به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام)، کتاب گران‌سنگ «جوامع الکلام فی دعائم الاسلام عن طریق اهل‌البیت علیهم‌السلام» تألیف علامه سیدمیرزا محمد بن شرف‌الدین علی الحسینی الموسوی الجزائری است و یکی از جامع‌ترین کوشش‌ها برای تبیین نظام اعتقادی و عملی اسلام ناب در پرتو معارف اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به‌شمار می‌رود.
این کتاب حدیثی عظیم که به‌منزله دایره‌المعارفی علمی و مستند در حوزه معارف شیعی تنظیم شده است، با هدف ترسیم مبانی عقیده، عبادت، اخلاق و فقه در چارچوب مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام به نگارش درآمده است.
علامه جزائری در مقدمه کتاب، به روش اجتهادی خود اشاره کرده و تصریح می‌کند که در این اثر، آنچه مؤمن در حوزه اصول و فروع دین بدان نیاز دارد، با دقت در استنباط، بهره‌گیری از آثار و اخبار، و پاسخگویی به شبهات و مفاسد گردآوری شده است. او هدف خود را از تألیف این مجموعه، تقرب الهی و رستگاری در روز واپسین عنوان کرده است.
نویسنده، این کتاب را نه بر مبنای تقلید از آثار پیشینیان، بلکه با رویکردی روشمند، تحلیلی، و مستند به منابع معتبر شیعه نگاشته است. روش او در تنظیم مطالب، بهره‌گیری از ساختارهای علمی نو و پرهیز از پراکندگی و اطناب است. زبان کتاب نیز ساده، روشن و در عین حال عمیق و فنی است؛ به‌گونه‌ای که برای استفاده محققان و عالمان حوزه معارف اسلامی بسیار مناسب و مفید خواهد بود.
ساختار اثر به‌گونه‌ای طراحی شده که خواننده بتواند با دسته‌بندی موضوعی و منطقی، به مباحث اصلی دین دسترسی پیدا کند. بخش‌های اصلی کتاب با عنوان «عقد» نام‌گذاری شده‌اند. هر عقد، شامل چند «سمط» و هر سمط، شامل چند «جوهره» است که هر یک به موضوع خاصی از معارف دینی اختصاص دارد. مؤلف برای هر منبع حدیثی رمزی خاص در نظر گرفته و با نشانه‌هایی مانند «صحیح»، «حسن» و «ثقه»، درجه اعتبار احادیث را نیز مشخص کرده و در موارد مختلف، با استفاده از عبارت «اقول»، به تحلیل‌های رجالی، لغوی، فقهی و تفسیری پرداخته است.
نکته مهم در مقدمه این کتاب، اشاره مؤلف به تفاوت شیوه او با کتاب مشهور «منتقی‌الجمان فی الأحاديث الصحاح و الحسان» اثر شهید ثانی (۹۵۹–۱۰۱۱ق) است. او با اینکه از ساختار کلی «منتقی‌الجمان» الهام گرفته، اما با نوآوری در مباحث و گسترش دایره موضوعات، اثری مستقل و گسترده‌تر پدید آورده است. از منظر مؤلف، گرچه دسته‌بندی جدید احادیث به صحیح، حسن و ثقه در ظاهر با روش سنتی متفاوت است، اما در حقیقت به یک مبنای واحد بازمی‌گردد و کاربرد آن هنگام تعارض اخبار آشکار می‌شود.
کتاب «جوامع الکلام» شامل یک مقدمه مفصل در ۲۴ مسئله درباره علم رجال و درایة‌الحدیث است که مبنای علمی اثر را توضیح می‌دهد. در ادامه، چندین عقد به مباحث گوناگون اعتقادی، فقهی و اخلاقی می‌پردازد و در پایان نیز یک خاتمه تکمیلی بر کتاب افزوده شده است. تلاش مؤلف در این کتاب، ارائه الگویی جامع از معارف شیعی است که هم به سنت روایی وفادار است و هم رویکرد تحلیلی و استنباطی دارد.
این مجموعه حدیثی، یکی از معدود آثار جامع در حوزه معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام است که تلاش می‌کند علاوه بر نقل حدیث، به تحلیل و تبیین آن نیز بپردازد. ارزش این کتاب نزد علما به اندازه‌ای است که آیت‌الله مرعشی نجفی در یادداشتی که بر نسخه‌ای از این اثر نوشته، توصیفی درخور و مختصر از مؤلف و کتاب ارائه کرده و آن را ستوده است.
مجموعه 18 جلدی «جوامع الکلام فی دعائم الاسلام عن طریق اهل‌البیت علیهم‌السلام» توسط انتشارات پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام) تجدید چاپ شده و در دسترس پژوهشگران معارف دین قرار گرفته است.
این کتاب به‌عنوان اثری مرجع و منسجم، منبعی غنی برای محققان، فقیهان، و پژوهشگران حوزه معارف شیعی محسوب می‌شود که علاوه بر ارزش علمی بالا، الگویی ممتاز از کوشش برای نظام‌سازی معرفتی در چارچوب سنت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) است.
پیوند تهیه و سفارش اثر