به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام، اربعین حسینی که واقعه‌ای کاملا مردم نهاد، معنوی، حماسی و دارای ابعاد تمدنی است، با میزبانی ملت مخلص و ولایتمدار عراق و حضور میلیونها انسان دلداده حضرت حسین علیه‌السلام از مذاهب، ادیان و ملل مختلف جهان، تعجب متفکرین، سیاستمداران و فرهنگ پژوهان جهان را برانگیخته است.
این حرکت مردمی مملو از شور، ایثار، عشق و حماسه در دوران معاصر، هیچ بدیل و مانندی ندارد و بایسته است قبل از روایت‌ها و تحلیل‌های ضعیف و ناقص، به صورت عالمانه، دقیق و عمیق مورد مطالعه و واکاوی و تبیین قرار گیرد تا از رهگذر آن، ضمن تقویت و توسعه این حماسه متعالی، الگوی راهگشایی برای حل مسائل تمدنی جهان اسلام استخراج گردد.
پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام با نیل به این هدف، در سالروز ارتحال نبی مکرم اسلام حضرت محمد مصطفی صلی‌الله علیه و آله و شهادت سبط اکبر ایشان حضرت امام حسن مجتبی علیه‌السلام، به رونمایی از دو کتاب ارزشمند «مغناطیس حسین علیه‌السلام» اثر حجت‌الاسلام عباس عبداللهی و «از حکمت تا معنویت» به قلم خانم صدیقه رمضانی تمیجانی در قم اقدام کرد.
در مراسم رونمایی از این دو اثر که به تازگی به چاپ رسیده است، حجج اسلام محمد قمی رییس سازمان تبلیغات اسلامی، محمدرضا فلاح شیروانی استاد حوزه و دانشگاه و سعید صلح میرزایی مدیر تولید محتوای انتشارات انقلاب اسلامی حضور داشتند.
توسعه فرهنگ خدمت بی‌منت به واسطه اربعین سیدالشهدا
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد قمی رییس سازمان تبلیغات اسلامی در این مراسم که پنجشنبه 23 شهریورماه در سالن اجتماعات پژوهشکده برگزار شد، مراسم پیاده‌روی اربعین را بی‌نظیر توصیف کرد و گفت: ما از یک اجتماع بزرگ و قصه یک دلدادگی و قصه عاشقانه‌ای که فرصت بروز دسته‌جمعی پیدا کرده باشد سخن نمی‌گوییم.
وی افزود: پیاده‌روی اربعین تنها یک فوران عواطف تجلی یافته بعد از هزار سال و یک رسوم، مناسک و شعائر نیست، معنویت‌گرایی صرف و جذابیت خدمت بی‌منت هم نیست و حتی علائم مؤمن نیست و فراتر از این مباحث است.
رییس سازمان تبلیغات اسلامی با اشاره به برخی مواکب که بیش از دو هزار کیلومتر با کربلا فاصله دارند تا در خدمت زائران حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام در ایام اربعین باشند، گفت: در اجتماع اربعین از یک توسعه جغرافیایی سخن می‌گوییم که به یک منطقه و کشور محدود نشده است.
وی در ادامه از اجتماع جاماندگان اربعین گفت که رهبر معظم انقلاب امسال و برای سومین مرتبه درباره آن سخن فرمودند و در ایران نیز راهپیمایی‌های بسیاری بعد از ایام اربعین برگزار شد که به واقع حس جاماندگان و حسرت بر دل ماندن را تداعی می‌کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین قمی با اشاره به آمار اعلام شده درباره مراسم راهپیمایی جاماندگان اربعین در کشور گفت: مراسم رسمی جاماندگان در بیش از 600 شهر و شش هزار روستا برگزار شد که مبدأ و مقصد مسیر پیاده‌روی تنها در شهرهای ایران بیش از پنج هزار کیلومتر است و عمدتا هم منتهی به امامزاده‌ها می‌شود.
