به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیهالسلام، مقابله هوشمندانه با تهاجمات فرهنگی که متکی بر فناوری‌های ارتباطی و رسانه‌ای روز به روز در حال گسترده شدن است، نیازمند به صحنه آوردن ظرفیت‌های موجود و بهره‌مندی از نیروهای فهیم و پر انگیزه و بهره‌گیری از اندیشه‌ها، روشها و ابزارهای کارآمد و مؤثر است. مساله‌ای که مجموعه‌ی فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی را برای به سرانجام رساندن رسالت بسیار مهم خود نیازمند نوآوری در ادبیات و روش برای عرضه فکر و فرهنگ و معارف اسلامی می‌کند.
نوآوری در ادبیات و روش برای مقابله هوشمندانه با تهاجمات فرهنگی نیازمند تسلط به شیوه‌های جدید جنگ فرهنگی دشمن و همچنین خلاقیت در نبردهای فرهنگی است. هرچند در این زمینه محدودیت‌هایی وجود دارد اما به صحنه کشاندن عنصر خلاقیت نخبگان جبهه فرهنگی انقلاب و فرصت بروز خلاقیت و ایده‌پردازی برای جوانان انقلابی فرصت‌های بی‌نظیر و ظرفیت‌های پایداری را برای انقلاب اسلامی پدید خواهد آورد که عبدالله صفری مسئول کارگروه سیاست‌گذاری فرهنگی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیهالسلام بر آن تأکید دارد.
وی در گفت‌گو با روابط عمومی پژوهشکده به بیان اهداف تشکیل کارگروه سیاست‌گذاری فرهنگی پرداخته و از مجموعه اقدامات، ایده‌های خلاقانه و طرح‌های نوآورانه‌ای سخن گفته است که می‌تواند نیازهای میدانی و راهبردی سازمان تبلیغات اسلامی را پشتیبانی کرده و ساختار اندیشه‌ورزی و عقلانیت را به عنوان بازوی فکری و قوه هدایتگر با رویکرد حل مسائل سازمان پایه‌گذاری کند.
سئوال: هدف از تشکیل کارگروه سیاست‌گذاری فرهنگی در پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیهالسلام چیست؟
نوآوری در ادبیات و روش، برای حل مسائل واقعی موجود در جامعه و حکومت لزوما با پژوهش‌های آکادمیک میسر نمی‌شود، به این معنی که مسائل فرهنگی اجتماعی صرفا مسائل نظری و تئوریک نیستند، بلکه برخاسته از نیازهای واقعی در فضای روز جامعه می‌باشند. اگر چه روند کلی ایده‌ها متکی بر مسائل واقعی اجتماعی و شامل راه‌حل‌های قابل اجراست، اما گاهی لازم است یک بنیان تئوریک برای حل پژوهش مورد نظر انجام شود که طبیعتا یک کار فرعی بوده و زمینه تحقق عینی پژوهش‌ها است.
مجموعه فعالیت‌های پژوهشی متکفل کشف، تبیین و توسعه‌ی مرزهای دانش هستند. اما نیازی که لازم هست مبتنی بر دانش به دست آمده پاسخ داده شود نحوه مداخله روشمند برای تبدیل وضع موجود به وضع مطلوب است. و در حقیقیت یک شکافی بین لایه دانش و میدان عمل و اقدام هست که در آن کارگزار یا مجری با مسئله انضمامی درگیر هست و نیازمند دانشی از سنخ نقشه‌ی اقدام یا سیاست می‌باشد. پاسخ به این پرسش را معمولا در جایی غیر از پژوهشکده‌ها باید پیدا کرد که اساسا اندیشکده‌ها متکفل این امر هستند و ماهیتشان برای تعیین نحوه مداخله‌ی حاکمیت – از سطح کلان تا خُرد – در موضوع و مساله‌ی انضمامی و عینی می‌باشد.
