به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام)، کتاب «از حکمت تا معنویت؛ در الگوی مشارکت جمعی پیاده‌روی اربعین» نوشته صدیقه رمضانی تمیجانی، منتشرشده توسط این پژوهشکده، در رشته «مطالعات آیین‌های عزاداری» سومین دوره دوسالانه کتاب عاشورا، عنوان شایسته تقدیر را کسب کرد. در پی این موفقیت، گفت‌وگویی با نویسنده کتاب انجام شده است که در ادامه به عوامل موفقیت، اهمیت پژوهش و توصیه‌های وی پرداخته می‌شود.

خانم رمضانی تمیجانی در پاسخ به اینکه چه ویژگی‌هایی در کتاب، هیئت داوران را متقاعد کرده است، گفت: به نظرم علت این انتخاب این بود که کتاب مبتنی بر یک مطالعه میدانی عمیق بوده و تحلیل‌های آن از طریق تحلیل مضمون مصاحبه‌ها با زائران اربعین انجام شده است. در واقع، هم معرفی یک الگوی جدید برای مشارکت جمعی و هم رویکرد میدانی در جمع‌آوری داده‌ها، این اثر را نسبت به کارهای دیگر در این حوزه متمایز کرد.

وی این موفقیت را فرصتی برای «دیده‌شدن بیشتر محتوای کتاب» ارزیابی کرد و افزود: انتظار می‌رود دستگاه‌های موظف، توجه بیشتری برای حمایت مالی از پژوهش‌هایی که نیازمند مطالعات میدانی در حوزه عاشورا و اربعین هستند، لحاظ کنند.

نویسنده «از حکمت تا معنویت» درباره خلأ محتوایی که این اثر پر کرده است، توضیح داد: این کتاب سعی کرده است که صرفاً به توصیف پدیده نپردازد، بلکه هدف اصلی، ارائه تحلیل‌های نظری بود. یعنی پس از شناسایی ویژگی‌های عینی پدیده از طریق مطالعه میدانی، پژوهش را به سطح انتزاع برده و توانسته است یک الگوی استخراج‌شده را معرفی کند که تا حدی قابل تعمیم به فضاهای دیگر مشارکت جمعی باشد و بصیرت‌هایی را برای سیاست‌گذاران و مدیران فراهم کند.

وی چشم‌انداز آینده پژوهش خود را گسترده دانست و اعلام کرد: پیاده‌روی اربعین یک پدیده‌ بسیار غنی است که از زوایای مختلف قابل بررسی است. در حال حاضر نیز پایان‌نامه ارشد یکی از دانشجویانم در مورد استخراج الگوی سوم زن از بانوان اربعینی دفاع شده و نتایج آن ان‌شاءالله منتشر خواهد شد.

استادیار گروه آموزشی جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در توصیه‌ای کلیدی به پژوهشگران جوان فعال در زمینه آیین‌های عزاداری، بر دو نکته اساسی تأکید کرد. وی نخستین نکته را تمرکز و دقت بیشتر بر جمع‌آوری داده‌های عینی دانست و یادآور شد که در حوزه عاشورا و اربعین، با «خلأ جدی داده‌های عینی» مواجه هستیم و این کمبود، تحلیل‌های دقیق و مستند را دشوار می‌سازد.

خانم رمضانی تمیجانی در ادامه، دومین نکته را اتخاذ دیدگاه نظری متناسب با زمینه فرهنگی پدیده برشمرد و تصریح کرد که در تحلیل داده‌ها، باید از چارچوب‌های نظری برگرفته از نظریه‌پردازان غربی یا تمدن‌های متفاوت پرهیز کرد؛ زیرا به‌کارگیری این دیدگاه‌های ناهمخوان، موجب می‌شود بخش‌های حاشیه‌ای و کم‌اهمیت برجسته شده و لایه‌های هویتی و اصیل پدیده مغفول بماند.

وی هشدار داد: در برخی مطالعات، دیده‌ام که چارچوب‌های نظری ناهمخوان، باعث شده است تا پژوهشگران، حواشی و زوایای کم‌اهمیت کار را به‌عنوان ویژگی‌های اصلی پدیده در نظر بگیرند، در حالی که لایه‌های هویتی و مقوم پدیده مغفول مانده‌اند.

کتاب «از حکمت تا معنویت؛ در الگوی مشارکت جمعی پیاده‌روی اربعین» با هدف استخراج الگوی مشارکت جمعی در پیاده‌روی اربعین، به مطالعه‌ی مشارکت ایرانیان در این آیین و به‌طور ویژه موکب‌داران و خادمان موکب‌های ایرانی می‌پردازد. 

این پژوهش در گام اول با واکاوی نظری و مفهومی، به چیستی پدیده و مرور ادبیات نظری مرتبط پرداخته است. پس از گردآوری داده‌های کیفی، ویژگی‌های متمایز و منحصر به‌فرد مشارکت در پیاده‌روی اربعین (ذهنی، دینی و مناسکی) تبیین شده و از این رهگذر، الگوی مشارکت جمعی اربعین (الگوی حکمت‌بنیان، اجتماع‌مدار و معنویت‌محور) شناسایی می‌شود. 

این اثر با رویکرد، روش و ادبیات تخصصی حوزه‌ی علوم اجتماعی در هفت فصل تدوین شده است.