(نشست دوم) موضوع نشست: نیاز گفتمانی جامعه امروز

تاریخ: 16/11/99

حجت الاسلام و المسلمین رضا خانجانی استاد حوزه در رابطه با ضرورت های اجتماعی گفت: گفتمان سازی اندیشه بنیادین انبیا یعنی توحید، یکی از ضرورت های اجتماعی محسوب می گردد. برای پی بردن نیاز جامعه دینی محتاج تحلیل خوب از صحنه است تا خلأ، گلوگاه و ضعف های اجتماعی را شناخت. البته پیشرفت ها و موفقیت های زیادی در طول انقلاب رقم خورده ولی با این وجود، خلل هایی به چشم می خورد که باید حل و فصل گردد. گردنه‌هایی امثال احد در گذشته و آینده محقق است که محصول ضعف افراد می باشد؛ «أَوَلَمَّا أَصَابَتْكُمْ مُصِيبَةٌ قَدْ أَصَبْتُمْ مِثْلَيْهَا قُلْتُمْ أَنَّى هَذَا قُلْ هُوَ مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِكُمْ» (آل عمران/165)

استاد حوزه آسیب ها‌ی شتاب جبهه انقلاب را چنین تشریح کرد: مانع سرعت گرفتن جبهه انقلاب آسیب‌هایی است که به دو بخش تقسیم می شود: 1. فهم و بینش 2. عمل و کنش

وی بخش اول را چنین توضیح داد: کم کاری معرفت دینی و نشناختن آن آسیب جدی جبهه انقلاب است. یکی از علت های تحریف در کشور ضعف تحلیل تاریخی مردم می باشد. تحریف صلح امام حسن علیه السلام در فضای یادشده بیان گردید.

بخش دوم با مصادیقی از آسیب ها همراه هستند که به شرح ذیل می باشد:

1. خودرأیی و استبداد رأی 2. فاصله گرفتن از آرمان های امامین انقلاب 3. کاهش یافتن سطح درخواست ها از نظام 4. یأس و ناامیدی 5. خوف و هراس از قدرت دشمن و قوی دیدن دشمن 6. تذبذب نسبت به داشته های خود 7. کم صبری 8. عدم تبعیت از پیشوایان دین 9. عدم توجه نسبت به اولویت بندی در قضاوت ها و عملکردها 10. احساس تعهد و مسئولیت نداشتن نسبت به جامعه اسلامی

استاد حوزه در باره چیستی راهبرد عملیاتی توضیح داد: تئوری های مختلفی در زمینه گفتمان غالب که کل صحنه را تحت الشعاع قرار دهد، وجود دارد که برجسته ترین آن ها ایجاد و تحقق عزم و اراده عمومی و جمعی کلان مبتنی بر ولایت مومنانه است. همچنین حرکت مقدس رسول خدا صلی الله علیه و آله به سوی همین مسئله رقم می خورد. بهترین کتابی که به این موضوع پرداخته و تحلیل کرده، کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» مقام معظم رهبری است. اگر جامعه ایمانی و ولایی -جامعه مبتنی بر ولایت مومنانه که اراده عمومی برای جهاد و پیشرفت از درونش بیرون می آید- بر محوریت توحید استوار گردد، عناصر و مولفه های قابل تأمل جدی دارد. برای روشن شدن مطلب، مقدماتی را بر اساس رویکرد طرح کلی مطرح می گردد:

1. رستاخیز اجتماعی نبوت: بعد بعثت، برانگیختگی در جان پیامبر رخ می دهد. آرامش حاصل نمی شود مگر این شعله سوزان تبدیل به نورانیت شده و کل ظلمت جامعه را مضمحل کند. لذا استمرار بعثت فردی پیامبر (ص) بعثت اجتماعی می گردد و منشأ اراده و پیشرفت می شود.
2. غایت رستاخیز و حرکت رسول اکرم صلی الله علیه و آله اقامه جامعه توحیدی است. ترسیم تمام آرمان و اهداف در راستای رسیدن به جامعه توحیدی است.
3. نوید بخش حرکت انبیاء: یکی از نقاط ثقل قرآن، پیروزی غایت مومنان است. همان طور که شهید مطهری بحث مذکور را یکی از مهم ترین تفاوت و وجه تمایز حرکت مومنان و اقدامات مکاتب دیگر می شمرد. (مجموعه آثار، قیام و انقلاب مهدی علیه السلام، ج24، ص406)
4. تحقق مطلوب دفعی نیست بلکه صبر فعال می خواهد و به تعبیر قرآنی «صبار» می طلبد.

حجت الاسلام و المسلمین میثم قاسمی استاد حوزه و دانشگاه در رابطه با آسیب ها گفت: لایه عمیق آسیب‌ها و تحلیل اجتماعی از آن مربوط به ساختارهای نوین جهانی است. بُعد فردی و اجتماعی انسانِ امروز به دلیل نداشتن پیوست انسان شناسانه، دچار استخفاف بنیادی گشته و خروجی آن منتهی به انسان های واداده شده است.

با وجود شعار نه غربی و نه شرقی، طراحی ساختارها تقلیدی شده و مشکل عدیده پیدا کرده‌اند و منشأ آن باور نکردن نقش انسان در ساختار و استخلاف ندیدن انسان است. گفتمان سازی باید وادار به حرکت واقعی و هویت دهی به انسان را برنامه خود تلقی کند و نقش اصلی انسان در ساختار را محفوظ بداند.

استاد حوزه در باره یکی از آسیب‌های جدی افزود: فضای اندیشه ورزی در باب مسائل اجتماعی، ظرفیت این را دارد که متأثر از نگاه فقهی تبدیل به فضای آمرانه گردد و حال این که چنین بحثی در موضوعات اجتماعی جایگاهی ندارد. هم چنان که خطابات مقام معظم رهبری نسبت به مردم به جزء استثنائات، آمرانه نمی باشد؛ بلکه عموما ساختارسازی و استدلال کرده‌اند.

وی آسیب بحث ولایت را چنین تشریح کرد: دو نوع ولایت وجود دارد؛ ولایت طولی و ولایت عرضی. ولایت گفته شده برای مردم، بیشتر ولایت طولی است. متأسفانه چنین ولایتی نسبت به ولی با ابعاد احساسی و عاطفی و میل افراد تعریف شد. از طرفی ولایت عرضی (ولایت مومنین) بین مردم به طور کامل نادیده گرفته شده است. 

حجت الاسلام و المسلمین امین اسدپور استاد حوزه در رابطه با گفتمان سازی انقلاب خاطر نشان کرد: پدیده انقلاب اسلامی از زمان نهضت تا بعد انقلاب، تجربه موفق از لایه های مختلف گفتمان سازی (نخبگانی، سیاست گذاری، حاکمیتی و میدانی) را دارا است. علت آن وجود لایه های فعال فکری در اطراف امام و بسط اندیشه های ولی در بین مردم می باشد. در نهایت حرکت 15 ساله منتج به هم افق بودن جامعه با ولی گردید. متأسفانه سیر یاد شده در باره مقام معظم رهبری تحقق نیافت و خود معظم له شروع کرده و با مردم تخاطب می‌کند.