بر این اساس می‌توان اهداف کارگروه سیاست‌گذاری فرهنگی را این‌گونه ترسیم نمود:
- ارائه محصولات متناسب با جامعه اجرایی و با ابزار گزارشات راهبردی و بسته‌های سیاستی
- کمک به طراحی‌ها و سیاستگذاری‌های سازمان تبلیغات اسلامی
- تحلیل‌ها و ارائه گزارش‌های راهبردی در مسائل فرهنگی - تبلیغی روز
- ایده‌پردازی‌های خلاقانه در حیطه فعالیت‌های نوآورانه اجتماعی و فرهنگی
- ارائه پیشنهاد و راهکار برای حل مسائل عینی با تکیه بر اقناع مسئولان
- و بازآفرینی خلاقانه و راهبردی پژوهش‌ها به سمت سازمان و نهادهای فرهنگی
سئوال: چه مسائلی در این کارگروه بیشتر مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و تاکنون چه فعالیت‌هایی را به سرانجام رسانده است؟
از آنجا که کارگروه سیاست‌گذاری فرهنگی رابط و اتصال دهنده نهاد دانش و پژوهش به کارگزار و میدان عملیات است، باید سنخ مطالعات آن از نوع اجتماعی و ناظر به میدان باشد که برای این منظور دو صورت کار را برای خود تعریف کرده است: 1. ارتباط و اتصال با لایه عمومی و بدنه نخبگان جامعه. 2. فعالیت‌های پژوهشی ناظر به لایه حکمرانی و تصمیم‌سازی.
این کارگروه برای لایه عمومی و نخبگانی جامعه، نشست‌هایی با محوریت موضوعات روز به صورت یک هفته در میان برگزار می‌کند. سال گذشته حدود 25 نشست در این زمینه برگزار شد و امسال این نشست‌ها با رویکرد جدید و در قالب سلسله نشست‌های «ایران آینده» به کار خود ادامه داد تا از پایگاه فکر انقلاب اسلامی و مکتب امام یک روایت صحیح با هدف پاسخ‌گویی به موضوعات فرهنگی اجتماعی روز که ذهن جامعه با آنها درگیر است، ارائه دهد.
امسال حدود 10 نشست در این کارگروه برگزار شد که از جمله آنها می‌توان به الهامات پیاده‌روی اربعین برای مردمی‌سازی دولت، بررسی دلالت‌های نواجتماعات مذهبی بر سبک دینداری ایرانیان، نقش شهر در تعیین معنای زندگی با تمرکز بر ایده زیست شهر، پیامدهای اجتماعی سیاست‌های تعدیل اقتصادی دولت، سرنوشت یک فرمان(تأملی بر چالش های اساسی جریان انقلاب در عرصه جهاد تبیین) و بررسی علل اقبال اجتماعی به سرود سلام فرمانده اشاره کرد که بر محور موضوعات روز اجتماعی تدارک دیده شده و در فضای نخبگانی پس از نشست‌ها، کنشگری‌ها افزایش و یادداشت‌های متعددی درباره این موضوعات نوشته و به جامعه ارائه می‌شود و این خط‌دهی و جریان‌سازی فکری به این شکل در حال پیگیری است.
حدود سی نشست،گزارش و ایده‌پردازی در کارگروه سیاست‌گذاری فرهنگی به انجام رسیده است که از آن جمله می‌توانم به ایده کلان و مادر در مطالعات زنان، ایده تاسیس مراکز مشاوره پشتیبان امامان محله در سازمان تبلیغات اسلامی، راهبردهای همگرایی مردم و روحانیت، ایده اداره فرهنگ در ایران معاصر، ایده اقتصاد هیأت، ایده‌پردازی اربعین کرونایی، روش پژوهش در اندیشه رهبران انقلاب اسلامی و ایده‌هایی برای رمضان کرونایی به عنوان برخی از اقدامات صورت گرفته در کارگروه اشاره کنم.
