به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام، کلام جدید یکی از شاخه‌های دین‌پژوهی است که در غرب با عنوان الهیات نوین و امروزه در حوزه الهیات و کلام مطرح شده است.
درباره چییستی کلام جدید، اتفاق‌نظر وجود ندارد و برخی کلام جدید و قدیم را کاملا نامرتبط از یکدیگر و تفاوت آنها را جوهری و اساسی می‌دانند و برخی آنها را از یک سنخ و دارای هدف مشترک معرفی می‌کنند و در توضیح معنای جدیدبودن، تجدد را وصف شبهات و ابزار، موضوع، مسائل و یا وصف شبهات و مسائل و دلایل می‌دانند.
پیشنیه کاربرد اصطلاح کلام جدید در کلمات شلایرماخر وجود دارد. کلام در جهان غرب، به‌سبب چالش‌های جدید، دیگر بر کتاب مقدس مبتنی نبود و ویلیام جیمز و جان هیک با طرح الهیات مبتنی بر تجربه دینی و بهره‌گیری از آن به جای الهیات نقلی و عقلی، این مسیر را ادامه دادند.
در جهان اسلام، سیداحمدخان هندی که کلام جدید را تحلیل اندیشه‌های دین براساس دستاوردهای دانش نوین اروپا می‌دانست، سعی داشت با بهره‌گیری از آن، به جهان اسلام نیروی تازه‌ای ببخشد و شبلی نعمانی نام بخش دوم کتابش، تاریخ علم کلام را کلام جدید نامید.
موضوع کلام جدید چیزی غیر از موضوع اصل آن یعنی علم کلام نیست. برای علم کلام موضوعات متعدد و متفاوتی برشمرده شده است که برخی از مهم‌ترین آنها؛ وجود خداوند، ذات باری‌تعالی، عقاید دینی، عقاید ایمانی و اصول دین اسلامی است. البته مشخص است که اصول عقاید دینی، همه موضوعات مطرح شده را شامل می‌شود؛ به همین دلیل می‌توان گفت، موضوع کلام جدید نیز اصول عقاید دینی است.
برخی از مهم‌ترین مسائل مطرح در کلام جدید عبارتند از: انتظار بشر از دین، اوصاف خدا، ایمان و عقلانیت، براهیم اثبات خدا، پلورالیسم دینی، تجربه دین، تعارض علم و دین، جامعه‌شناسی و دین، جاودانگی روح یا زندگی پس از مرگ، چیستی و تعریف دین، رابطه دین و اخلاق، رابطه دین و دنیا، رابطه عقل و دین، روان‌شناسی دین، روش‌های تفسیر متون دینی (هرمنوتیک)، روش‌های دین‌پژوهی و زبان دین.
از دیگر مسائل مطرح در کلام جدید می‌توان به علل بی‌اعتقادی به خدا، علم و ایمان، قلمرو دین و گستره شریعت، کارکردهای دین، گوهر و صدف دین، مسئله اختیار، مسئله شرور، معرفت‌شناسی دینی، منشأ دین، نیاز انسان به دین یا ضرورت دین، وحدت متعالی ادیان، وحی و توضیح و تنقیح نسبت دین با مقولاتی مانند توسعه، سیاست، آزادی، جنگ، صلح، حقوق بشر، هنر، فلسفه، فرهنگ، سنت و مدرنیسم اشاره کرد.
به دلیل اهمیت مباحث کلام جدید و رواج آنها در محافل دانشگاهی و درسی در دسترس برای علاقه‌مندان، بخش فلسفه و کلام گروه پژوهه پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام در اواخر دهه هشتاد شمسی طرح نگارش مدخل‌های کلام جدید را در ضمن کلان پروژه فرهنگ‌نامه جامع علوم اسلامی انسانی تعریف کرد و بخش فلسفه و کلام اجرای این مجموعه را در سال 1388 شمسی برعهده گرفت.
این کار بعد از مدخل‌یابی و بررسی و تنظیم آنها، در سال 1389 به‌طور رسمی آغاز شد و بعد از دو سال کار پیوسته در سال 1391 به پایان رسید. در ضمن مدخل‌ها را نویسندگان متخصص در علم کلام جدید زیر نظر حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه در ساختار و با روشی متفاوت نگاشتند و بعد از نگارش هر مدخل و ارزیابی استادان ارزیاب؛ مقالات، نخست برای انتشار در وب‌سایت پژوهه، نهایی و پس از طی مراحل مختلف ویرایش ادبی و علمی و بازبینی دوباره، برای چاپ آماده شد.
در این کتاب سعی شده است مباحث مهم و اساسیِ مطرح در علم کلام جدید تبیین شود؛ به‌گونه‌ای که در کنار دقت و اتقان علمی؛ بیان مطالب، روان باشد تا عموم طلاب و دانشجویان و علاقه‌مندان به مباحث علم کلام جدید و کسانی که اطلاعات تخصصی درباره این مباحث ندارند، بتوانند از آنها استفاده کنند.
همچنین در آن، نزدیک به 130 مدخل و موضوع اصلی دانش کلام جدید، شناسایی و مطالب مرتبط به‌همت نویسندگانی از دانش‌آموختگان فلسفه و کلام در مدت دو سال نگاشته شده است. در استخراج مدخل‌ها هم سعی شده است که به تمامی مباحث مهم کلام جدید پرداخته شود.
از مزایای این مجموعه، دسترسی آسان به موضوعات و مدخل‌های مرتبط منظم‌شده به ترتیب حروف الفباست.
کتاب «فرهنگ‌نامه کلام جدید» به کوشش حسن رضایی در قطع وزیری، 665 صفحه، شمارگان 1000 نسخه به تازگی توسط انتشارات پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام منتشر و راهی بازار کتاب شده است.
- برای تهیه اثر به فروشگاه اینترنتی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام به نشانی زیر مراجعه شود:
- www.pbshop.ir