✍️محمد باغچقی(1)
مقدمه
فلسطین پاره تن اسلام است و لذا مسئله غصب آن توسط رژیم صهیونیستی، مسئله‌ای مربوط به تمام امت اسلامی است. ازاین‌رو تمامی مسلمانان مکلف‌اند تا جایی که می‌توانند از فلسطینیان مظلوم دفاع کنند. متأسفانه در این میان شیعیان و سنیان دعوا درست کُنی هستند که همچون دو لبه یک قیچی، حمایت از فلسطین و گروه‌های مقاومت آن را امری ممنوع می‌پندارند. به‌عنوان نمونه طلعت زهران از شاگردان مطرح بن باز و بن عثیمین چنین تصریح کرده است: «و الذین فی غزه لا لهم الرایه و الامیر، بل هم شیعه، متَّبِعون للشیعه او هم شیوعیون، فلا یُناصروا»(2)
اما در مورد غزه، آنها باید فرمانده و پرچم داشته باشند و کسانی که در غزه هستند نه فرمانده دارند و نه پرچم، بلکه شیعه هستند، از شیعه پیروی می‌کنند و یا کمونیست‌اند، آنها را یاری نکنید!!
این ادعاها در حالی مطرح می‌شود که عموم عالمان مسلمان (فارغ از تمامی مسائل مذهبی موجود)، همواره حمایت خود را از آرمان‌های فلسطین اعلام داشته‌اند. چنانکه می‌توان عالمان شیعی را در خط مقدم حمایت از فلسطینیان قهرمان مشاهده کرد. ازآنجایی‌که عده‌ای از خناسان درصدد آنند تا نشان دهند بحث حمایت از فلسطین و مردم بی‌پناه آن، مربوط به طیف خاصی از علمای شیعه نظیر امامین انقلاب است و عموم عالمان شیعی نسبت به مسئله اشغال فلسطین بی‌تفاوت بوده‌اند، لذا در ادامه به برخی از آراء علمای مطرح شیعه در این باره اشاره می‌شود.
مراجع تقلید شیعه، در خط مقدم دفاع از فلسطین
باید توجه داشت هرچند امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)، قبل و پس از انقلاب اسلامی، همواره حامی و مدافع آرمان‌های فلسطین بوده‌اند(3)، ولیکن حمایت از فلسطینیان، مختص به امامین انقلاب نمی‌باشد، بلکه جمهور عالمان شیعی همواره بر دفاع و حمایت از ملت فلسطین تأکید کرده‌اند. ازآنجایی‌که ذکر تمامی این حمایت‌ها در این مقاله امکان‌پذیر نمی‌باشد، لذا در ادامه صرفاً به برخی از آراء علمای شیعه در این باره اشاره می‌شود.
1) آیت‌الله عبدالکریم حائری (ره)
به جرات می‌توان مرحوم آیت‌الله عبدالکریم حائری مؤسس حوزه علمیه قم را از جمله عالمانی به‌حساب آورد که در اولین روزهای اشغال فلسطین توسط یهودیان اسرائیلی، اعلام موضع کرد. ایشان در سال 1312 شمسی، در نامه‌ای به رضاشاه توصیه می‌کند که در مسئله اشغال فلسطین ورود کرده و اقدامی عملی انجام دهد.(4)
2) آیت‌الله بروجردی (ره)
آیت‌الله بروجردی (ره) نیز یکی دیگر از عالمان شیعه‌مذهبی است که به‌تصریح شاگردانش، همواره دغدغه مسئله فلسطین را داشتند. آیت‌الله صافی گلپایگانی (ره) در این باره چنین تصریح فرموده‌اند: «در زمانی كه مشهور شد ایران، اسرائیل را به رسمیت به طور كامل یا ناقص شناخته است، و با واكنش سران بعضی كشورهای اسلامی مواجه شد ازجمله سران مصر شخص عبدالناصر (جمال) و رئیس و شیخ جامع الازهر و بعضی دیگر، رسماً شاه را محكوم و طی تلگرافاتی كه به محضر آقا (آیت‌الله بروجردی) كردند شاه را