت در خراسان، زمینه‌ای غنی برای مطالعات تمدنی، معرفتی و کلامی فراهم می‌آورد.
عقلانیت شیعی در بستر مناظره و گفت‌وگو
امام رضا (علیه‌السلام) در دوران ولایت‌عهدی که مأمون عباسی به آن حضرت تحمیل کرد، از فرصت‌های فراهم‌آمده برای عرضه معرفت دینی ناب بهره گرفت. مجالس مناظره‌ای که از سوی حکومت و به‌قصد چالش‌آفرینی و تضعیف علمی آن حضرت ترتیب داده می‌شد، به عرصه‌ای برای نمایش گستره علم، ادب گفت‌وگو، تسلط بر فرق اسلامی و آشنایی با دیگر ادیان و جهان‌بینی‌ها تبدیل شد.
مناظره امام با سران ادیان توحیدی و فِرَق مختلف اسلامی از یهود، نصاری، زرتشتیان، صابئین، دهریون و معتزله، نه تنها نشانه وسعت دامنه دانش ایشان، بلکه گواهی روشن بر جایگاه عقلانیت در اندیشه اهل‌بیت (علیهم‌السلام) است. امام در این گفت‌وگوها نه از مجادله بی‌ثمر بهره می‌برد، نه در دام هیاهو گرفتار می‌آمد، بلکه با آرامش، استدلال و رجوع به مبانی مشترک (عقل و نقل) گفت‌وگویی بر پایه اقناع عقلی رقم می‌زد.
آموزه‌های کاربردی برای جهان معاصر
در جهانی که شکاف‌های مذهبی، افراط‌گرایی دینی، و سوء‌برداشت از دین، بخشی از بحران‌های فکری و سیاسی را رقم زده است، بازخوانی الگوی عقلانی و گفت‌وگومحور امام رضا (علیه‌السلام)، ضرورتی انکارناپذیر در مسیر احیای تمدن اسلامی است.
او به ما می‌آموزد:
چگونه می‌توان بدون تنش، با مخالف فکری سخن گفت؛
چگونه باید در برابر تردیدها و چالش‌ها از عقلانیت وحیانی دفاع کرد؛
و چگونه می‌توان از ظرفیت علمی اهل‌بیت (علیهم‌السلام) برای تبیین جهان‌بینی اسلامی بهره برد.
🎉 به مناسبت سالروز فرخنده میلاد هشتمین حجت الهی، حضرت امام علی بن موسی‌الرضا (علیه‌السلام)، این روز پرفیض و سراسر نور را به عموم شیعیان، پژوهشگران، طلاب علوم دینی و علاقه‌مندان به سیره اهل‌بیت (علیهم‌السلام) تبریک و تهنیت عرض می‌کنیم.
🏴 پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام)
برای مطالعه بیشتر:
عیون اخبار الرضا (علیه‌السلام) – شیخ صدوق
الإمام الرضا (علیه‌السلام) والمأمون – شیخ محمد جواد مغنیه
زندگی امام رضا (علیه‌السلام) – رسول جعفریان
عقلانیت در مناظرات امام رضا (علیه‌السلام) – مقالات منتشر شده در مجله «مطالعات کلامی»
امام رضا (علیه‌السلام) و گفت‌وگوی ادیان – پژوهش‌های منتشر شده در مرکز مطالعات اسلامی قم
نقش امام رضا (علیه‌السلام) در نظام معرفتی تمدن اسلامی – مجموعه مقالات همایش امام رضا و اندیشه دینی، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس