(قسمت اول)
شنیده می‌شود برخی در پی این هستند که بگویند شیعه و اهل سنت هیچ اشتراکی با یکدیگر ندارند جز در قبله! و در همه چیز حتی توحید و نبوت اختلاف دارند!
در ادامه برای پاسخ به این سئوال که چنین ادعایی به چه میزان اسلامی و منطبق با نظر و مبنای علما و متفکرین شیعه است، به برخی از فرمایشات آیت الله العظمی شیخ جعفر سبحانی (دامت برکاته) از مراجع تقلید معاصر اشاره می‌شود:
1ـ آنچه در آثار آیت الله العظمی سبحانی (مدظله العالی) موجود است، نشان می‌دهد که اشتراکات مسلمانان با یکدیگر بیش از اختلافات‌شان است. به عنوان نمونه، ایشان در این‌باره چنین تصریح می‌فرمایند:
«ما یجمعنا اکثر مما یفرقنا»؛ مشترکات ما فزونتر از متمیزات ما است.
در ساحل تقریب، ص99، تهران، مشعر، چاپ سوم، 1381ه‌ش
2ـ محور مهم دیگری که در آثار و بیانات آیت‌الله سبحانی (دامت برکاته) دیده می‌شود این است که مسلمانان برای نیل به سوی وحدت، نیازمند آگاهی نسبت به مشرکات مذهبی خود هستند. چنانکه معظم له در این باره می‌نویسند:
اگر طوایف اسلامی، از وجود مشترکات -که مایه وحدت آنها است- آگاه شوند، گامهایشان به سوی تقریب استوارتر شده و کم کم به وحدت نایل می‌شوند و به این نتیجه می‌رسند که مسائل اختلافی، مربوط به جوهر اسلام نیست، بلکه از مسائل درجه دوم یا سوم است.
بدیهی است که اگر به این حد از آگاهی برسند، همگان در صف واحدی قرار می‌گیرند و از منافع یکدیگر دفاع می‌کنند. و نیز روشن است که تا همدیگر را نشناسند، نه تنها توحید کلمه تحقق نمی‌پذیرد، که حتی تقریب هم جامه عمل نمی‌پوشد.
در ساحل تقریب، ص8
3ـ محور سوم و پایانی که توجه به آن نیز در بیانات و مکتوبات آیت الله العظمی سبحانی (دامت برکاته) حائز اهمیت می‌باشد، تبیین برخی از مشترکات میان مسلمین است. برخی از نقاط اشتراکی شیعه با اهل سنت که در آثار معظم‌له موجود است، به شرح ذیل می‌باشد:
الف: یکتا پرستی و یکتا گرایی
الف: توحید با جلوه‌های مختلف می‌تواند همه مسلمانان را در نقطه واحدی گرد هم آورد. (بدین سان که) مسلمانان جهان (همگی) به خدای یکتا، خالق و آفریدگار یکتا و مدبر و گرداننده یکتا اعتقاد و باور دارند.
ب: نبوت عامه و نبوت خاتم رسولان (صلی الله علیه وآله)
نبوت عامه و نبوت خاتم رسولان (صلی الله علیه وآله) نیز مسئله توحیدساز دیگری است که همه مسلمانان در این اصل یک صدا هستند و یک نظریه دارند.
مساله خاتمیت اصل مستحکمی است که همه مسلمانان در آن وحدت نظریه دارند و معتقدند که با آمدن پیامبر خاتم (صلی الله علیه وآله)، باب نبوت لاک و مهر می‌گردد و دیگر بر روی کسی باز نخواهد شد.
ج: معاد
همه مسلمین معتقدند خداوند بزرگ روزی همه را زنده می‌کند و نیکوکاران را پاداش و بدکاران را کیفر می‌دهد.
این 3 عنصر (توحید، نبوت و معاد)، عناصری هستند که یک میلیارد مسلمان (همه مسلمین)، در آن وحدت نظری دارند و اختلاف در جزئیات جزو مسائل کلامی است و نباید مایه اختلاف شود. ولی در خود این اصول اختلافی نیست.