سئوال: آیا کارگروه سیاست‌گذاری فرهنگی در زمینه تربیت پژوهشگر مرتبط اقدامی صورت داده است؟
یکی از فعالیت‌هایی مطرح شده در گروه ناظر به تربیت نیرو و کشف پژوهشگر در قالب رویدادهای حل مسئله است. در این راستا پروژه رویداد حل مسائل فرهنگی اجتماعی با همکاری چند مؤسسه در حوزه برای طلاب سطوح عالی در حال برنامه‌ریزی است و تا یک ماه آینده درباره آن اطلاع‌رسانی می‌شود. در این رویداد تلاش بر این است که طلاب و محصلان سطوح عالی حوزه درگیر حل مسائل فرهنگی اجتماعی با متد مطالعات اجتماعی شوند. بنابراین برای افرادی که توانایی دارند کارگاه‌هایی تدارک دیده شده است تا پس از پشتیبانی و با کمک اساتید راهنما به صورت گروهی به مسائل فرهنگی و اجتماعی ورود پیدا کنند و به تبیین، توصیف و ارائه راهکارهای مناسب بپردازند.
سئوال: چه برنامه‌هایی برای ارتقای سطح فعالیت‌های پژوهشی این کارگروه در دستور کار قرار دارد و در دوران مدیریت شما از نظر کمی و کیفی چه طرح‌های نوآورانه‌ای اجتماعی و فرهنگی ارائه شده است؟
به طور خلاصه می‌توانم به موارد ذیل اشاره کنم:
1ـ پروژه تکمیل متدهای رسمی در فضای آکادمیک و دانشگاهی برای حل مسائل فرهنگی و اجتماعی
نوعی متدهای رسمی در فضای آکادمیک و دانشگاهی وجود دارد که اندیشکده‌ها از آنها در حل مسائل فرهنگی و اجتماعی استفاده می‌کنند و کار را پیش می‌برند، اما از آنجا که یک نوع سبقه دانش حوزوی را می‌خواهیم پشتیبان کار قرار دهیم نیاز است که آن روشها تکمیل شده و ارتقا پیدا کنند تا آن اندیشکده‌ای که قرار است اندیشکده کاربردی باشد، بتواند از پایگاه نهاد دین ارائه راهکار دهد و روش‌هایی را متناسب با فضای دانشی خود ارائه کند.
2ـ پروژه تبیین سیصد مسئله فرهنگی و اجتماعی
سیصد مسئله فرهنگی و اجتماعی با مصاحبه‌هایی از نخبگان در 10 عنوان کلی و کلان استحصاء شده است. این سیصد مسئله که از مسائل مهم فرهنگی و اجتماعی به شمار می‌روند باید تبیین شوند. این پروژه برای این است که مدیران و مسئولان فرهنگی در سراسر کشور و در نهادهای مختلف که در موضع تصمیم‌گیری قرار دارند، نسبت به تعدادی از مسائل فرهنگی و اجتماعی اطلاعات کافی و جامع ندارند و تنها با روایت‌های مرسوم و مدل ذهنی موجود با آن تصمیم می‌گیرند و مسائل را می‌شناسند. بنابراین نیاز است مسائل مهم فرهنگی و اجتماعی کشور از لایه توصیف تا علت‌یابی و نظرات موافق و مخالف تبیین و ریشه‌یابی شوند تا مدیران فرهنگی وقتی با آن مسائل متعدد مواجه می‌شوند بتوانند با یک ذهنیت دقیق و کارشناسی شده نسبت به آن مسائل ورود پیدا کنند. چون تعداد مسائل بسیار است، این انتظار که همه مدیران نسبت به همه مسائل فرهنگی و اجتماعی بتوانند تخصص و اشراف لازم را داشته باشند مقداری بعید است، برای همین موضوع این کار تدارک دیده شده و در حال تدوین است و سه کارشناس و پژوهشگر این کار را به پیش می‌برند.
