به گزارش روابط عمومی، نشست معرفی کتاب جمعیت جان اثر سمیه سادات موسوی و سیده زهرا موسوی با حضور نویسندگان کتاب با موضوع پاسخی علمی و ساده به دغدغه‌های مادران در مورد فرزندآوری در پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام برگزار شد.
در ابتدای این نشست سمیه سادات موسوی با اشاره به همراهی خواهرش دکتر سیده زهرا موسوی در نگارش این اثر و حضور 16 ساله در عرصه پژوهشی در پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام اظهار داشت: در مقدمه اشاره‌ای به انتشار خبری در جهان دارم؛ در سوم آوریل سال 2018 میلادی یک حقیقت تکان دهنده‌ای توسط ملیندا گیتس همسر بیل گیتس بنیانگذار شرکت ماکروسافت و یکی از 5 ثروتمند بزرگ جهان در فضای مجازی منتشر شد، وی که در آن زمان همراه همسرش اداره قدرتمندترین بنیاد خیریه خانوادگی به نام بنیاد بیل و ملیندا گیتس را برعهده داشت تحت پوشش این بنیاد برای کاهش جمعیت در دنیا تلاش می‌کرد و با خوشحالی در صفحه شخصی خودش با انتشار نموداری اعلام کرد سریع‌ترین کاهش نرخ فرزندآوری به ازای هر زن در تاریخ دنیا در ایران اتفاق افتاده است.
این نویسنده عنوان کرد: طبق این خبر ایران رکورددار سریع‌ترین نرخ فرزندآوری در جهان بوده و چنین سرعتی در کاهش فرزندآوری سابقه نداشته و از آن دردناک‌تر اینکه نمودار جمعیتی در کشورهای پیشرفته همانند آمریکا که ابداع کننده کاهش جمعیت بودند در مدت 100 تا 150 سال اتفاق افتاده، اما در ایران فقط 15 سال طول کشیده است.
وی در مورد آسیب‌های مهم برنامه کنترل جمعیت در ایران تصریح کرد: این برنامه‌ها، از اواخر دهه 40 شمسی و در حکومت پهلوی به طور جدی شروع شد و جلوی افزایش جمعیت را گرفت و شعار فرزند کمتر زندگی بهتر نیز مربوط به همان دوران است؛ ولی بعد از انقلاب اسلامی و در دهه 60 رشد جمعیت دوباره افزایش یافت و به حدود 4 درصد رسید، بعد از انتشار نتایج سرشماری سال 65 دولت متوجه سنگینی بار افزایش جمعیت در تامین نیازهای مختلف در سالهای آینده شد و با تبلیغاتی همگام با توصیه‌های بین‌المللی به فکر احیای سیاست قدیمی کنترل جمعیت افتادند.
سمیه سادات موسوی بیان کرد: به این دلیل در سال 67 دوباره برنامه‌های تنظیم خانواده به صورت رسمی در ایران آغاز شد، طبق پیش‌بینی کارشناسان، خانواده‌ها باید از میانگین 6 فرزند در سرشماری سال 65 با شیبی ملایم طی 25 سال آینده و در سال 90 به میانگین 4 فرزند برسند؛ اما یک دفعه به طرز شگفت انگیزی یک سقوط آزاد اتفاق افتاد و در کمتر از 5 سال یعنی سال 71 تمام اهداف‌شان محقق شد.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: قاعدتا باید آن موقع برنامه کاهش جمعیت متوقف و یا برنامه تثبیتی دنبال می‌شد، اما در یک اقدام غیرکارشناسی و غیر مسئولانه بدون در نظر گرفتن تحقق هدف و بدون آینده نگری جمعیتی یک لایحه دائمی برای سیاست‌گذاری در راستای کاهش جمعیت در سال 72 در مجلس تصویب شد که شامل تنبیهات سخت گیرانه‌ای برای خانواده‌هایی که 4 فرزند به بالا داشتند بود و بالاخره با سهل انگاری و عدم نظارت کارشناسانه برخی از دولت‌ها، از نرخ باروری حدودا 6 درصد در اوایل دهه 60 در آغازین سالهای 1400 به نرخ حدود 1 درصد رسیده‌ایم.
