شعبان یا شَعبان المُعَظّم هشتمین ماه در تقویم هجری قمری، یکی از عزیزترین ماه‌های اسلامی و منسوب به پیامبر(ص). شعبان از ریشه شعب است و از آنجا که در این ماه روزی مؤمنان و حسنه در آن منشعب و بسیار می‌گردد، این ماه شعبان نام گرفت.
ماه شعبان، منسوب به پیامبر اکرم(ص) است. او روزهای ماه شعبان را روزه می‌گرفت و به ماه رمضان وصل می‌کرد. روایاتی از معصومین در فضیلت ماه شعبان آمده است، رفتن به بهشت و برخورداری از کرامت الهی در قیامت، پاداش روزه این ماه معرفی شده است.
امام صادق(ع) می‌فرماید:
«چون ماه شعبان فرا می‌رسید امام سجاد(ع) اصحاب خود را جمع می‌نمود و می‌فرمود‌ای اصحاب من می‌دانید این چه ماهی است؟ این ماه شعبان است و حضرت رسول (ص) می‌فرمود شعبان ماه من است پس در این ماه برای جلب محبت پیامبر خود و برای تقرّب به سوی پروردگار خود روزه بدارید. به حقّ آن خدایی که جان علی بن الحسین به دست قدرت اوست سوگند یاد می‌کنم که از پدرم حسین بن علی (ع) شنیدم که فرمود شنیدم از امیرالمؤمنین(ع) که هر که روزه بگیرد در ماه شعبان برای جلب محبّت پیامبر خدا و تقرّب به سوی خدا؛ خداوند او را دوست می‌دارد و در روز قیامت کرامت خود را نصیب او می‌گرداند و بهشت را برای او واجب می‌کند.»
شیخ طوسی از صفوان جمال نیز روایت کرده که گفت:
«امام صادق (ع) به من فرمود کسانی را که در اطراف تو هستند را بر روزه گرفتن در ماه شعبان ترغیب کن. گفتم فدایت شوم مگر در فضیلت آن چیزی هست؟ فرمود: بله همانا که رسول خدا (ص) هر گاه هلال ماه شعبان را می‌دید به مُنادیی امر می‌فرمود که در مدینه ندا کند: ای اهل مدینه من رسولم از جانب رسول خدا (ص) به سوی شما. ایشان می‌فرماید آگاه باشید همانا شعبان ماه من است پس خدا رحمت کند کسی را که یاری کند مرا، بر ماه من یعنی در آن ماه روزه بگیرد.»
امام صادق (ع) از امیرالمؤمنین (ع) نقل می‌کند که آن حضرت می‌فرمود:
«از زمانی که شنیدم منادی رسول خدا(ص) ندا کرد در ماه شعبان، ترک نشد از من روزه شعبان و ترک نخواهد شد از من تا مدتی که حیات دارم ان شاء الله تعالی. و می‌فرمود: روزه دو ماه(شعبان و رمضان)، توبه مغفرت از خدا است.»
وقایع مهم ماه شعبان
- ولادت امام حسین(ع) (۳ شعبان ۳ق)
- ولادت حضرت عباس(ع) (۴ شعبان ۲۶ق)
- ولادت امام سجاد(ع) (۵ شعبان ۳۸ق)
- ولادت علی اکبر(ع) (۱۱ شعبان ۳۲ق)
- ولادت امام مهدی(عج) (۱۵ شعبان ۲۵۵ق)
اعمال ماه شعبان
در کتاب مفاتیح الجنان در بخش اعمال ماه شعبان اعمال زیر ذکر شده است:
| |
اعمال ماه شعبان
|
|
اعمال مشترک
|
- روزه گرفتن
- صلوات فرستادن
- صدقه دادن
- خواندن مناجات شعبانیه
- هر روز هفتاد مرتبه ذکر «اَسْتَغْفِرُاللهَ وَ اَسْئَلُهُ التَّوْبَةَ» گفته شود.
- هر روز هفتاد مرتبه ذکر «اَسْتَغْفِرُاللهَ الَّذى لااِلهَ اِلاّ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ الْحَىُّ الْقَیّوُمُ وَ اَتُوبُ اِلَیْهِ» گفته شود.
- در کل این ماه هزار بار ذکر «لا اِلهَ اِلا اللهُ وَلا نَعْبُدُ اِلاّ اِیّاهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدّینَ وَ لَوُ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ» گفته شود
- در هر پنجشنبه این ماه دو رکعت نماز اقامه شود؛ که در هر رکعت بعد از حمد، صد مرتبه سوره توحید و بعد از سلام صد بار صلوات فرستاده شود.
- هنگام ظهر و نیمه شب، صلوات شعبانیه که از امام سجاد(ع) روایت شده، خوانده شود.
|
| |
|
|
|
شب اول
|
- خواندن دوازده رکعت نماز که در هر رکعت حمد یک مرتبه و یازده مرتبه توحید
|
|
روز اول
|
|
|
روز سوم
|
- روزه گرفتن
- خواندن دعای «اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ بِحَقِّ الْمَوْلُودِ فى هذَا الْیَوْمِ»:
- خواندن دعای «اَللّهُمَّ اَنْتَ مُتَعالِى الْمَکانِ»:
|
| |
|
|
شب سیزدهم
|
- خواندن دو رکعت نماز که در هر رکعت حمد، یس، تَبارَک المُلْک و توحید خوانده شود.
|
|
شب پانزدهم
|
- غسل كردن
- شب زنده دارى به نماز و دعا و استغفار
- خواندن دعای کمیل
- زیارت امام حسین (ع) که برترین اعمال این شب است(خواندن زیارتنامه زیر یا زیارت کتاب اقبال الاعمال).
- هر يك از ذكرهاى «سبحان اللّه» و «الحمد للّه» و «اللّه اكبر» و «لا اله الاّ اللّه» را صد مرتبه بگويد
- دو رکعت بعد از نماز عشاء با کیفیتی خاص و چهار رکعت، در هر رکعت بعد از حمد و صد بار سوره توحید و دعایی مخصوص در پایان نمازها
- دعای «اللهُمَّ اقْسِمْ لَنَا مِنْ خَشْيَتِكَ»:
- دعای «اللهُمَّ بِحَقِّ لَيْلَتِنَا وَ مَوْلُودِهَا»:
- دعای «أَنْتَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ»:
- دعای «إِلَهِي تَعَرَّضَ لَكَ فِي هَذَا الليْلِ الْمُتَعَرِّضُونَ»:
|
| |
|
| |
|
|
سه روز آخر
|
- روزه گرفتن
- در روزهای پایانی این ماه، این دعا را زیاد بخواند: «اللهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ غَفَرْتَ لَنَا فِيمَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِيمَا بَقِيَ مِنْهُ»: خدايا اگر در آنچه از ماه شعبان گذشت ما را نيامرزيدى،پس در آن مقدار كه از آن باقى مانده است ما را بيامرز.
|
|
شب آخر
|
|
بسیاری از مسلمانان، آخرین روز این ماه را به عنوان یوم الشک روزه می‌گیرند.