به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع)، نشست «یک ماه بعد» از سلسله نشست‌های ایران آینده، سه‌شنبه دوم خرداد 1402 با حضور حجت‌الاسلام مهدی بیاتی دبیر کارگروه زیست عفیفانه شورای فرهنگ عمومی کشور، مهدی جمشیدی پژوهشگر حوزه فرهنگ، ابوالفضل اقبالی پژوهشگر حوزه مطالعات زنان و خانواده، حجت‌الاسلام سیدعلی خان محمدی سخنگوی ستاد امر به معروف و نهی از منکر و محسن مهدیان مدیرعامل مؤسسه همشهری با هدف ارزیابی اثربخشی طرح اخیر عفاف و حجاب و بررسی لایحه پیشنهادی قوه قضائیه برگزار شد.
در ابتدای این نشست کلیپی از سخنان سردار احمدرضا رادان درباره برخورد جدی پلیس با کشف حجاب پخش شد که در آن فرمانده کل انتظامی کشور گفته بود که از شنبه 26 فروردین‌ماه افرادی که در معابر عمومی، خودرو یا اماکن تجاری اقدام به کشف حجاب کنند با اسناد و مدارک به محاکم قضایی معرفی می شوند.
فرمانده کل انتظامی کشور به عملکرد پلیس در این حوزه اشاره و اعلام کرده بود که همکاران من در سه حوزه معابر عمومی که کشف حجاب بعضا در آن صورت می‌گیرد، خودرو و اماکن اقدام‌هایی را انجام دادند و به صورت جدی با اعلام خبر قبلی به صورت جدی در این سه حوزه عمل می‌کنند به صورتی که در حوزه معابر با استفاده از فناوری و تجهیزات پیشرفته فرد شناسایی می‌شود؛ به فرد توجه و تذکر داده می‌شود و بعد از آن فرد با مدارک به دستگاه قضایی معرفی می‌شود تا به مورد آن رسیدگی کنند.
اما اواخر هفته گذشته لایحه پیشنهادی قوه قضائیه درباره عفاف و حجاب به مجلس شورای اسلامی ارسال شد. در این لایحه فناوری‌های نوین و سامانه‌های هوشمند جایگزین روش‌های قبلی برخورد با جرم کشف حجاب شده است.
در لایحه حمایت از فرهنگ عفاف و حجاب که رویکردی اجتماعی و پیشگیرانه دارد و به‌صورت هوشمند و با استفاده از فناوری‌های نوین اعمال خواهد شد، کشف حجاب سر توسط بانوان، برهنگی بدن و پوشیدن لباس‌های نازک بدن نما جرم‌انگاری شده و مرتکبین این جرم پس از شناسایی از طریق سامانه‌های هوشمند تا ۳ بار مورد تذکر و جریمه‌های نقدی قرار گرفته و در صورت تکرار جرم برای بار چهارم به مرجع قضائی معرفی خواهند شد.
در این لایحه نظارت بر وضعیت اماکن، تشدید مجازات برای افراد مشهور و تاثیرگذار و ممنوعیت اهانت و نقض حریم خصوصی بانوانی که حجاب را رعایت نمی‌کنند پیش‌بینی شده و آمده است: «هیچ‌کس حق ندارد تحت عنوان امر به معروف و یا نهی از منکر نسبت به بانوانی که حجاب شرعی را رعایت نکرده‌اند مرتکب اعمال مجرمانه از قبیل توهین، افتراء، تهدید و یا ضرب و جرح و یا نقض حریم خصوصی آنان شوند و در صورت اقدام به مجازات مقرر در قانون محکوم خواهد شد».
بی‌توجهی بخش اجرایی حاکمیت نسبت به مسئله حجاب
در ابتدای نشست حجت‌الاسلام مهدی بیاتی دبیر کارگروه زیست عفیفانه شورای فرهنگ عمومی کشور که حدود 15 سال درگیر مسئله پوشش و حجاب بوده است و در نهادهای سیاست‌گذاری حضور دارد، در بیان تحلیل خود نسبت به طرح عفاف و حجاب و لایحه اخیر قوه قضائیه گفت: تصمیمی که در نظام طی سال‌های متوالی گرفته شده این بوده است که مسئله حجاب یک مسئله تک محوری نباشد.
وی با اشاره به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی که 26 ارگان را موظف به تبعیت از طرح حجاب کرده است، اظهار داشت: متأسفانه براساس یک قانون نانوشته و بی‌توجهی خواسته یا ناخواسته، اگر پلیس در زمینه حجاب و عفاف فعالیت کند، بقیه دستگاه‌ها احساس می‌کنند که وظیفه‌ای ندارند و اگر پلیس کاری انجام ندهد می‌گویند من انجام دهم چه اهمیتی دارد.