د: یگانگی شریعت و آئین
سرچشمه شریعت، کتاب خدا و سنت پیامبر (صلی الله علیه وآله) است و همه مسلمین در حجیت این 2 اصل اختلافی ندارند.
هـ: وحدت هدف
وحدت در هدف نیز از عوامل سازنده وحدت است.
امت اسلامی معتقد است که باید جامعه را به سوی خوبی‌ها و نیکی‌ها و فضیلت و مکرمت سوق داد. چنانکه خداوند در قرآن می‌فرماید: «کنتم خیر امه اخرجت للناس تامرون بالمعروف و تنهون عن المنکر...»
در ساحل تقریب، از ص66 تا 76
(قسمت دوم)
در ادامه برای پاسخ به این سوال که چنین ادعایی به چه میزان اسلامی و منطبق با نظر و مبنای علما و متفکرین شیعه است، به برخی از فرمایشات استاد شهید آیت الله مرتضی مطهری (ره) اشاره می‌شود:
1- شهید مطهری (ره) در موارد متعددی تصریح فرموده‌اند که مشترکات شیعه با اهل سنت، بیشتر از اختلافاتی است که با هم دارند. به عنوان نمونه ایشان در این باره چنین فرموده اند:
جهات اختلاف فرق و مذاهب آنقدر زياد نيست كه مانع اخوت اسلامى بشود و جهات اشتراك آنها آنقدر زياد و نيرومند است كه مى تواند آنها را به هم بپيوندد.
مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (ره) ؛ ج25 ؛ ص38، قم، صدرا، چاپ هشتم، 1372ه‌ش
2- محور مهم دیگری که در آثار ارزشمند شهید مطهری (ره) قابل مشاهده می‌باشد، این است که ایشان برخی از مشترکات امت اسلامی را اینگونه برشمرده‌اند:
مسلمين مايه وفاقهاى بسيارى دارند كه مى‌تواند مبناى يك اتحاد محكم گردد.
مسلمين همه خداى يگانه را مى‌پرستند و همه به نبوت رسول اكرم (صلی الله علیه وآله) ايمان و اذعان دارند، كتاب همه قرآن و قبله همه كعبه است، با هم و مانند هم حج مى كنند و مانند هم نماز مى خوانند و مانند هم روزه مى گيرند و مانند هم تشكيل خانواده مى‌دهند و دادوستد مى‌نمايند و كودكان خود را تربيت مىكنند و اموات خود را دفن مى‌نمايند و جز در امورى جزئى، در اين كارها با هم تفاوتى ندارند.
مسلمين همه از يك نوع جهانبينى برخوردارند و يك فرهنگ مشترك دارند و در يك تمدن عظيم و باشكوه و سابقه دار شركت دارند.
مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (ره) ؛ ج25 ؛ ص26
شهید مطهری (ره) در موضع دیگری نیز چنین تصریح فرموده‌اند:
مسلمانان از نظر اختلافات مذهبى طورى نيستند كه نتوانند #وحدت داشته باشند، نتوانند با يكديگر برادر و مصداق «انَّما الْمُؤْمِنون اخْوَةٌ» بوده باشند
زيرا خدايى كه همه پرستش مىكنند يكى است، همه مى‌گويند: لا اله الّا اللّه، همه به رسالت محمد (صلى الله عليه و آله) ايمان دارند و نبوت را به او پايان يافته می دانند و دين او را خاتم اديان مى‌شناسند، همه قرآن را كتاب مقدس آسمانى خود مى دانند و آن را تلاوت مى كنند و قانون اساسى همه مسلمين مى‌شناسند، همه به سوى يك قبله نماز مى‌خوانند و يك بانگ به نام اذان بر مى‌آورند، همه در يك ماه معين از سال كه ماه رمضان است روزه مى‌گيرند، همه روز فطر و اضحى را عيد خود مى‌شمارند، همه مراسم حج را مانند هم انجام مى‌دهند و با هم در حرم خدا جمع مى‌شوند، و حتى همه خاندان نبوت را دوست مى دارند و به آنها احترام مىگذارند.
اينها كافى است كه دلهاى آنها را به يكديگر پيوند دهد و احساسات برادرى و اخوت اسلامى را در آنها برانگيزد.
مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (ره)؛ ج25؛ ص38