تقبیح و در واقع تنبیه او را از آقا درخواست نمودند، حقیر در جریان قرار گرفتم و تلگرافات آنها را مطالعه نمودم. آقا از این واقعه سخت آزرده‌خاطر و متأسف شد، و فوراً موضوع را تعقیب و جداً خواستار شدند كه دولت، شناسایی (به‌رسمیت‌شناختن) خود را پس بگیرد، و از مسلمانان به‌واسطه خطایی كه كرده عذرخواهی نماید، و آنچه به یاد دارم اقداماتی شد و اینها ابتدا خواستند انكار نمایند، و به صورت‌هایی عذرخواهی نمودند. به‌هرحال آقا با جواب‌هایی كه به طور شفاف و زنده به رئیس‌جمهوری مصر و دیگران دادند این عمل را شدیداً محكوم، و خودشان و شیعه را در كنار سایر مسلمین با صهیونیست‌ها درگیر و در جهاد شمردند، و همواره فكر ایشان به مسئله فلسطین مشغول بود.»(5)
بر همین اساس مشخص می‌شود ذهن مبارک آیت‌الله بروجردی (ره) همواره معطوف به مسئله فلسطین بوده است و دقیقاً همین توجه و عنایت منجر می‌شد تا ایشان در موارد متعددی علیه اشغالگری‌های رژیم صهیونیستی بیانیه صادر فرمایند. چنانکه در سال 1327 شمسی، بیانیه ای رسمی به زبان عربی از ایشان منتشر شد که در این بیانیه، ضمن آن که از مسلمین خواسته شده است برای نابودی یهودیان اشغالگر دعا کرده و فلسطینیان را یاری نمایند، همچنین می‌خوانیم: «تعجب و تأسف کلی از کار یهود است، زیرا آنها بعد از این که نزدیک چهارده قرن تحت حمایت اسلام و مسلمین بوده اند و جان و ناموس و اموال و شعائر دینی شان محفوظ بوده است، می‌خواهند در این زمان انتقام آن همه نیکی‌ها را که در آن مدت طولانی از مسلمانان دیده اند، از آنها بگیرند. مردان شایسته را تحت تعقیب و ارهاب قرار داده و به قتل می‌رسانند، اطفال آنها را کشته، و اعراض آنها را مورد هتک قرار داده و معابد و خانه هایشان را تخریب نموده، و از هیچ شرارت و جنایتی نسبت به آنها ابا ندارند، و از هیچ گونه تجاوز و تعدی دست بردار نیستند.»(6)
3) آیت‌الله سید محسن حکیم (ره)
آیت‌الله سید محسن حکیم (ره) از جمله مراجع مطرح حوزه علمیه نجف اشرف در قرن چهاردهم هجری نیز در مسیر دفاع از فلسطینیان و مبارزه علیه اسرائیل از هیچ تلاشی فروگذار نکرد. به‌عنوان نمونه ایشان در سال 1948 میلادی در نامه ای اعتراض آمیز به سازمان ملل متحد، ضمن محکوم‌کردن به رسمیت شناختن اسرائیل توسط این سازمان جهانی، همچنین به این مسئله اعتراض می‌کنند.(7)
آیت‌الله حکیم (ره) در سال 1387 قمری نیز نامه ای با موضوع فلسطین خطاب به محمد رضا پهلوی می نویسد که در بخشی از این نامه چنین می‌خوانیم : «قطعا حضرتعالی از جزئیات حوادث مصیبت بار دیار مقدس فلسطین و ویرانی هایی که یهودیان و دشمنان اسلام و مسلمین در آن به بار آورده‌اند، باخبر شده اید. در حالی که از حکام و سران مسلمان می خواهیم که براساس وظیفه اسلامی خود در قبال این مصیبت اسفناک موضع گیری کنند، در عین حال بویژه از حضرتعالی امید می رود که به امور رسیدگی کنید و به قضایای اسلامی و مشارکت فعال در پشتیبانی از برادران مسلمانتان در سرزمین های مقدس فلسطین علیه متجاوزگران و حفظ حقوق مشروعشان اهتمام بورزید و پتانسیل ها و ظرفیتهایتان را در راه پیروزی این کشور اسلامی به کار بگیرید.»(8)