وی افزود: یعنی اگر زنی در اوایل دهه 60 به طور میانگین 6 فرزند به دنیا می‌آورد، در حال حاضر به طور میانگین هر زنی یک فرزند دارد؛ براساس تحقیقی در دهه 90 در دنیا مشخص شد کاهش جمعیت چه میزان می‌تواند فاجعه بار باشد و توان دفاعی و فرصت‌های اقتصادی و رشد علمی و پیشرفت فناوری و نیروی کار مولد یک جامعه را کاهش داده و حتی از بین ببرد.
سمیه سادات موسوی بیان کرد: در حال حاضر براساس پیش‌بینی پژوهشگران ایران در 30 سال آینده جزء چند کشور نخست جهان در کاهش جمعیت است و این باعث می‌شود کشور ما به خصوص به لحاظ اقتصادی و امنیتی در ردیف کشورهای ضعیف قرار بگیرد. هر یک از ما سهمی در نجات کشور داریم، ما نیز در حد بضاعت خودمان اقدام به نوشتن این کتاب کرده‌ایم که تا پاسخی به دغدغه‌ها بدهیم.
وی در مورد انگیزه‌ها در نگارش این کتاب عنوان کرد: بخشی از انگیزه‌ها، مربوط به ضرورت فرزندآوری برای ایران امروز بود و انگیزه دوم نیز تاکیدات رهبری در مورد فعالیت در زمینه فرهنگ‌سازی در خصوص فرزندآوری است، رهبر انقلاب در سال 99 در دیدار با اعضای برگزاری همایش ملی «تغییرات جمعیتی و نقش آن در تحولات مختلف جامعه» دستور مستقیم و صریح دادند که باید کار فرهنگی متناسب با این مساله صورت بگیرد و گره‌های ذهنی و دغدغه‌هایی که مانع از فرزندآوری است باز شود ما نیز در جهت لبیک به فرمان رهبری سعی خود را کرده‌ایم تا جامعه هدف‌مان را خانم‌ها قرار و با بررسی دغدغه‌هایی که دارند، به آنها پاسخ دهیم، از طرفی هم وقتی آثار موجود را رصد کردیم؛ هدف اکثر نویسندگان در بخش فرزندآوری باز کردن گره‌های ذهنی جامعه نخبگان بود، از این رو تصمیم گرفتیم اثری نوشته شود که جامعه هدف آن عموم زنان جامعه باشند چرا که بیشتر فرآیند فرزندآوری بر دوش بانوان است و اگر برای این قشر اغنای ذهنی و فرهنگ سازی صورت بگیرد آمادگی ذهنی در این باره محقق می‌شود.
در ادامه این نشست سیده زهرا موسوی در مورد کتاب اظهار داشت: این کتاب را به سفارش پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی نوشته‌ایم؛ این پژوهشکده اخیرا رویکردی را پیش‌رو گرفته و سعی می‌کند با مخاطبین جامعه به صورت عموم ارتباط برقرار کند و به تولید کتابهایی بپردازد که در عین حال که علمی و متقن است، بتواند مخاطب عام را در هر سطحی از علم و دانش و تحصیل به خود جذب نماید و آنها را با این تولیدات علمی درگیر نماید.
وی عنوان کرد: با توجه به این هدف پژوهشکده تلاش‌های زیادی انجام داده و کتاب نخست را با این دیدگاه به نام "دخترم چادر نمی پوشد" نگاشته‌ایم و در این باره جلسات زیادی در روند نگارش کتاب داشته‌ایم تا سبکی که پژوهشکده مد نظر دارد را بتوانیم پیاده، تدوین و ارائه کنیم.
این نویسنده نیز بیان کرد: در این مسیر توانستیم سبکی را ارائه نماییم که مورد تائید آنها واقع شد و کتاب "دخترم چادر نمی‌پوشد" را در همین سبک ارائه داده‌ایم و کتاب جمعیت جان، دومین کتابی است که با همین سبک نوشته و ارائه شده است؛ روش کار بدین صورت است که ما کاملا محتوای علمی و پژوهشی و متقنی را که مورد تائید جامعه نخبگانی است با زبانی ساده و روان و حتی محاروه‌ای و صمیمی به همراه رویکرد دینی را در کتاب مورد توجه قرار داده‌ایم.
