به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام)، این نشست علمی، که بیست‌وسومین برنامه از فصل دوم این سلسله‌نشست‌ها به شمار می‌رود، با محوریت بررسی سامانه حکمرانی فرهنگی کشور، به تبیین نقش و ساختار «نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور» اختصاص داشت.
هدف از برگزاری این برنامه، تحلیل میدانی و راهبردی یکی از نهادهای کلیدی فرهنگی کشور و ارتقای فهم نظام‌مند از ساختار حکمرانی جمهوری اسلامی اعلام شده بود.
در این نشست، آقای مهدی رمضانی، مدیرکل سابق نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، به ارائه دیدگاه‌ها و تجربیات خود درباره کارکردها، چالش‌ها و ظرفیت‌های این نهاد فرهنگی در ساختار حکمرانی فرهنگی جمهوری اسلامی پرداخت.
اهداف سلسله‌نشست‌های «جمهوری اسلامی‌شناسی»
در ابتدای مراسم، آقای عبدالله صفری، مدیر کارگروه سیاست‌گذاری فرهنگی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام)، ضمن تبریک عید سعید غدیر خم، به تبیین اهداف کلی سلسله‌نشست‌های «جمهوری اسلامی‌شناسی» پرداخت.
وی با توضیح این مطلب که هر یک از سازمان‌ها و نهادهای مختلف، متولی بخشی از عرصه فرهنگ هستند و پیگیری و تحقق اهداف فرهنگی جمهوری اسلامی ایران را در بخش‌های گوناگون بر عهده دارند، تأکید کرد که نیاز به یک نگاه علمی و کارشناسی به این مسائل در لایه‌های مختلف سیاست‌گذاری و نقش‌آفرینان کلیدی کشور احساس می‌شود.
مدیر کارگروه سیاست‌گذاری فرهنگی با بیان اینکه بررسی‌ها شامل برش‌های گوناگون فرهنگی از جمله نشر و کتاب، صدا و سیما، بازی‌های رایانه‌ای، انیمیشن، صنعت، ورزش و ... می‌شود، اظهار امیدواری کرد که این بررسی‌ها در نهایت به دستیابی به چشم‌انداز و تحلیلی از روندهای کلی در عرصه‌های فرهنگی و ارائه تصویری صحیح از سامانه حکمرانی فرهنگی کشور در جمهوری اسلامی منجر شود.
وی با تأکید بر این نکته که نهادها و دستگاه‌هایی که در دوران جمهوری اسلامی مستقر شده‌اند، تجربیات و عملیات‌های موفقی داشته‌اند، بیان کرد که مجموع اینها می‌تواند تصویر صحیح و درستی از سیاست‌گذاری‌های فرهنگی ارائه دهد.
صفری افزود: این دومین نشست در حوزه کتاب و نشر است و پیش از این نیز نشستی با حضور آقای مرادیان (مجمع ناشران) برگزار شده بود که اطلاعات خوبی در حوزه نشر ارائه شد. انتخاب نهاد کتابخانه‌ها و حضور آقای رمضانی به دلیل سابقه چندین ساله ایشان در این نهاد، امکان گفتگوی عمیق‌تری را پیرامون مسائل آن فراهم خواهد آورد.
بررسی وضعیت کتاب و کتابخوانی از نگاه مدیرکل سابق نهاد کتابخانه‌ها
مهدی رمضانی در ابتدای سخنان خود، ضمن ابراز خشنودی از حضور در این نشست، به اهمیت و جایگاه حوزه کتاب و کتابخوانی اشاره کرد و با تأکید بر کم‌توجهی یا بی‌توجهی به این حوزه، بیان داشت که از هر فرصتی برای مطرح کردن این موضوع استقبال می‌کند.
مدیرکل سابق نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با معرفی مختصر خود و سوابق اجرایی‌اش در حوزه‌های فرهنگی، از جمله معاونت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، هیئت مدیره باغ کتاب، و فعالیت در مجمع ناشران، بر دغدغه و زیست فرهنگی خود تأکید کرد.
وی سپس به موضوع سرانه کتابخوانی پرداخت و بیان کرد که طرح سؤالاتی نظیر «سرانه کتابخوانی در چه وضعیتی است؟» با بار منفی، دردناک است.
