به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام)، در ادامه سلسله نشست‌های تخصصی و کاربردی «پدر-دختری در آینه علم و دین ۲»، نشست علمی دیگری با عنوان محوری «نقش پدر در استعدادیابی، استقلال و استحکام شخصیتی دختران» برگزار شد. این برنامه که به همت گروه مطالعات خانواده پژوهشکده باقرالعلوم (علیه‌السلام) و با هدف تعمیق دانش و مهارت‌های والدین و مربیان تدارک دیده شده بود، با ارائه علمی و تجربی سرکار خانم طیبه قائمی بافقی، استاد و پژوهشگر شناخته‌شده حوزه خانواده و تربیت، همراه بود و به جنبه‌های کلیدی تأثیرگذاری پدر بر آینده دختران پرداخت.
پدر: معمار اولیه شخصیت و الگوی نخستین دختر
سرکار خانم قائمی بافقی در بخش آغازین سخنان خود، بر جایگاه بی‌بدیل و بنیادین پدر در شکل‌گیری ساختار شخصیتی و عاطفی دختران تأکید کرد. وی پدر را نه تنها به عنوان یکی از والدین، بلکه به مثابه اولین و مهم‌ترین الگوی مردانه در زندگی دختر معرفی نمود که رفتار، باورها، ارزش‌ها و نحوه تعامل او، سنگ بنای هویت و شخصیت دختر را پی‌ریزی می‌کند.
وی اظهار داشت: دختر، مفاهیم اساسی زندگی همچون عشقِ همراه با احترام، امنیتِ پایدار، اقتدارِ حامی و معنای قدرت سالم را در اولین گام‌ها، از طریق آینه تعامل با پدر خود درک و تجربه می‌کند. کیفیت این رابطه اولیه، نقشی تعیین‌کننده در مسیر رشد، عزت نفس، خودپنداره و نهایتاً خودشکوفایی دختر در تمام مراحل زندگی خواهد داشت. رابطه‌ای که بر پایه آگاهی، محبت بی‌قید و شرط و احترام متقابل بنا شود، می‌تواند دختر را به سوی تعالی رهنمون سازد.
استاد قائمی بافقی در ادامه، به نکته‌ای کلیدی اشاره کرد: لازمه پدری مؤثر، خودسازی و رشد شخصی خودِ پدر است. وی با وام‌گیری از نظریه سلسله‌مراتب نیازهای آبراهام مزلو، توضیح داد که پدری که در مسیر ارضای نیازهای اساسی روانی و شخصیتی خود گام برنداشته و به سطحی از خودآگاهی و بلوغ نرسیده باشد، نمی‌تواند به منبعی سرشار از آرامش، راهنمایی و حمایت برای فرزندش تبدیل شود.
وی افزود: پدری که نیازهای بنیادین خود به امنیت روانی و اجتماعی، تعلق و پذیرش، عزت نفس و احترام را به شیوه‌ای سالم برآورده کرده و به درک روشنی از معنا و اهداف زندگی شخصی خود دست یافته است، از آرامش درونی و هدفمندی بیشتری برخوردار خواهد بود. چنین پدری می‌تواند بدون انتقال اضطراب‌ها و کمبودهای شخصی خود به فرزند، با ثبات و بینش، نقش حساس تربیتی‌اش را به بهترین نحو ایفا کند.
شفاف‌سازی مفاهیم کلیدی: تفکیک استعداد، علاقه، مهارت و توانایی
بخش مهمی از سخنان خانم قائمی بافقی به ضرورت تفکیک دقیق مفاهیمی اختصاص یافت که اغلب در فرآیند تربیت و استعدادیابی با یکدیگر خلط می‌شوند. وی با ارائه تعاریفی روشن، تأکید کرد: استعداد یک ظرفیت ذاتی، درونی و نسبتاً پایدار است که ریشه در ژنتیک و ساختار وجودی فرد دارد و از بدو تولد همراه اوست. علاقه اما، امری اکتسابی و متغیر است که در پاسخ به محرک‌های محیطی، تجربیات و الگوهای بیرونی شکل می‌گیرد. مهارت از طریق آموزش، تمرین و تکرار هدفمند به دست می‌آید و توانایی به میزان به‌کارگیری عملی مهارت‌ها و کسب تجربه در یک حوزه خاص بستگی دارد. پدری که این تفاوت‌ها را به درستی درک کند، می‌تواند از هر یک در جایگاه مناسب خود بهره گیرد و از برچسب زدن‌های نادرست یا انتظارات غیرواقع‌بینانه از فرزندش اجتناب ورزد.
مدیر کانون فرهنگی تبلیغی اربعین طلیعه ظهور منجی هشدار داد که اشتباه گرفتن این مفاهیم، به‌ویژه یکی دانستن استعداد با علاقه یا مهارت لحظه‌ای، می‌تواند منجر به نادیده گرفتن پتانسیل‌های واقعی و استعدادهای نهفته کودک و هدایت او به مسیرهای نامتناسب شود.