وی با ابراز تأسف از بی‌توجهی بخش اجرایی حاکمیت نسبت به مسئله حجاب، ابراز کرد: فهم اولیه برای کنترل مسئله حجاب و تک بُعدی نگاه نکردن به مسئله حجاب در بخش عاقله نظام وجود داشته است اما این اتفاق همیشه نمی‌افتد و غفلت و بی‌توجهی وجود دارد به طوری که آموزش و پرورش، صدا و سیما و ارشاد کار خود را به درستی انجام نمی‌دهند و آن ساختار ایجابی که باید وظیفه و رسالت خود را عمل کند، ضعف دارد و همه مطالبات به سراغ بخش سلبی حاکمیت می‌رود.
دبیر کارگروه زیست عفیفانه شورای فرهنگ عمومی کشور با بیان اینکه توقف جدی نسبت به ورود به مسئله حجاب در حوزه سلبی کار را برای دستگاه پلیس که یک مظلومیت در جمهوری اسلامی دارد به شدت سخت می‌کند، گفت: آقای رادان به عنوان فرمانده انتظامی کل کشور که به این مسئله ورود کرده و به عملکرد پلیس در این حوزه اشاره می‌کند یک خودکشی سیاسی کرده است.
حجت‌الاسلام بیاتی تلاش پلیس برای بهبود وضعیت صورت گرفته را در نهایت نتیجه‌بخش ندانست و افزود: لازم است بخش‌های مختلف نظام به سرعت وارد عمل شده و وضعیت را ترمیم کنند که جز این شبیه ماجرای توپ بدون گلوله است و باورمندی را نسبت به قانون از بین می‌برد.
وی با اشاره به سخنی از حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر اینکه اگر در زمینه حجاب بخواهد کار ایجابی صورت گیرد نیاز به هزینه‌کرد دارد، تصریح کرد: یکی از ضعف‌های بزرگ ما هزینه‌کرد در این حوزه به صورت اصولی است؛ ما بودجه‌های متمرکزی که بتواند هدفمند کارهایی را در حوزه عفاف و حجاب جلو ببرد و اقناع اندیشه یا چرخش گفتمانی انجام دهد، نداریم.
حواله دادن موضوع حجاب به نقاط موهوم بزرگ‌ترین عارضه
در بخش دیگری از نشست محسن مهدیان مدیرمسئول روزنامه همشهری که در حمایت اقدام سردار رادان مطلبی را با عنوان «تنهایی سردار» به رشته تحریر درآورده است، افکار عمومی و ورود رسانه‌ای جبهه انقلاب برای پشتیبانی و همراهی این طرح گفت: احساس من این است که یک مقدار آقایان موضوع حجاب را به سمت همدیگر حواله می‌دهند و کسی حاضر نیست مسئولیت این کار را بپذیرد.
وی افزود: پس از ماجرای خانم «مهسا امینی» یک نگرانی از اتفاقات پاییز سال گذشته در بین مسئوولان وجود دارد و می‌خواهند محافظه‌کارانه اقدام کنند، کسی حاضر نیست کار را بپذیرد و کمر زیر اجرای این موضوع بدهد، بنابراین آنطور که باید شاهد تغییرات معناداری در وضعیت حجاب در کشور نیستیم بلکه در جاهایی بدتر هم شده است.
این فعال رسانه‌ای زحمات فراجا و حضور سردار رادان در میدان این مسیر را اشتباه و بی‌نتیجه خواند و ابراز کرد: جامعه ما موضوع اقتدار قانونی حجاب را در کف خیابان احساس نمی‌کند و این مدلی که آقایان پیش می‌برند یعنی رصد افراد بی‌حجاب به صورت هوشمند با دوربین‌هایی که در سطح شهر وجود دارد و ارسال پیامک در بهترین شرایط که همه جا دوربین باشد، دوربین‌ها هم کارآمد بوده و در تشخیص، تطبیق و ارسال پیامک هم اشتباه نکنند، نمی‌توان انتظار داشت که اتفاقی بیفتد.
مدیرمسئول روزنامه همشهری با بیان اینکه قانون و دیده شدن آن در جامعه اهمیت دارد، اقتدار را به احساس وجود قانون قبل از اعمال قانون معنا کرد و اظهار داشت: متأسفانه کار از فراجا و بسیج گرفته شده و به افرادی داده شده است که نه آموزش دیده‌اند و نه انگیزه لازم را در این زمینه دارند و این اولین نکته شکستن اقتدار قانون است.
