به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام، انسان تنها موجودی است که با محیط خود چه محیط طبیعی و چه محیط اجتماعی رابطه خودآگاه دارد. حیوانات تنها با حضور خود در طبیعت تغییراتی را در محیط ایجاد می‌کنند، اما انسان می‌کوشد محیط طبیعی خود را بشناسد و برای تغییر آن در جهت تأمین نیازهای خود به اندیشه و برنامه‌ریزی بپردازد.
در مورد محیط اجتماعی نیز به همین ترتیب. انسان از بدو دوران حیات خود همواره سامان زندگی اجتماعی خود را تغییر داده است و دگرگون کرده است. ایجاد دگرگونی در محیط طبیعی و اجتماعی ابتدا بسیار کند بود اما با گذشت زمان همواره شتاب بیشتری گرفت. هرچه به دوران جدید نزدیکتر می شویم این شتاب بیشتر و بیشتر می شود.
رابطه خودآگاه با محیط یعنی همین تلاش برای شناخت محیط طبیعی و اجتماعی و کوشش برای تغییر آن در جهت تأمین هرچه بهتر نیازهای خود. رابطه خودآگاه نه تنها مستلزم پرسش از قوانین طبیعت برای تسلط بر طبیعت است بلکه متضمن پرسش از مظاهر روابط اجتماعی، آداب، سنتها، اعتقادات و نهادهای رایج در جامعه و همچنین جستجوی راه‌های تحول و امکان بهسازی آنها است. بشر به تدریج پی برد که هم طبیعت و هم نهادها و آداب اجتماعی را همسو با اهداف خود مورد بازنگری قرار دهد.
از جمله مسائلی که بشر از دیرباز با آن سر و کار داشت شکل‌هایی از نظم اجتماعی و گونه‌هایی از سازمان سیاسی، اقتدار سیاسی و زمامداری سیاسی بوده است. تا زمانی دراز این نظم و نهادهای اجتماعی بنا به سنت جریان داشته‌اند و مردم آنها را بنا به سنت می‌پذیرفتند. یعنی اینکه درباره‌ی آنها و بازنگری در آنها کمتر به اندیشه می‌پرداختند. اما سرشت دگرگون شونده‌ی زندگی هر بار بحران‌هایی با خود داشت که مردم را درباره چون و چرایی صورت‌های زندگی اجتماعی مثل قانون، اقتدار، دولت به بازاندیشی وامی داشت.
در واقع این بحران‌ها همواره آغاز پرسشها و اندیشه‌های تازه بود. اندیشه‌هایی که با پرسش از ماهیت پدیده‌هایی چون اقتدار سیاسی، سامان سیاسی، نهادهای سیاسی و دولت سر و کار دارد اندیشه سیاسی خوانده می‌شود. به عبارت دیگر انديشه‌های سياسی، عبارت‌اند از: «تلاش‌های روشمند برای پاسخ‌گويی به پرسشها و حل مشکلات پيش‌آمده در زمينه قدرت نهادينه‌شده».
شاید بی‌‌راه نباشد که بگوییم بخش بزرگی از تاریخ بشر با عقاید سیاسی او گره خورده است. اندیشه سیاسی در هر دوره با تمرکز بر یک پاره‌ای از مفاهیم و برجسته کردن بخشی از آنها باعث شده‌اند تمدن و تاریخ، مسیری متفاوت را طی کنند. به دلیل همین اهمیت، این عقاید و اندیشه‌ها همواره مورد توجه اندیشمندان عرصه علوم انسانی بوده است.
تا به حال آثار فراوانی در ترسیم این سیر نوشته شده است که هر کدام از زاویه دید مخصوصی به روایت این مسیر دست زده‌اند. «فرهنگ‌نامه اندیشه سیاسی» نیز از جمله آثاری است که این مسیر تفکر را مورد توجه قرار داده است. به همین سبب، گروه پژوهه پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام در اواخر دهه هشتاد شمسی طرح نگارش مدخل‌های اندیشه سیاسی را در ضمن کلان‌طرح «فرهنگ‌نامه جامع علوم اسلامی انسانی» پیشنهاد داد.
طرح و اجرای این مجموعه در سال 1387 شمسی برعهده بخش فلسفه و کلام قرار گرفت و این کار بعد از مدخل‌یابی و بررسی و تنظیم آنها، در سال 1388 شمسی به‌طور رسمی آغاز شد و بعد از سه سال کار پیوسته در سال 1391 شمسی به پایان رسید.
این اثر با ساختار و روشی دگرگون، پس از ارزیابی استادان، نخست در وب‌‌گاه علمی پژوهه منتشر می‌شود و سپس توسط دکتر حسن رضایی، مدخل‌های لازمی که روند منطقی و علمی مباحث کتاب در گرو آنها بوده، نگاشته، به مجموعه افزوده و در مرحله سوم، مجموعه مقالات بازبینی، اصلاح و پس از ویرایش علمی، برای انتشار در قالب کتاب، فصل‌بندی می‌گردد.
در استخراج مدخل‌ها سعی شده است به تمامی مباحث مهم اندیشه سیاسی پرداخته شود. موضوعاتی همچون اپوزیسیون، اتوپیا، اتوکراسی، اتوکرات، ارتجاع، از خود بیگانگی، استعمار نو، اسلام سیاسی، اشاعره، اصلاح طلبی، اعتصاب، افکار عمومی، اقتدار، اقتصاد سیاسی، اگزیستانسیالیسم، امپریالیسم، امت، امنیت، دموکراسی، انقلاب، توسعه سیاسی، جمهوری، جمهوری اسلامی، ولایت فقیه و ... در این فرهنگ‌نامه بررسی شده‌اند.
از مزایای این مجموعه، دسترسی آسان به موضوعات و مدخل‌های مرتبط با اندیشه سیاسی به ترتیب حروف الفباست. همچنین در این طرح در نظر بوده است که مباحث مهم و اساسی مطرح در اندیشه سیاسی، تبیین و در عین قابل فهم و استفاده بودن برای عموم طلاب و دانشجویان؛ در طرح مباحث، وزانت علمی آنها حفظ شود.
کتاب «فرهنگ‌نامه اندیشه سیاسی» به کوشش حسن رضایی در قطع وزیری، 832 صفحه، شمارگان 1000 نسخه به تازگی توسط انتشارات پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام منتشر و راهی بازار کتاب شده است.
- برای تهیه اثر به فروشگاه اینترنتی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام به نشانی زیر مراجعه شود:
- www.pbshop.ir