وی با بیان اینکه نزدیک 8 هزار و 500 موکب ثبت شده و شناسنامه‌دار در مسیر پیاده‌روی اربعین وجود دارد که این تعداد به طور غیر رسمی بیش از ده هزار مورد است، خاطرنشان کرد: فرهنگ خدمت بی‌منت به واسطه اربعین توسعه پیدا کرده است.
رییس سازمان تبلیغات اسلامی نمونه این توسعه را رونق پویش‌های خدمت بی‌منت در کشور عنوان کرد که لازم است آن را جزو واقعه اربعین دانست، همان‌طور که باید برپایی راهپیمایی بزرگ جاماندگان اربعین در کشورهای آفریقایی را جزو اربعین به حساب آورد.
وی بر لزوم توجه جدی به توسعه فرهنگ خدمت بی‌منت در پژوهش اربعینی و ژرف‌کاوری‌های اندیشه‌ورزان تأکید کرد و افزود: اراده الهی سرمنشأ این توسعه است و به تعبیر رهبر معظم انقلاب خون سیدالشهدا علیه‌السلام است که دارد می‌جوشد و این جوشیدن به زمان محدود نمی‌شود و فراتر از آن است.
پدیده اربعین به استقبال ظهور می‌رود
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا فلاح شیروانی با بیان اینکه جامعه بشری به تعلیمات مکتب اهل بیت علیه‌السلام احتیاج دارد و منتظر آن است، گفت: این انقلاب بدون اینکه بخواهد وجهه سیاسی خود را که مغتنم و عزیز است، فراموش یا انکار کند، باید با این مفاهیم با جامعه بشری ارتباط بگیرد و این مفاهیم را به جهان بشری هدیه کند.
وی مفاهیم ضعیف برآمده از اهتمام و احترام به انسان را که چند سده است فضای جامعه بشری را پرکرده، صددرصد دروغ و به شدت مفاهیم ضد انسانی خواند که کوچک‌ترین تکریم انسان در آن وجود ندارد، در حالی که مفاهیم برآمده از مکتب اهل بیت علیه‌السلام کاملا انسانی است.
استاد حوزه و دانشگاه در ادامه پدیده اربعین را عجیب توصیف کرد و با اشاره به سخنی گفت: اگر پدیده پیاده‌روی اربعین توسعه یافته و مشغولیت‌های سالانه ایجاد کند و عده‌ای از نخبگان مشغول فعالیت در این زمینه باشند، براساس اندیشه ما شیعیان که درباره آینده می‌اندیشیم، این پدیده به سمت ظهور و استقبال یک ویرایش بزرگ در حیات بشری می‌رود.
وی بر لزوم تألیف آثار متعدد درباره پدیده عظیم اربعین تأکید کرد و با بیان اینکه مبدأ تحلیل و قضاوت در پیاده‌روی اربعین تغییر کرده است که این تغییر باید برجسته شود، تصریح کرد: مفاهیمی وارد اربعین شده که تنها در انسانیت، شعور، عشق و معرفت مطرح است.
حجت‌الاسلام والمسلمین فلاح شیروانی در پایان خطاب به کسانی که پیاده‌روی اربعین را برنمی‌تابند، گفت: آنها نمی‌دانند که چه می‌نویسند و چه پدیده شگرفی را انکار می‌کنند.
انسجام درونی، ولایت و دشمن‌شناسی سه رکن پیاده‌روی اربعین
حجت‌الاسلام والمسلمین صلح میرزایی نیز در این مراسم از انسجام درونی، ولایت و دشمن‌شناسی به عنوان سه رکن پیاده‌روی اربعین نام برد و گفت: دغدغه رهبر معظم انقلاب درباره پیاده‌روی اربعین این است که این مسیر تا عصر ظهور با مشارکت مردمی انجام شود.