وی گفت: برخی ماجرا را صفر و یک می‌کنند و بعد می‌گویند نقطه مقابل چیزی که ما می‌گوییم یعنی مهسا، همان زمان منتقد گشت ارشاد بودم و ضرورتی ندارد که گشت ارشاد وارد مواجهه فیزیکی شود، الآن هم می‌گوییم حرف من به معنای این نیست که مواجهه فیزیکی داشته باشید، اما می‌توانید به روش و مدلی عمل کنید که جامعه احساس کند سایه قانون وجود دارد.
مهدیان ادامه داد: این آقایان موضوع حجاب را به نقاط موهوم حواله داده‌اند و این بزرگ‌ترین عارضه است؛ یک مأمور مترو که تا دیروز بلیط پاره می‌کرده یا نسبت به عبور از گیت تذکر می‌داده است با یک آدم آموزش دیده و با انگیزه تفاوت می‌کند و نمی‌تواند مسئله حجاب را تذکر دهد؛ لازم است از بسیج، سپاه و آمران به معروف و ناهیان از منکر افرادی آموزش‌های حرفه‌ای و لازم را ببینند، حتما هم به این افراد حقوق پرداخت شود.
وی دیده شدن سایه قانون در جامعه را به معنای درگیری فیزیکی ندانست و تصریح کرد: اگر افرادی آموزش‌های لازم را ببینند و به تجهیزات لازم مانند دوربین روی سینه و لباس فراجا مجهز شوند و تذکرات لازم را به افراد بدحجاب بدهند 99 درصد گوش می‌دهند و آن یک درصدی که گوش نداده‌اند را می‌توان با فیلم ضبط شده احضار و به بی‌توجهی آنها رسیدگی کرد.
مدیرمسئول روزنامه همشهری با بیان اینکه بی‌حجابی یک گناه سیاسی بوده و لایحه ارسالی قوه قضائیه به مجلس به این مسئله بی‌توجه است، اظهار داشت: مخالفان این برهنگی در سطح جامعه ما تنها حلقه سخت انقلابی و حزب‌اللهی نیست و مردم ما این وضعیت را نمی‌خواهند، اما جامعه با ظلم کردن با هرکسی مخالف است و اگر ببیند در خیابان فردی را کتک می‌زنند به سمت حمایت از مظلوم می‌رود.
خطای پرداختن به بحث حوزه عفاف و حجاب با نگاه کشف حجاب
وی با اشاره به طرح موضوع حجاب از سوی سردار رادان، گفت: تا شنبه‌ای که این موضوع از سوی آقای رادان مطرح شد نزدیک شش ماه هیچ‌کس با هیچ‌کس کاری نداشت و با توجه به فضاسازی‌هایی که شده بود، کشف حجاب به معنای اینکه اکثریت جامعه به این سمت رفته باشند دیده نشد و حتی ضدانقلاب حرف از رفراندوم هم نمی‌زد اما افراد جاهل و نادان فکر کرده بودند که بدحجاب‌های ما دنبال کشف حجاب هستند و اگر سایه قانون برداشته شود همه کشف حجاب می‌کنند.
مهدیان با بیان اینکه براساس نظرسنجی‌ها، پیمایش‌ها و بررسی‌های صورت گرفته از جمله پیمایش مرکز پژوهش‌ها، عمده مردم ما اگر قانون حجاب هم نباشد حجابشان را برنمی‌دارند، اظهار داشت: اولویت اول دشمن حجاب است و دارد از مسئله حجاب به عنوان یک اهرم برای تقابل سیاسی و براندازی سیاسی استفاده می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: دشمن حجاب را به دیوار برلین تشبیه کرده است که اگر بشکند می‌تواند جاهای دیگر را هم فتح کند؛ امروز حجاب تبدیل به یک امر نمادین شده است و گذشت از موضوع و رها کردن و تسامح با مسئله ضرر جبران‌ناپذیری دارد.
مدیرمسئول روزنامه همشهری با بیان اینکه اقدام قوه قضائیه در ارسال لایحه به مجلس یک قدم مثبت بوده اما کفایت نمی‌کند و بازدارنده نیست، گفت: هرچند لایحه قوه قضائیه ایراد دارد اما امید دارم که در مجلس اصلاح شود و نمایندگان بی‌اعتنا به مسئله انتخابات موضوع را به دقت بررسی کنند تا یک قانون بازدارنده و راهبردی در زمینه حجاب اجرایی شود.
