به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیهالسلام، کارگروه مطالعات اجتماعی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیهالسلام با هدف تأمل نظری بر مشاهده‌های انباشت شده از طریق آثار جشنواره علوم انسانی عمار و پشتیبانی فکری از آثار و اقدام‌های درون جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی، سلسله نشست‌های هم‌اندیشی پیرامون ایده این جشنواره را برگزار می‌کند.
در نخستین نشست از این جلسات که در سالن اجتماعات پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیهالسلام برگزار شد، حجت‌الاسلام مجتبی نامخواه مسئول کارگروه مطالعات اجتماعی پژوهشکده بحث خود را در ارتباط با موضوع جنبش بازسازی عقل عملی مطرح کرد و گفت که ایده و دغدغه ساخت یک علوم انسانی جایگزین، ایده‌ای پنجاه ساله است.
وی با بیان اینکه ایده ساخت یک علوم انسانی جایگزین قبل از انقلاب دنبال شده و بعد از انقلاب هم ابعاد متفاوتی یافته است، اظهار داشت: تلاش‌هایی که برای این علوم اجتماعی جایگزین انجام می‌شود اغلب صورت معرفتی دارد؛ به طور مثال علوم اجتماعی بومی یا اخیرا گرایش‌هایی با عقبه پسااستعماری یا مطالعات فرهنگی کارهایی انجام شده است که به نحوی می‌تواند جایگزین باشد اما فضا، یک فضای معرفتی است یعنی براساس ایده اسلامی تلاش می‌شود جایگزینی برای علوم انسانی یا علوم اجتماعی خلق شود.
مسئول کارگروه مطالعات اجتماعی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیهالسلام با اشاره به اینکه تلاش‌های مبتنی بر تفکر اسلامی غالب است هم غالب به معنای اغلبیت ایده‌ها و پژوهشگران و علاقه‌مندان و هم غالب به معنای نسبتی که با قدرت و بروکراسی سیاسی و بروکراسی علمی دارد، یادآور شد: پاسخ اسلامی به خلق یک علوم اجتماعی و انسانی دیگر دو رویکرد فلسفی و وحیانی داشته است.
وی تأکید کرد: تلاش‌های پنجاه ساله برای علوم اجتماعی جایگزین پیش از انقلاب و خارج از فضای فکری ایران شروع شده و طی چند دهه اخیر صورت‌بندی غالب این تلاش‌ها متکی بر اندیشه اسلامی بوده است که سعی می‌کرده اغلب دو پاسخ فلسفی و وحیانی به پرسش و یا نیاز به علوم اجتماعی جایگزین ارائه دهد؛ موضوع مورد بحث ما پاسخ یا رهیافت سوم، چیستی و ضرورت آن است.
حجت‌الاسلام نامخواه تبیین خود از رهیافت سوم را با طرح این پرسش که چرا ما به علوم اجتماعی جایگزین فکر می‌کنیم و چرا علوم اجتماعی اسلامی یا تحول در علوم اجتماعی مطرح شد، آغاز کرد و افزود: دلیل عمده برای طرح جایگزینی علوم اجتماعی این بود که علوم اجتماعی اسلامی نیست و نسبتی با سنت اسلامی ما ندارد و باید نسبتی با این سنت برقرار و براساس آن علمی را تولید کنیم.
دبیر جشنواره علوم انسانی عمار با بیان اینکه ایده جایگزینی علوم اجتماعی پیش از انقلاب هم وجود داشت و چندان ارتباطی با انقلاب اسلامی ندارد، بلکه نیاز انسان ایرانی به کنش اجتماعی برای تغییر و حل مسئله‌های خود است، خاطرنشان کرد: مسئله نیاز انسان ایرانی به کنش اجتماعی برای تغییر این بود که یک هژمونی غالب با عنوان تمدن غرب در حال رخنه بر تمدن اسلامی است و باید در مقابل آن مقاومت کرد.
وی با اشاره به اینکه پنجاه سال گذشته در موقعیت کنش اجتماعی نبودیم بلکه در موقعیت واکنش بودیم، اظهار داشت: کنش اجتماعی جایی است که کنش‌گر قصدی داشته، برای آن قصد دارای یک معنا و معطوف به آن قصد حامل آن معنا باشد (عمل ابتدایی و آغازین یا همان علت) و واکنش یعنی طرف مقابل معنایش غالب است و ما تنها در مقابل قصد و معنای او چیزی را خلق می‌کنیم (جواب و اتفاقی که بخاطر کنش و در ادامه کنش روی می‌دهد یا همان معلول).
حجت‌الاسلام نامخواه توضیح داد: پنجاه سال قبل در موقعیت واکنش بودیم و می‌گفتیم چگونه این واکنش انفعالی و جزئی به مظاهر غرب را به یک مقاومت کلی تبدیل کنیم، اما بعد در موقعیت کنش قرار گرفتیم و دیگر مسئله این نبود که با غرب چه باید کرد، بلکه مسئله این بود که من یک ایده برای اداره کشور داشتم و این ایده توابعی داشت و پرسش‌هایی را برای تحقق مطرح می‌کرد.