وی بر لزوم پررنگ شدن دو رکن ولایت و دشمن‌شناسی در کنار رکن انسجام درونی اربعین تأکید کرد و افزود: لازم است برای این حرکت، مدلها و الگوهایی را احصاء و ارائه کنیم تا مردم مشارکت بیشتری داشته باشند.
مدیر تولید محتوای انتشارات انقلاب اسلامی در ادامه یاد سردار دلها شهید قاسم سلیمانی را گرامی داشت و با اشاره به تلاش‌ها و فداکاریهای شهدای والامقام مدافع حرم اظهار داشت: شهید سلیمانی و دیگر شهیدان بانی این حرکت بودند که امنیت زائران و زیرساخت‌های آن را در سامراء، کاظمین، نجف و کربلا از شصت سال پیش فراهم کردند.
وی داشتن نگاه آسیب‌شناسانه به پدیده اربعین را ضروری خواند و با بیان اینکه اربعین نباید محدود به زمان و جغرافیا باشد، گفت: مناسب است بخش توصیه و تجویز به کتاب «مغناطیس حسین علیه‌السلام» افزوده و ترجمه آن حداقل به عربی در دستور کار قرار گیرد.
مغناطیس حسین علیه‌السلام تحلیلی بر بزرگ‌ترین اجتماع تاریخی بشر
در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام عبداللهی نویسنده کتاب «مغناطیس حسین علیه‌السلام» به تشریح فرایند تألیف این اثر پرداخت و گفت: کتاب مغناطیس حسین علیه‌السلام تحلیلی بر بزرگ‌ترین اجتماع تاریخی بشر در اربعین براساس دکترین «ولایت» در سه فصل به رشته تحریر درآمده است.
وی افزود: فصل نخست این نوشتار به دو بخش تقسیم می‌شود؛ در بخش نخست پیشینه سنت زیارت اربعین، تاریخچه شکل‌گیری، احادیث و روایات مرتبط با اربعین و دلایل بزرگ‌داشت آن مورد مداقه قرار می‌گیرد. در بخش دوم نیز به ارائه آمارهای کمی درخصوص ابعاد منحصر به فرد و شگفت‌انگیز پیاده‌روی زیارت اربعین از قبیل تعداد زیارت‌کنندگان، تعداد موکب‌ها و رویدادهای خاص پرداخته می‌شود.
نویسنده کتاب مغناطیس حسین علیه‌السلام گفت: در فصل دوم کتاب به مرورِ اندیشه‌های مقام معظم رهبری در خصوص پیاده‌روی اربعین پرداخته می‌شود و در آن نکاتی در خصوص اهمیت پیاده‌روی اربعین و همچنین ارتباط آن با ظهور مطرح شده و در انتهای فصل نیز توصیه‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای برای پیاده‌روی اربعین آورده شده است.
حجت‌الاسلام عبداللهی با اشاره به فصل سوم اظهار داشت: در این فصل براساس اندیشه مقام معظم رهبری در تبیین و تحلیل اصول اعتقادی اسلام در قرآن کریم، به تحلیل وقایع اعجازگونه حماسه اربعین، از آن به عنوان پلی برای ظهور منجی عالم بشریت پرداخته می‌شود.
رویکرد کتاب از حکمت تا معنویت؛
استخراج الگوی مشارکت‌جمعی در پیاده‌روی اربعین
همچنین خانم رمضانی تمیجانی نویسنده کتاب «از حکمت تا معنویت» که از طریق برخط در این برنامه حضور داشت، با معرفی کتاب خود گفت: این کتاب با هدف استخراج الگوی مشارکت‌جمعی در پیاده‌روی اربعین، به مطالعه مشارکت ایرانیان در این آیین و به طور ویژه موکب‌داران و خادمان موکب‌های ایرانی به عنوان گروهی که بیشترین سطح و حوزه مشارکت را دارا بوده و تقریباً بستر برقراری ارتباط با همه انواع مشارکت محسوب می‌شوند، می‌پردازد.
