📝 احمد کوثری
مدیرگروه امت و تمدن پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام
مقام معظم رهبری در دیدار هزاران تن از مردم آذربایجان شرقی در صبح چهارشنبه 26 بهمن ماه 1401 در باب مناظره فرمودند:
یکی از چیزهایی که در ایجاد قوت در کشور مؤثر است و کشور را قوی می‌کند اتحاد ملی است، اتحاد ملی. سر چیزهایی جزئی تنازع نباید انجام بگیرد، البته اختلاف‌نظر هست، در این اختلاف‌نظرها مباحثه خوب است، مناظره خوب است، اما منازعه خوب نیست. مناظره کنند، حرف بزنند، بحث کنند، در دانشگاه، در حوزه، در رسانه‌های عمومی، استدلال کنند با ادب، با حفظ حرمت دیگران این خوب است، اما منازعه کردن خوب نیست، دشمنی کردن خوب نیست، دهان را به حرف ناشایست آلودن خوب نیست، اینها خوب نیست. اتحاد است که کمک می‌کند."
برخی از افراد این سخنان حکیمانه رهبری معظم را با تحلیل اشتباه تفسیر به مناظره مذهبی و آنهم در رسانه‌های جمعی نمودند.
نکته‌ای که در اینجا حائز اهمیت است این می‌باشد که معظم‌له بارها از مناظره مذهبی در منظر و مرئای مردم و در محیطهای عمومی پرهیز داده‌اند و جای مناظرات مذهبی را در جلسات تخصصی عنوان نموده‌اند.
از جمله ۲۰/مهر/۱۳۹۰ در جمع علمای شیعه و اهل سنت کرمانشاه فرمودند:
هر کسی اگر میخواهد مذهب خودش، کار خودش را حفظ کند، داشته باشد؛ اگر میخواهند بحث مذهبی بکنند، هیچ اشکالی ندارد - من بحث مذهبی را هم قبول دارم - اگر دوست دارند بحث علمىِ مذهبی بین علما و بین صاحبان فن بکنند، بنشینند این کار را بکنند، منتها نه در منظر و مرئای مردم، بلکه در جلسات علمی بنشینند با هم بحث کنند.
همچنین پیشتر در ۱ /فروردین/۱۳۸۷ در جمع زائران حرم مطهر رضوی فرموده بودند:
ما افتخار می‌کنیم که پیرو مکتب اهل بیت هستیم، شیعه هستیم، پیرو امامت امیرالمؤمنین و خلافت بلافصل او هستیم؛ به این افتخار می‌کنیم، اما جای اثبات این مطلب کوچه و خیابان نیست؛ جای اثبات این‌گونه مطالب در میان اهل فن، در میان متخصصین و در میان نخبگان است.
اما مساله چیست؟ آیا رهبری معظم نظرشان تغییر نموده است و اگر در گذشته منع از مناظره مذهبی می‌کردند، الان توصیه به آن می‌کنند!!
پاسخ: خیر است.
زیرا با کمی مراجعه به بیانات و مواضع مقام معظم رهبری متوجه این مطلب خواهیم شد که ایشان در مساله مناظره، در باب مسائل سیاسی-اجتماعی یک نظر دارند و در باب مباحث مذهبی، نظری دیگر.
معظم له از سال‌های گذشته مناظره‌ی در مباحث سیاسی ـ اجتماعی در مرئای مردم را، ضمن توصیه به رعایت عدم تنازع، نفی نکرده و در مواردی، تائید هم نموده‌اند.
ولی همواره از مناظره عمومی در مباحث مذهبی همچنان که در بالا اشاره شد، پرهیز داده‌اند و مشخص می‌شود که ایشان نظرشان در این موضوع ثابت بوده است و باید بین نظر معظم‌له در موضوعات سیاسی ـ اجتماعی با موضوعات مذهبی تفکیک قائل شد.
مقام معظم رهبری در تاریخ ۱۴ /خرداد/ ۱۳۸۸ در حرم مطهر امام(ره) فرمودند:
من با مناظره و معارضه و گفتگو و انتقاد مخالفتى ندارم... خودِ آن نامزدهاى محترم توجه كنند، مراقبت كنند كه در اين سخنرانى‌ها، در اين اظهارات، جورى نباشد كه منتهى بشود به ايجاد دشمنى و ايجاد نقار.
معظم‌له همچنین۲۹ /مرداد/۱۳۸۸ در خطبه‌های نماز جمعه فرمودند:
اين رقابت‌ها و مناظرات، كه ابتكار مهمى بود... اگر اين جور مناظره‌ها در طول سال و در طول چهار سال ادامه داشته باشد، ديگر وقتى در هنگام انتخابات پيش آمد، حالت انفجارى پيدا نمی‌كند؛ همه‌ى حرف‌ها در طول زمان گفته خواهد شد، شنيده خواهد شد؛ نقدها، پاسخ‌ها، جواب‌ها. اينها محسنات اين مناظرات بود كه خيلى خوب بود.
یعنی علاوه بر تایید مناظره به برگزاری آن در ایام مختلف سال تاکید نموده‌اند، تا فقط به برگزاری مناظرات در ایام انتخابات بسنده نشود.
و همچنین ایشان در سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ هم به برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی دعوت نموده بودند.
لذا از این مطالب ثابت می‌گردد که حرف ولی امر مسلمین قبل از نهی از مناظره مذهبی هم، عدم نفی مناظره سیاسی - اجتماعی بوده است.
ایشان در ۳۱ /مرداد/۱۳۸۹ در دیدار صمیمانه با دانشجویان وقتی حتی بحث از مباحث معارفی می‌آید ضمن دعوت به آزاداندیشی، توصیه به گفتگو در محیطهای تخصصی و نهی از گفتگو در محیط عمومی و رسانه‌ای، می‌فرمایند:
باید در مباحث مختلف سیاسی – معارفی – اجتماعی و دیگر زمینه‌ها، در دانشگاه‌ها جلسه بحث و مناظره گذاشته شود اما دقت بشود که جای این مسائل در دانشگاه‌ها و جلسات تخصصی است نه در صدا و سیما و محیطهای عمومی.