3ـ پروژه تصویر روحانیت
تصویر روحانیت از پروژه‌های در حال تکمیل کارگروه سیاست‌گذاری فرهنگی است. تصویر روحانیت می‌تواند مخاطبان مختلف داشته باشد و از منظرهای مختلف این تصویر را می‌توان احصاء کرد. در این پروژه قصد بر این است که از منظر فعالان و کنشگران جبهه انقلاب آن تصویری که از روحانیت در ذهنیت اینها هست شناخته و بازشناسی شود. مصاحبه‌هایی در این راستا گرفته شده است. مخاطبان و مصاحبه شوندگان تیپ‌بندی شده و نظرات آنها در 10 محور جمع‌بندی می‌شود و در نهایت آن تصویری که کنشگران و فعالان جبهه انقلاب نسبت به حوزه و روحانیت دارند استحصاء خواهد شد و پس از آن نشست‌های اندیشه‌ورزی و ایده‌پردازی با حضور اصحاب فکر، اندیشه و ایده برگزار و ناظر به مسائل مورد نظر تصویری استخراج و راهکارهایی ارائه می‌شود و در ادامه ناظر به نهادهایی که مسئول و سازنده این تصویر هستند، راهکارهای استخراج شده ارائه خواهد شد.
4ـ پروژه ایده بازسازی ساختارهای فرهنگی کشور
حضرت آقا در ششم شهریور 1400 در دیدار هیئت دولت و نهادهای فرهنگی کشور درباره این مسئله تأملات و گفتگوهایی داشتند که در کارگروه سیاست‌گذاری فرهنگی سلسله مصاحبه‌هایی در این راستا انجام شد و در حال حاضر نیز در مرحله تحلیل محتوا است. این پروژه برای کمک به جبهه فرهنگی انقلاب با هدف شناخت ابعاد بازسازی ساختار فرهنگی مطالبه حضرت آقا است و با آسیب‌شناسی خودساختارهای موجود و ارائه یک سری راهکارها، به فرایند بازسازی ساختارهای فرهنگی که حضرت آقا از هیئت دولت مطالبه داشتند، کمک می‌کند.
5ـ پروژه جهاد تبیین و روایت
در این پروژه نوع روایت، چیستی روایت، ابعاد روایت، چگونگی روایت، و اساسا مجموعه فعالیت‌هایی که در جنگ تبلیغی و رسانه‌ای از طرف دشمن به کار بسته می‌شود، مطرح است. بحث جهاد تبیین فعالیتی است که باید کنشگران فرهنگی انجام دهند و وارد عرصه تبیین شوند. در جهاد تبیین مهم‌ترین مسئله مسئله روایت است؛ روایت واقعیت‌ها، روایت دروغ‌هایی که دشمن دارد. مسئله جنگ روایت‌ها چیست و یک روایت چگونه شکل می‌گیرد، خلق می‌شود و چگونه می‌تواند بر واقعیت غلبه پیدا کند. روایت‌های برساختی می‌تواند بر واقعیت‌ها و حقایق چیره شود. خود شناخت این مسئله و ابعاد و تحلیل آن و اینکه ما در خود مصداق جهاد تبیین چطور می‌توانیم از این دانش روایت استفاده کنیم یکی از مسائل بسیار مهمی است که در کارگروه سیاست‌گذاری فرهنگی مورد تأکید است.
فرهنگ عرصه عمومی و دانش عمومی شده است و با افکار عمومی سروکار دارد و با تغییری که در فرهنگ قرار است اتفاق بیفتد در ذهنیت‌ها ابتدائاً و بعد در لایه‌های بعدی شکل می‌گیرد و به این واسطه جهاد تبیین و بحث خود روایت اهمیت پیدا می‌کند. کارهای اساسی این پروژه در کارگروه آغاز شده و یکی از پژوهشگران در حال انجام این کار است.
از اینکه وقت خود را در اختیار روابط عمومی قرار دادید سپاسگزاریم.