«این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است.» این جمله امام خمینی (ره) مرا به‌مرور و تأمل در رفتارهای مذهبی مردم قم در ماه محرم و صفر واداشته است. این روزها وقتی از خیابان‌های اطراف حرم حضرت معصومه (سلام‌الله علیه) گذر می‌کنم، دسته‌‏های عزاداری متفاوتی مرا به خود جلب می‌‏کند. در شب سوم شهادت امام حسین (علیه‌السلام) دسته‌‏ای از زنان بیل به دست را دیدم که به نماد زنان بنی‌اسد در خاک‌سپاری بدن‌‌های مطهر شهدای کربلا به سمت حرم فاطمه معصومه (سلام‌الله علیه) در حال حرکت‌اند. در این دسته عزاداری و جاهای دیگر، بارها دیده‌ام افرادی لباس شیر پوشیده و بر تخت‌‏های چوبی سوارند و بر سر مردم کاه می‌‏ریزند. در همین ایام دسته عزاداری بزرگی را دیدم که در حال تشییع ده‌‏ها تابوت نمایشی هستند و جمعیت بسیاری پشت سر آن‌‌ها در حال حرکت‌اند. دسته عزاداری بزرگ دیگری که نمایش قابل‌توجهی از علم‌‏های کوچک و بزرگی است که جوانان تلاش می‌کنند قدرت خود را در بلند کردن آن‌ها به نمایش بگذارند. این روزها هیئت‌‏های عزاداری زیادی را می‌بینم که در آن‌‏ها افرادی با لباس‌های قرمز و با صورت‌‏های زشت و وحشتناک گریم شده، سعی می‌‌کنند زشتی و پلیدی شمر و دار و دسته‌‏اش را به نمایش بگذارند. از آن‌طرف مردان چادر به سر کرده با پوشیه و دختربچه‌های کوچک با چادرهای خاکی، پاهای برهنه و دست‌های بسته‌‏ای را می‌‏بینم که کشان‌کشان در حال کتک خوردن زیر دست‌وپای دار و دسته شمر ملعون هستند؛ اما عجیبتر هیئت بزرگی که با ده‌‏ها شتر آذین‌شده و نمادی از کاروان اسرای کربلا را می‌بینم که از خیابان‏‌های دور و نزدیک در حال به سمت حرم حضرت معصومه (سلام‌الله علیه) هستند و چه راه‏ بندان و ترافیک عجیبی از ماشین‌‏ها در شهر ایجاد کرده‏‌اند.

اما همه تصویر این نیست؛ اینجا قم، شهر مجتهدان، عالمان دین، مراجع تقلید جهان، فیلسوفان، عارفان و محدثان و متکلمان است. این روزها جای‌جای شهر مملو از بنرها و آگهی ‏نماهای بزرگی است که در حال تبلیغ خطیبان و سخنران‌‌های تحلیل‏گر واقعه عاشورا از منظرهای مختلف است. اینجا شهر پژوهشگاه‌ها و اندیشکده‏‌های تحلیل‏گر فرهنگی و اجتماعی است که صدها طلبه و دانشگاهی فاضل در حال پویشگری و تعمق در حوادث تاریخی و اجتماعی است.

احساس می‌‏کنم این‌همه تفاوت بین رفتار مردم در سبک آیینی عزاداری‌‏ها و کنشگری عالمان فرهیخته دینی در شهر قم تناسبی ندارد؛ مردم راه خودشان را می‌‏روند و عالمان و فرهیختگان مسیر خود. شاید قرار نیست ذره‌‏ای از آنچه گفته و پرداخته می‌‏شود در سلوک مذهبی مردم جا باز کند.

این روزها هزاران زن و کودک در غزه به شهادت می‌‏رسند؛ اما دسته‌‏های عزاداری شهر قم، برای نمایش ظلم در کربلا، دسته زنان و دختران دست‌بسته و در حال کتک خوردن به راه می‌‏اندازند!! شمرهای زمان در فلسطین مظلوم، زنان، مردان و کودکان را با فجیع‌‏ترین وضعیت به شهادت می‌رسانند؛ اما در شهر عالمان دینی برای نمادسازی هنوز عده‌‏ای لباس شمر به تن می‌‏کنند!!

در روز شهادت علمدار و رهبر مقاومت «اسماعیل هنیه» هنوز مردم در حال گریه بر مرد شتر سوار با عمامه سبز و پوشیه سفیدی هستند و هیچ عکس بلکه یاد و نامی از علمدار و رهبر مقاومت دیده نمی‌شود.

آری اینجا شهر قم است. مردم هنوز دوست دارند، شمر مرده 1400 سال پیش را زنده کنند و در خیابان‌ها به آن لعنت کنند؛ اما به شمرهای زمان کاری نداشته باشند.

نمی‌دانم تقصیر کم‌توجهی عالمان دینی در تبیین است یا فاصله روحانیت از مردم در ابعاد مختلف سبک زندگی است؛ اما به نظرم بعید است با این جنس مناسک‌زدگی خالی از معنا «اسلام در محرم و صفر زنده بماند».