وی با بیان اینکه منبع مهم ما برای پاسخ به این پرسش‌ها تفکر اسلامی بود، تصریح کرد: امروز ما نمی‌توانیم برای پاسخ به پرسش یا به نیاز خود به علوم اجتماعی از مسیرهای سابق اقدام کنیم. امروز ما در گام دوم انقلاب قرار داریم و نمی‌توانیم بگوییم آیا مدیریت اسلامی می‌شود یا نمی‌شود؟ شما یک تجربه گسترده پنجاه ساله را پیش‌روی خود دارید و نمی‌توانید بدون در نظر گرفتن این تجربه، پرسش خود را طرح کنید و پاسخ دهید.
مسئول کارگروه مطالعات اجتماعی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیهالسلام در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تعبیر فارابی از علم مدنی اظهار داشت: فارابی از تعبیر علم مدنی استفاده می‌کرد که دو پایه دارد یک پایه قواعد کلی و یک پایه نیرویی است که بر اثر تمرین و تجربه بسیار در کارهای کشورداری به دست می‌آید که پیش از آن برای ما امکان‌پذیر نبوده است.
وی برای ارائه نمونه نداشتن امکان این تجربه به متنی از بیانیه گام دوم انقلاب اشاره کرد و افزود: هیچ تجربه پیشینی و راه طی شده‌ای در برابر ما وجود نداشت. بدیهی است که قیام‌های مارکسیتی و مانند آن نمی‌توانست برای انقلابی که از متن ایمان و معرفت اسلامی پدید آمده الگو حساب شود؛ انقلابیون اسلامی بدون سرمشق و تجربه آغاز کردند و ترکیب جمهوریت و اسلامیت به ابزارهای تشکیل و پیشرفت این ترکیب جز با هدایت الهی و قلب نورانی و اندیشه بزرگ امام خمینی به دست نیامد.
حجت‌الاسلام نامخواه با بیان اینکه در بخش دیگری از بیانیه گام دوم آمده است که نادانسته‌ها را جز با تجربه خود و یا گوش سپردن به تجربه دیگران نمی‌توان دانست؛ برای برداشتن گام‌های استوار در آینده باید گذشته را درست شناخت و از تجربه‌ها درس گرفت، گفت: ماهیت پاسخ سوم ماهیت بالفعل‌سازی عقل عملی است؛ به معنای اینکه برای پاسخ به چگونگی خلق علوم اجتماعی جایگزین در نقطه پنجاه سال پیش نیستیم.
این گزارش می‌افزاید: دبیرخانه جشنواره مردمی عمار در نظر دارد پس از برگزاری دوازده دوره جشنواره مردمی فیلم عمار، با هدف تأمل نظری بر مشاهده‌های انباشت شده از طریق آثار این جشنواره و پشتیبانی فکری از آثار و اقدام‌های درون جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی، نخستین دوره جشنواره علوم انسانی عمار را برگزار کند. از کلیه پژوهشگران وعلاقه‌مندان دعوت به عمل می‌آید در این رویداد شرکت نمایند.
انسان انقلاب اسلامی، جامعه انقلاب اسلامی، جهان انقلاب اسلامی و آینده انقلاب اسلامی از سرفصل‌های فراخوان این جشنواره به شمار می‌روند و آثار ارائه شده به این جشنواره می‌بایست واجد وجوهی از تأمل نظری بر روی یک پدیده، تجربه و مسئله عینی باشد. کلیه آثاری که روایتی مشاهداتی از انسان، جامعه، جهان و آینده انقلاب اسلامی به دست می‌دهند می‌توانند دست‌مایه تأمل نظری پژوهشگران باشند.
بخش قابل توجهی از آثاری با این ویژگی، در قالب فیلم مستند و دیگر قالب‌های مرتبط، طی ده دوره جشنواره عمار به بخش رقابتی این جشنواره راه یافته و یا برگزیده شده‌اند. با این حال چارچوب مشاهداتی آثار جشنواره علوم انسانی عمار محدود به آثار ارائه شده به جشنواره فیلم عمار نیست. همچنان که به غیر از قالب مستند، روایت‌هایی که در چارچوب عکس، هنرهای تجسمی، ادبیات، درام و دیگر قالب‌های هنری انجام شده نیز می‌تواند دست‌مایه آثار نظری‌ای باشد که به جشنواره علوم انسانی عمار ارائه می‌شود.
تاریخ مردمی و روایت اجتماعی و فرهنگی از تجربه تاریخی معاصر نیز، گونه‌ای دیگر از روایت است که می‌تواند زمینه‌های لازم برای تأمل پیرامون انسان، جامعه، جهان و آینده انقلاب اسلامی را به دست بدهد.
اندیشوران علوم انسانی می‌توانند دیدنِ چند مستند پرتره درباره انسان انقلاب اسلامی را دست‌مایه‌ی مشاهداتی برای تأمل نظری پیرامون انسان انقلاب قرار بدهند و با تأمل بر چند اثر درباره جهادسازندگی، نهضت سوادآموزی، در جشنواره علوم انسانی عمار، درباره نهادسازی انقلاب اسلامی و الگوی مدنی کنش انسان انقلابی حرف بزنند و یا در حاشیه مشاهده مستند یا هر اثر مشاهداتی دیگر از مسائل زیست محیطی، کارگری و زنان و اعتراضات اجتماعی حرف‌های نظری پیرامون این مسائل مطرح کنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر به سایت اینترنتی جشنواره علوم انسانی عمار به نشانی ammarensani.ir مراجعه شود.