4) آیت‌الله گلپایگانی (ره)
یکی دیگر از علمای معاصر شیعه که او نیز در مسئله حمایت از آرمان‌های فلسطین و مبارزه با رژیم صهیونیستی، بسیار نقش‌آفرین بودند، آیت‌الله سید محمدرضا گلپایگانی (ره) هستند. چنانکه وقتی رژیم اشغالگر قدس با حمله به مسجدالاقصی در مردادماه 1348، قبله اول مسلمین را به آتش کشید، یکی از تندترین مواضع آیت‌الله گلپایگانی (ره) راجع به اسرائیل اتخاذ شد. در این بیانیه چنین می‌خوانیم: «جامعه روحانیت شیعه و حوزه علمیه قم سانحه دلخراش و فاجعه جبران‌ناپذیر آتش‌سوزی مسجدالاقصی را به پیشگاه حضرت ختمی مرتبت (صلی‌اللّه علیه و آله و سلم) که قلب مقدسش از این مصیبت بزرگ جریحه‌دار شده تسلیت عرض می‌نماید. برای اظهار تأثر و ابراز تنفر از اعمال دشمنان اسلام و اشغالگران اماکن مقدسه اسلامی اسرائیل و متجاوزین یهودی، عصر روز جمعه 15 جمادی‌الثانیه در مدرسه فیضیه مجلسی برقرار است. سزاوار است حضرات علماء اعلام و عموم مسلمین در شهرستان‌ها بلکه سایر ممالک اسلامی عزای عمومی اعلام نموده و با تشکیل و شرکت در اینگونه مجالس، همدردی و پشتیبانی خود را با برادران مسلمان علیه صهیونیسم و عمال استعمار اعلام نمایند.»(9)
در نامه 15 رمضان 1393 هجری قمری که آیت‌الله گلپایگانی (ره) خطاب به شیخ احمد (مفتی وقت کشور سوریه) نوشته بودند نیز چنین می‌خوانیم: «ملت ایران ضمن پشتیبانی مکرر خود از قضیه فلسطین، آمادگی خود را برای تقدیم هرگونه کمک بنفع قضیه اسلام در این پیکار اعلام می دارد.»(10)
5) آیت‌الله مرعشی نجفی (ره)
آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی (ره) نیز نقش بسزایی در یاری و حمایت از فلسطینیان برعهده داشتند تا جایی که ایشان در پاییز 1346 شمسی، مبلغ 90 هزار تومان (که بیش از 1 میلیارد تومان فعلی است) را برای کمک به مردم مظلوم فلسطین جمع آوری کرده و به حساب شخصی به نام شیخ نصرالله خلخالی (در نجف اشرف) حواله کردند تا بین آسیب دیدگان فلسطینی تقسیم شود.(11)
6) آیت‌الله صافی گلپایگانی (ره)
آیت‌الله صافی گلپایگانی (ره) نیز همچون استادش آیت‌الله بروجردی (ره)، همواره دغدغه پیروزی و آزادی فلسطین را در سر داشتند و لذا ایشان را نیز می‌توان یکی دیگر از مراجع شیعه قلمداد کرد که در خط مقدم حمایت از فلسطین حضوری فعال داشته‌اند. به‌عنوان نمونه ایشان، گناه سکوت در برابر جنایات اسرائیل را هم اندازه با گناه جنایات صهیونیست‌ها می‌دانست و در این باره چنین تصریح می‌کنند: «کسانی که امروزه در برابر جنایات صهیونیست‌ها سکوت کرده‌اند گناهشان مانند کسانی است که دست به چنین اقداماتی می‌زنند. نباید در برابر این جنایات سکوت کرد و باید با محکوم‌کردن این جنایات از مردم مظلوم فلسطین دفاع کرد و اجازه چنین اقدامات ددمنشانه‌ای را به دشمن نداد.»(12)