استعدادیابی در بستر زندگی روزمره: از بازی تا ادراک حسی
استاد قائمی بافقی با بهره‌گیری از تجربیات زیسته خود به عنوان مادر و مشاور خانواده، به ارائه نمونه‌هایی عملی و خلاقانه از روش‌های استعدادیابی در محیط خانه پرداخت و نشان داد چگونه می‌توان از فعالیت‌های روزمره برای کشف و پرورش استعدادهای کودکان بهره برد؛ از جمله این روش‌ها می‌توان به تقویت حس بینایی از طریق استفاده هدفمند از سفره‌ها، لباس‌ها و اسباب‌بازی‌های رنگارنگ، تقویت شنوایی با بازی‌هایی مانند تشخیص صدای برخورد قاشق با ظروف مختلف یا صدای اعضای خانواده و همچنین افزایش تمرکز و هماهنگی با کمک بازی‌های حرکتی و پازل‌ها اشاره کرد.
وی تأکید کرد: محیط خانه و تعاملات روزمره، غنی‌ترین منبع برای استعدادیابی است. پدر هوشیار و آگاه، هر لحظه از زندگی مشترک با فرزندش – از بازی و گفت‌وگو گرفته تا غذا خوردن، کتاب خواندن و حتی تماشای مشترک یک برنامه – را فرصتی برای مشاهده، کشف و تقویت جوانه‌های استعداد در وجود دخترش می‌بیند و با برنامه‌ریزی ظریف، این استعدادها را شکوفا می‌سازد.
استقلال فکری: بال‌هایی برای پرواز شخصیت
در بخش دیگری از این نشست، موضوع حیاتی «پرورش استقلال فکری در دختران» مورد بحث قرار گرفت. خانم قائمی بافقی تصریح کرد که وابستگی بیش از حد عاطفی یا حمایت‌های افراطی و کنترل‌گرانه، می‌تواند به مانعی جدی در مسیر رشد شخصیت مستقل و توانمند دختر تبدیل شود.
وی در این زمینه راهکارهایی عملی ارائه داد: برای اینکه دختری با فکر مستقل و قدرت تحلیل تربیت کنیم، باید از همان دوران کودکی، فرصت‌های امن و متناسب با سن برای تصمیم‌گیری به او بدهیم. برگزاری جلسات منظم خانوادگی برای همفکری، مشورت گرفتن از او در امور مربوط به خانه (حتی مسائل ساده)، مشارکت دادنش در برنامه‌ریزی‌های خانوادگی مانند سفر یا خرید، و مهم‌تر از همه، گوش دادن فعال به نظرات و ایده‌هایش و بها دادن به آن‌ها، همگی در ساختن پایه‌های استقلال فکری او نقشی اساسی دارند.
وی افزود: پدری که به دخترش اجازه می‌دهد فکر کند، نظر بدهد، انتخاب کند و حتی گاهی اشتباه کند و از اشتباهش بیاموزد، در حال ساختن شخصیتی متفکر، مستقل، مسئولیت‌پذیر و شجاع برای آینده اوست.
استحکام شخصیتی: سپری در برابر طوفان‌های زندگی
مبحث پایانی سخنان استاد قائمی بافقی به مفهوم «استحکام شخصیت» و نقش پدر در ایجاد آن اختصاص داشت. وی توضیح داد: استحکام شخصیتی به معنای مقاومت، تاب‌آوری و توانایی حفظ انسجام روانی در برابر ناملایمات، فشارها و بحران‌های زندگی است. دختری که در محیطی امن، سرشار از محبت آگاهانه و غیرشرطی، گفت‌وگوی صمیمانه و حمایت قاطع اما منطقی پدر رشد می‌کند، در مواجهه با هجمه‌های فرهنگی، چالش‌های اجتماعی، شکست‌های عاطفی یا تحصیلی، از مقاومت و توان بازسازی بیشتری برخوردار خواهد بود. این استحکام درونی، نه تنها سپری در برابر آسیب‌پذیری‌های عاطفی و روانی است، بلکه زمینه‌ساز موفقیت و ایفای نقش مؤثر او در زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعی در آینده نیز خواهد بود.
این استاد و پژوهشگر حوزه خانواده نکته مهمی را یادآور شد: نقش پدر در زمان بحران‌ها، صرفاً حل مشکل برای دختر نیست، بلکه مهم‌تر از آن، ماندن در کنار او، همدلی کردن، و کمک به او برای یافتن توانمندی‌های درونی‌اش جهت عبور از بحران و تقویت تاب‌آوری است.
این نشست علمی با جمع‌بندی نهایی استاد قائمی بافقی خاتمه یافت. وی بار دیگر تأکید کرد که پدر موفق و تأثیرگذار، مجموعه‌ای هماهنگ از ویژگی‌هاست: پدر موفق کسی است که محبت را با اقتدار سازنده، حمایت را با اعطای آزادی مسئولانه، و تربیت را با همدلی و درک عمیق همراه می‌سازد. پرورش دختر، فرآیندی ظریف، عمیق و نیازمند استمرار است و پدر به عنوان یکی از اصلی‌ترین باغبانان این مسیر، باید با سلاح آگاهی، صبر و عشقی هوشمندانه، این راه را طی کند تا شاهد شکوفایی کامل استعدادها و توانمندی‌های دخترش باشد.
این نشست بار دیگر اهمیت پرداختن به ابعاد مختلف و کمتر دیده‌شده نقش پدر در تربیت، به‌ویژه در توانمندسازی دختران برای ساختن آینده‌ای بهتر را مورد تأکید قرار داد.