حجت‌الاسلام سیدعلی خان‌محمدی سخنگوی ستاد امر به معروف و نهی از منکر نیز به عنوان میهمان دیگر این برنامه لایحه قوه قضائیه در حمایت از فرهنگ عفاف و حجاب را ضعیف دانست و با بیان اینکه تمرکز بر فراجا به عنوان اصلی‌ترین متولی در برخورد با بی‌حجابی صحیح نیست، گفت: این لایحه سند ندارد و قوه قضائیه باید توضیح دهد که پشت این لایحه 9 ماده‌ای چه سندی وجود دارد.
ضرورت استفاده از ظرفیت‌های مردمی در مسئله عفاف و حجاب
وی با تأکید بر استفاده و توجه جدی به ظرفیت‌ها و تشکل‌های مردمی در مسئله عفاف و حجاب، افزود: حوزه مردم در این لایحه مغفول مانده و عدم استفاده از ظرفیت‌های مردمی و افراد آموزش دیده که حضور درستی در عرصه امر به معروف و حجاب داشته باشند ضعفی جدی است.
سخنگوی ستاد امر به معروف و نهی از منکر با اشاره به نقص در حوزه آموزش و حوزه شعب قضائی، دغدغه‌مندی بازپرس، دادیار و قاضی نسبت به حوزه عفاف و حجاب را ضروری خواند و تصریح کرد: سطح لایحه این طرح در حوزه بازدارندگی و جرایمی که در نظر گرفته شده بسیار پایین است و وابستگی صرف به بحث پیامک‌ها، نگرانی‌ها را در بین آحاد مختلف مردم بیشتر کرده است.
وی با بیان اینکه پرداختن به بحث حوزه عفاف و حجاب با نگاه کشف حجاب و بی‌توجهی به بدحجابی و مظاهر دیگر آن فساد و خطا است، متذکر شد: بیش از یک سال است که جنگ و مطالبه دشمن و رسانه‌های دشمن را در این زمینه حس کردیم و در جلسات با دولت، مجلس و قوه قضائیه بر بحث عفاف و حجاب تأکید داشتیم، اما بعضی در حوزه عفاف و حجاب ساده‌انگاری می‌کنند و نگاه جدی به این مسئله ندارند.
حجت‌الاسلام خان‌محمدی با اشاره به تدوین طرح جامع عفاف و حجاب، گفت: پیشنهاد و طرح تفصیلی ما به صورت مکتوب در دویست صفحه آماده شده است، به تمام ابعاد حوزه عفاف و حجاب پرداخته‌ایم و به مسئله امر به معروف و نهی از منکر در این حوزه توجه کرده‌ایم؛ طرح اجمالی را در 80 صفحه ارائه داده‌ایم و به زودی لایحه دو صفحه‌ای آن را تقدیم مجلس می‌کنیم که رسانه‌ای خواهیم کرد.
اهتمام، جدیت و باور ناچیز به مسئله حجاب در لایحه قوه قضائیه
مهدی جمشیدی پژوهشگر حوزه فرهنگ و عضو گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز در این نشست با طرح این سئوال که چرا حس جمعی منفی نسبت به این لایحه در جبهه انقلاب شکل گرفته و چرا جبهه انقلاب تصور می‌کند که این لایحه رقیق، ضعیف و تعارف است و خواندن متن آن، این حس ناخوشایند را القاء می‌کند که اراده جدی در میان نیست، این حس را درست و آن را یک آسیب جدی خواند.
وی اهتمام، جدیت و باور به مسئله حجاب در لایحه قوه قضائیه را بسیار ناچیز دانست و افزود: مسئله حجاب همواره یک مسئله بی‌صاحب و سرگردان بوده و هیچ‌گاه رنگ قاطعیت نداشته است؛ حجاب یک مسئله به خود وانهاده و رها شده است که هیچ‌کس مسئولیت آن را قبول نمی‌کند و به نظر مسئوولان ما در این زمینه دچار اختلال دستگاه محاسباتی شده‌اند و در سیاه‌چاله‌هایی روایی افتاده‌اند.
این پژوهشگر حوزه فرهنگ اظهار داشت: بخشی از مسئوولان با ذهن ویروسی شده طرح را نوشته‌اند و دو پیش‌زمینه در ذهن آنها وجود داشته است؛ بخش عمده‌ای از مردم مخالف مواجهه حاکمیتی با مسئله حجاب هستند و ما نمی‌خواهیم با مردم روبه‌رو شویم و بدنه اجتماعی خود را از دست دهیم و عده‌ای می‌گویند ما نگران خودمان نیستیم بلکه نگران کشور هستیم که مشکل امنیتی برای او ایجاد نشود.