ایشان، اتحاد مسلمین را راه‌حل مسئله فلسطین دانسته و در این باره فرموده‌اند: «مسلمانان باید یک‌صدا شده و در برابر جنایات صهیونیست‌ها ایستادگی کنند و اگر این امر صورت پذیرد یهودیان نمی‌توانند هیچ اقدامی انجام دهند.»(13)
آیت‌الله صافی گلپایگانی (ره) در کتاب «پیام‌های مهدوی» نیز با بیان این مسئله که منتظر ظهور، فردی آگاه است، همچنین می‌افزایند: «یقیناً كسی كه از چگونگی مظالم استكبار آمریكا و صهیونیسم در فلسطین و قدس عزیز بی‌خبر است یا از جنایت‌های قشون خون‌خوار و وحشی روسیه در چچن مسلمان و مقاومت مجاهدانه و دلیرانة مردم چچن مطّلع نیست و در برابر اینگونه حوادث بی‌تفاوت است، منتظر ظهور نیست.»(14)
شایان‌ذکر است آیت‌الله صافی گلپایگانی (ره)، ابیاتی را نیز ناظر به مسئله فلسطین سروده‌اند که در قسمت‌هایی از این سروده چنین می‌خوانیم:
ببين بر فلسطين كه مانند بُوسنى دچار جنايات مستعمرين است
پيام حسين شهيد این‌چنین است كه حرّيّت و دین‌وایمان قرين است
مسلمان بُوَد دشمن ظلم و عدوان مسلمان، هوادار و سرباز دين است
دلير و فداكار و مردانه خيزيد كه اسلام بىياور و بی‌معین است
بگيريد تصميم و دشمن بكوبيد اگر عزمتان محكم و آهنين است
بسوزيد بنيان كفر و ستم را اگر ناله و آهتان آتشين است
بگيريد درس فداكارى از ما كه مجد و نجات و ترقّى در اين است
بكوبيد مستكبران را كه دنيا خراب از ستمهاى مستكبرين است
نترسيد از نخوت و كبر آنان خدا ناصر و يار مستضعفين است
چرا خفته‌ای اى مسلمان؟ بپا خيز كه دشمن تو را روز و شب دركمين است
چرا خامُشى اى مسلمان كه اسلام گرفتار سر پنجة مفسدين است
7) آیت‌الله سید محمدصادق روحانی (ره)
آیت‌الله سید محمدصادق روحانی (ره) از مراجع معاصر شیعه و مؤلف کتاب ارزشمند و مهم «فقه الصادق علیه‌السلام» نیز یکی دیگر از عالمان بصیری است که در جبهه یاری فلسطین و مبارزه با رژیم صهیونیستی از هیچ تلاشی فروگذار نکردند. ایشان ضمن تأکید همیشگی بر یاری رساندن ملت فلسطین(15)، همچنین حکم به ممنوعیت استفاده از کالاهای اسرائیلی را صادر کردند.(16)
آیت‌الله روحانی (ره) در فتوای مهم دیگری نیز ضمن آنکه انجام عملیات استشهادی (شهادت‌طلبانه) از سوی فلسطینیان را علیه صهیونیست‌ها جایز دانسته و عامل آن را شهید می‌نامند، همچنین تصریح می‌کنند: «اگر تعرض به نظاميان بدون تعرض به غیرنظامیان امکان‌پذیر نباشد و يا آنكه غیرنظامیان هم در اشغال مملكت اسلامى دخيل هستند تعرض به آنان هم مشروع است.»(17)
8) آیت‌الله سیستانی (دامت‌برکاته)
آیت‌الله سید علی سیستانی (دامت‌برکاته) نیز در مواضع متعددی، خواستار تلاش برای نجات فلسطینیان از چنگال رژیم صهیونیستی شده‌اند. ایشان در دیداری که اسفندماه 1399 با پاپ فرانسیس داشتند، با اشاره به ظلم هایی که در سرزمین های اشغالی علیه فلسطینیان می‌شود، جناب پاپ را به ظلم های اسرائیل علیه ملت مظلوم فلسطین متوجه کردند.(18) بی تردید هدف آیت‌الله سیستانی (دامت برکاته) از بیان چنین مباحثی این است که با کمک پاپ فرانسیس، اجماعی جهانی علیه رژیم صهیونیستی ایجاد شود.