وی خاطرنشان کرد: آیین پیاده‌روی اربعین یک پدیده اجتماعی فرهنگی ویژه و چندوجهی است که هم از حیث ضریب نفوذ، هم از حیث میزان و سرعت انتشار، هم از حیث کارکردهایی که برای جهان تشیع به همراه دارد و نیز به سبب دامنه و گستردگی میان ملل مختلف و همچنین از نظر ماهیت و ساختار و سازوکارهای درونی، برای مطالعه از زوایا و مناظر مختلف پژوهشی، پراهمیت و شایسته توجه محسوب می‌شود.
این پژوهشگر عرصه اجتماعی افزود: برای نیل به این هدف، در گام اوّل طی واکاویِ نظری و مفهومی، به چیستی پدیده و مرور انواع مشارکت جمعی در ادبیات نظری مرتبط پرداخته‌ام تا از قابلیت توضیح‌دهندگیِ دیدگاه‌ها و ایده‌های نظری، بهره‌برداری کافی حاصل شود.
وی گفت: در این مرحله، با استفاده از مفهوم «میدان» در ادبیات علوم اجتماعی، میدان مشارکت جمعی اربعین به سه لایه آشکار، نیمه‌آشکار و پنهان سطح‌بندی شده و در ادامه نیز با نظر به «مشارکت‌کنندگان»، این بخش هم به دو جریان «اصلی» و «حاشیه‌ای» تقسیم و مطالعه و بررسی گردیده است.
نگارنده اثر اظهار داشت: پس از گردآوری داده‌های کیفی ازطریق مصاحبه‌های تفصیلی با موکب‌داران و خادمان ایرانی، طی فرایندی تطبیقی بین این یافته‌ها و دیدگاه‌های نظری، ضمن بررسی ساحت‌ها و گونه‌های مشارکت، «ویژگی‌های متمایز و منحصربه‌فرد ابعاد و اجزای جریان مشارکت»، «زمینه مشارکت» و «جهان ذهنی مشارکت‌کننده» مطرح و از این رهگذر «الگوی مشارکت جمعی اربعین» شناسایی و در پایان پیشنهادهایی به سیاست‌گذاران، در خصوص چگونگی طراحی و مدیریت برنامه‌های مشارکت مردمی براساس وجوه کاربست‌پذیر این الگو ارائه شده است.
خانم رمضانی تمیجانی گفت: در بخش پایانی اثر با بررسی و تحلیل تطبیقی آمار اخذشده از سامانه سماح (سایت رسمی ثبت آمار زائران سازمان حج و زیارت) و اطلاعات اداره گذرنامه نیروی انتظامی، تلاش می‌کند تا نشان دهد که با نظر به الگوی ترسیم‌شده مشارکت، زائران کدام شهرها و به چه دلیل استقبال بیشتری در پیاده‌روی اربعین داشته‌اند. پس از این بخش و بر پایه این داده‌ها نیز پیشنهادهایی سیاستی مقتضی ارائه شده است.
وی با بیان اینکه این پژوهش با رویکرد و روش و ادبیات تخصصی حوزه علوم اجتماعی نگاشته و در هفت فصل به زیور طبع آراسته شده است؛ لوازم مفهومی مطالعه پیاده‌روی اربعین، نظریه‌ها و انواع مشارکت در علوم اجتماعی، تحلیل نظری جریان اصلی مشارکت، روش استخراج الگو، اجزای الگوی مشارکت جمعی پیاده‌روی اربعین، الگوی حکمت‌بنیان، اجتماع‌مدار و معنویت‌محور اربعین، آمار زائران و نوع توزیع آنها را از فصول این کتاب برشمرد.
علاقه‌مندان برای تهیه دو کتاب ارزشمند «مغناطیس حسین علیه‌السلام» و «از حکمت تا معنویت» می‌توانند به نشانی اینترنتی www.pbshop.ir، صفحه رسمی فروش آثار پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام مراجعه کنند.