وی با بیان اینکه بخش عمده‌ای از شل‌حجاب‌ها در طول ماه‌های گذشته هرگز کشف حجاب نکرده‌اند و رهبر انقلاب حتی در سخنرانی عمومی این افراد را ستودند، تصریح کرد: اینطور نیست که جامعه به سمت بی‌حجابی حرکت می‌کند و مردم مخالفت با حضور حاکمیت در این عرصه دارند و این برداشت کاملا نادرست است.
جمشیدی روند فزاینده برهنگی در 10 درصد کشف حجاب‌ها را خطرناک خواند و افزود: اگر دیدید که از نظر روایی در موضع ضعف هستید و افکار عمومی در اختیار دشمن قرار گرفته است، کار را با پیوست رسانه‌ای انجام دهید.
وی گفت: در این طرح دو فضیلت وجود دارد، یک وجه آن است که شنیده بودیم حاکمیت قرار است از حجاب سر عبور کند و حجاب سر دیگر خط قرمز نیست و برهنگی خط قرمز است و دیدیم که این اتفاق نیفتاد؛ وجه دوم اینکه طرح ساختارهای پیرامونی و حداقل سه ساختار پیراموانی مولد برهنگی و کشف حجاب سلبریتی‌ها، فضای مجازی و بازار پوشاک را دیده است.
پلیس‌های تخصصی راه علاج مسئله عفاف و حجاب
عضو گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی دو اشکال این طرح را مطرح کرد و گفت: طرح نیروی انتظامی را به صورت کلی از میدان رانده و او را تبدیل به یک پیامک‌زن کرده است و دیگر نیروی انتظامی در خیابان حضور ندارد، در حالی که در حکم جدید انتصاب رهبر معظم انقلاب، ایشان صحبت از پلیس‌های تخصصی کرده‌اند که می‌تواند این مسئله را علاج کند.
وی با بیان اینکه اشکال دوم این است که شأن حجاب را فروکاهیده است، تقلیل جرم به تخلف و در نظر گرفتن جریمه‌های اندک را دو دلیل و مدعای خود در وارد کردن این اشکال عنوان و ابراز کرد: رهبر انقلاب از سال 96 تا الآن درباره کشف حجاب سه بار تعبیر حرام اجتماعی، حرام شرعی و حرام سیاسی را به کار برده و آن را بخشی از جنگ ترکیبی دشمن می‌خوانند.
جمشیدی هشدار داد: لایحه یک سندی مانند برجام، یک ریل غلط و یک چهارچوب ناصواب است که اگر تصویب شود اخلاق را در جامعه قفل خواهد کرد و مجلس هم یا این طرح را تصویب می‌کند یا آن را حتی رقیق‌تر و ضعیف‌تر می‌کند؛ چراکه ما با یک مجلس گریزانِ لرزانِ ترسان مواجه هستیم که توپ فضای مجازی و حجاب را از زمین خود بیرون انداخت تا هزینه نپردازد.
دو پیش‌فرض غلط در لایحه عفاف و حجاب قوه قضائیه
از دیگر کارشناسان نشست یک ماه بعد، ابوالفضل اقبالی پژوهشگر حوزه مطالعات زنان و خانواده بود که درباره لایحه قوه قضائیه درباره عفاف و حجاب و نحوه تدوین چنین لوایحی توضیح داد: این لایحه با دو پیش‌فرض روبه‌رو است که سبب می‌شود این لوایح اینگونه منفعلانه در بحث حجاب وارد شود؛ پیش‌فرض نخست اینکه جامعه ایران مستعد یک دو قطبی و شکاف اجتماعی است و پافشاری کردن حاکمیت روی مسئله حجاب این دو قطبی و گسل‌های اجتماعی را فعال و تشدید می‌کند و مجدد قائله شهریور سال گذشته تکرار می‌شود.
وی افزود: پیش‌فرض غلط دوم این است که سرمایه اجتماعی دولت و مجلس با ورود به مسئله حجاب ریزش خواهد کرد و معتقدند اگر به حجاب بپردازند و قانونی تصویب کنند و موضعی بگیرند، در سبد رأی آنان تأثیر منفی می‌گذارد که هر دو پیش‌فرض غلط است.
پژوهشگر حوزه مطالعات زنان و خانواده با بیان اینکه مجموعه سه قوه و بدنه حاکمیت به این نتیجه رسیده‌اند که جلوی مسئله کشف حجاب را با اقداماتی که در این لایحه انجام می‌دهند بگیرند، تصریح کرد: معتقدم این لایحه علی‌رغم مقابله و انتقادات جریان حزب‌اللهی در مجلس تصویب و تبدیل به دستورالعمل حاکمیت خواهد شد که نوعی عدول از مسئله حجاب است.