در بیانیه اخیر (مهرماه 1402 شمسی) دفتر آیت‌الله سیستانی (دامت برکاته) در خصوص بمباران مستمر مناطق مختلف نوار غزه توسط ارتش اسرائیل، نیز چنین می‌خوانیم: «این اقدامات در برابر چشم و گوش تمام جهانیان و بدون هیچ بازدارنده و مانعی در حالی صورت می‌گیرد که حتی کسانی از این اقدامات جنایتکارانه پشتیبانی کرده و به بهانه دفاع از خویش، به توجیه آن می‌پردازند! همۀ جهان باید در مقابل این جنایت فجیع بایستند و نیروی اشغالگر را از اجرای طرح‌هایش برای آزار و اذیت بیشتر مردم مظلوم فلسطین باز دارند. پایان دادن به تراژدی هفتاد سالۀ این مردم عزیز فقط با رسیدن آنان به حقوق مشروع خویش تحقق می‌یابد و برچیدن اشغالگری از اراضی غصب‌شده تنها راه برقراری امنیت و صلح در این منطقه است. در غیر این صورت مقاومت در برابر متجاوزان ادامه خواهد داشت و چرخۀ خشونت همچنان جان‌های بی‌گناه بیشتری را به کام مرگ خواهد کشاند.»(19)
آیت‌الله سیستانی در رمضان 1442 قمری نیز ضمن حمایت قاطع خود از ملت سربلند فلسطین در مقاومت دلاورانه در برابر با اشغالگران اسرائیلی، همچنین ملت های آزاده را به حمایت و پشتیبانی از ملت فلسطین در بازپس گیری حقوق پایمال شده آنها فرا خوانده اند.(20)
جمع‌بندی
از مجموع آنچه در این نوشتار ذکر شد مشخص می‌شود مراجع تقلید شیعه، مسئله فلسطین را مسئله بسیار مهمی در جهان اسلام قلمداد کرده و همواره حمایت خود را از فلسطینیان مظلوم اعلام کرده‌اند. فتاوی و بیانیه‌های صادر شده از ایشان، بهترین گواه بر ادعای مذکور به‌حساب می‌آید. البته ناگفته نماند در کنار دیدگاه حمایت از فلسطین که از سوی جمهور عالمان اسلامی دنبال شده است، متأسفانه دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که صاحبان این نظریه شیعیان و سُنیان دعوا درست کن هستند. بدین‌سان که اینان (شیعیان و سنیان دعوا درست کن)، با تمسک جستن به بهانه‌هایی واهی، به گروه‌های مقاومت در فلسطین برچسب‌های نادرستی زده و سایر مسلمین را از کمک‌کردن به آنان منع می‌کنند. به‌هرحال امید آن می‌رود با اتحاد بیش‌ازپیش امت اسلامی در مسئله فلسطین، به‌زودی شاهد شکست اسرائیل و پیروزی فلسطینیان قهرمان باشیم.
پی‌نوشت‌ها:
1. پژوهشگر پژوهشکده حضرت باقرالعلوم (علیه السلام) قم
2. www.youtube.com/watch?v=IipaM58FmM.