وی اشاره کرد که سالانه حدود ۱۲۰ هزار عنوان کتاب منتشر می‌شود (گاهی تا ۱۳۰ هزار و گاهی ۱۰۰ هزار عنوان). با توجه به میانگین تیراژ پایین (حدود ۳۰۰ نسخه) و قیمت‌های اعلامی از سوی خانه کتاب، این ارقام نشان‌دهنده شکل‌گیری بازاری مبتنی بر تجارت خرید و فروش کتاب است که مخاطبان خاص خود را دارد.
رمضانی این گزاره که «مردم ما کتاب نمی‌خوانند» را به چالش کشید و با انتقاد از تصویرسازی منفی از وضعیت فرهنگی جامعه تأکید کرد: هیچ ناشری کتاب چاپ نمی‌کند که انبار شود، و این کتاب‌ها در جامعه خواننده دارند.
وی افزود: اینکه بپذیریم مردم ایران کتاب نمی‌خوانند، بدون بررسی دقیق، نه‌تنها به اصلاح مسیر کمک نمی‌کند، بلکه موجب کاهش اعتماد به ظرفیت‌های بالفعل جامعه می‌شود. باید با واقع‌نگری، تصویر روشنی از حوزه فرهنگ ارائه کنیم و نظریه‌پردازی‌های نادرست را کنار بگذاریم.
مدیرکل سابق نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، همچنین به تلقی منفی موجود از تبدیل شدن سالن‌های مطالعه کتابخانه‌ها به قرائت‌خانه اشاره کرد و این رویکرد را یک نقطه ضعف ندانست.
وی تصریح کرد که کتابخانه یک مجموعه فرهنگی-هنری است و استفاده از سالن مطالعه برای اهدافی نظیر آماده‌سازی برای کنکور یا آزمون‌های تخصصی، نه تنها کار مذمومی نیست، بلکه باید مورد استقبال قرار گیرد.
رمضانی به شدت از تفکیک‌هایی همچون «سرانه مطالعه با احتساب کتب درسی و بدون احتساب آن» و یا «با احتساب کتب ادعیه و دینی و بدون احتساب آن» انتقاد کرد و این گونه تفکیک‌ها را غیرمنطقی و فاقد مبنای علمی دانست.
وی در ادامه افزود که در بسیاری از کشورهای پیشرفته، سنجش سرانه مطالعه به این شیوه انجام نمی‌شود و چنین گزاره‌هایی که بار منفی دارند، مردم را به سمت عدم مطالعه سوق می‌دهند.
مدیرکل سابق نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با طرح این سؤال که چرا خواندن قرآن، نهج‌البلاغه یا صحیفه سجادیه مطالعه محسوب نمی‌شود، بر ضرورت دفاع از این گونه مطالعه تأکید کرد. در نهایت، وی نظریه رایج مبنی بر اینکه «ما کتاب نمی‌خوانیم» را توطئه‌ای دانست که به جامعه تحمیل شده و نباید آن را پذیرفت و ترویج کرد.
جایگاه کتابخوانی کودک و نوجوان و نقش نظام آموزشی
رمضانی در ادامه به موضوع کتابخوانی در رده سنی کودک و نوجوان پرداخت و با بیان اینکه این رده سنی یکی از پرفروش‌ترین و پر امانت‌ترین رده‌های کتاب در کتابخانه‌ها محسوب می‌شود، گفت: حجم کتاب‌های منتشر شده برای کودکان بیشتر از نوجوانان است و به تبع آن، امانت کتاب کودک نیز بیشتر است.
مدیرکل سابق نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با بیان این نکته مهم که کودکان تا پیش از ورود به مدرسه، کتاب‌خوان‌تر هستند و پس از ورود به سیستم آموزشی، از کتاب‌های غیردرسی فاصله می‌گیرند، تصریح کرد: این موضوع نشان‌دهنده آن است که نظام آموزشی کنونی، کودکان را از مطالعه کتاب‌های غیردرسی باز می‌دارد.
وی بر ضرورت سرمایه‌گذاری جدی در حوزه آموزش و پرورش و تشویق و ترویج مطالعه کتاب‌های غیردرسی تأکید کرد و با اشاره به فلسفه تشکیل انتشارات مدرسه در گذشته که هدف آن، ارجاع کتب درسی به کتاب‌های غیردرسی و تکمیل اطلاعات دانش‌آموزان بود، بیان داشت که این سیکل‌ها در حال حاضر تعطیل شده‌اند.