3. چنانکه امام خمینی (ره)، در پاسخ به استفتائی پیرامون مصرف وجوه شرعی در جهت کمک کردن به گروه های مقاومت در فلسطین، چنین تصریح می فرمایند: «اکیداً شایسته بلکه واجب است که قسمتی از وجوه شرعی مانند زکات و سهم امام (علیه السلام) به مقدار کافی به این مجاهدان راه خدا اختصاص یابد. به مجاهدانی که در صفوف نبرد و فداکاری به منظور از بین بردن صهیونیسم کافر ضد بشر می‌جنگند و برای احیا و بازگرداندن مجد و شرف اسلامی از دست رفته می‌کوشند و برای گرامیداشت تاریخ شریف اسلام نبرد می‌کنند و بر هر مسلمانی که به خدا و روز جزا ایمان دارد واجب است که تمامی قوا و نیروی خود را در این راه به کار برد.» صحیفه امام (ره)، ج2، ص199.
4. نجمی، احمد،مؤسس حوزه؛ پایه‌گذار مبارزه با اسرائیل، سایت مباحثات، تاریخ انتشار: 1 خرداد 1399.
5. صافی گلپایگانی، لطف الله، فخردوران، ص60، قم، دفتر تنظیم و نشر آثار آیت الله صافی گلپایگانی (ره)، چاپ اول، 1391 ه‌ش.
6. سایت باشگاه خبرنگاران جوان به نقل از کتاب مفاخر اسلام (آقای علی دوانی)، ج12.
7. خبرگزاری دانشجو، ديدگاههاي مرحوم آيت الله العظمي سيد محسن حكيم (ره) در خصوص فلسطين، تاریخ انتشار: 29 خرداد 1380 ه‌ش.
8. خبرگزاری شفقنا، نامه تاریخی حضرت آیت الله محسن حکیم به شاه ایران درباره قضیه فلسطین، تاریخ انتشار: 13 اردیبهشت 1399.
9. سایت مرکز بررسی اسناد تاریخی، جستاری بر مواضع برخی از مراجع تقلید و آیات عظام شیعه درباره رژیم صهیونیستی، تاریخ انتشار: 21 آبان 1402.
10. آیت‌الله العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، ج3، ص203، مركز بررسى اسناد تاريخى وزارت اطلاعات، بی تا.
11. آیت‌الله العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی به روایت اسناد ساواک، ج2، ص121.
12. خبرگزاری مهر، گناه سکوت‌کنندگان در برابر جنایات غزه کمتر از صهیونیست‌ها نیست، تاریخ انتشار: 8 دی 1387.
13. همان.
14. صافی گلپایگانی، لطف الله، پیام های مهدوی، ص28 و 29، قم، دفتر تنظیم و نشر آثار آیت الله صافی گلپایگانی (ره)، چاپ اول، 1393ه‌ش.
15 سایت رسمی دفتر آیت الله العظمی سید محمد صادق روحانی (ره)، باید برای آزادی قدس و فلسطین بجنگیم.
16. سایت رسمی دفتر آیت الله العظمی سید محمد صادق روحانی (ره).
17. سایت رسمی دفتر آیت الله العظمی سید محمد صادق روحانی (ره)، حکم شرعی عملیات استشهادی چیست؟
18. سایت رسمی دفترآیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی)، بیانیه دفتر مرجع عالیقدر آقای سیستانی (مدّ ظله) درباره دیدار ایشان با پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک های جهان، تاریخ انتشار: 21 رجب 1442ه‌ق.
19. سایت رسمی دفترآیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی)، ترجمه بیانیه دفتر آقای سیستانی (مد ظله) در خصوص بمباران مستمر مناطق مختلف نوار غزه، تاریخ انتشار: 25 ربیع الاول 1445 ه‌ق.
20. سایت رسمی دفترآیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی)، ترجمه بیانیه دفتر معظم له درباره درگیریهای فعلی در فلسطین اشغالی، تاریخ انتشار: 29 رمضان 1442 ه‌ق.