وی تصریح کرد: ما برآن شدیم براساس آیات و روایات و مستندات علمی و با زبانی روان با جامعه مخاطبان ایجاد ارتباط کنیم و فهم آن به تخصص زیادی نیاز نداشته باشد از طرفی برای بالا بردن سطح علم روز به ویژه مخاطبان خاص، از دستاوردهای علوم همچون جمعیت‌شناسی و جامعه‌شناسی و روان‌شناسی نیز بهره بردیم و اینکه اصطلاحات علمی و پژوهشی را در قالب یک متن روان و ساده ارائه دهیم.
سیده زهرا موسوی خاطرنشان کرد: نوشتن به این سبک بسیار دشوار است و با تلاش صورت گرفته بازخوردهای خوبی از کتاب اول گرفتیم و در کتاب دوم نیز استقبال خوبی شاهد هستیم؛ در این فضای مطالعاتی، آثار و کتاب زیادی وجود دارد و برای اینکه جذابیت کتاب را بالا ببریم، براساس مخاطب‌شناسی روش‌های مختلفی را انتخاب کردیم.
وی در مورد روش‌های به کار گرفته شده در کتاب جمعیت افزود: یکی از این روش‌ها، استفاده از داستان در فواصل مختلف کتاب بوده تا پیام‌ها را در قالب داستان ارائه نماییم، این باعث می‌شود، وقتی مخاطب مطالب علمی را می‌گیرد، در ایستگاهی به ذهن فراغتی دهیم و تنوعی حاصل شود با توجه به روحیه بانوان که جذابیت‌هایی برایشان مطرح است، خستگی کمتری ایجاد شود، از این‌رو اصطلاحات علمی را در سطح فهم، روان کردیم.
این پژوهشگر با قدردانی از استاد حجت‌الاسلام والمسلمین رضا حبیبی در هدایتگری علمی کتاب «جمعیت جان» گفت: کتاب حدود 220 صفحه و در 4 فصل ارائه شده است؛ فصل اول در مورد ضرورت فرزندآوری در ایران، پیشینه کنترل جمعیت، دلایل کنترل جمعیت در ایران و پیامدهای پیری جمعیت از جمله فقدان امکانات برای سالمندان و فشار کار برای جوانان آینده است، در فصل دوم نیز فرزندآوری از دیدگاه اسلام و برخی از فواید دنیوی و اخروی فرزندآوری را تبیین کرده‌ایم.
وی ادامه داد: دو فصل اصلی کتاب نیز شامل دغدغه‌های فردی و اجتماعی فرزندآوری است که دغدغه‌های فردی چون مسائل مادی و تحصیلات و اشتغال مادران و و ارائه پاسخ و راهکار می‌باشد و در دغدغه‌های اجتماعی نیز مسائل اقتصادی و موضوع کمبود منابع مورد بحث قرار گرفت که به آن نیز پاسخ داده شد، البته دغدغه‌های فرهنگی تربیت فرزندان و نگاه جامعه به خانواده‌های پرجمعیت نیز بررسی گردید.
این نویسنده و پژوهشگر بیان کرد: یکی از دغدغه‌های اصلی مادران در فرزندآوری، رها کردن تحصیلات و اشتغال است؛ از طرفی جامعه انتظار تحصیلات علمی از زنان دارد و از سوی دیگر با مشکلات زندگی، زنان نیز برای تامین هزینه‌ها کار می‌کنند؛ در این کتاب در مورد تحصیل بانوان اصل مهمی را یادآوری کردیم، اینکه یک خانم برای تعیین اولویت‌هایش قبل از هر چیزی باید اولویت زندگی‌اش را تشخیص دهد.
وی عنوان کرد: امام سجاد علیه‌السلام در یکی از دعاهایش، این اولویت را مورد تاکید قرار داده و فرموده است «خدایا من را به کاری مشغول کن که فردای قیامت در مورد آن مورد سئوال قرار می‌گیرم و عمر من را صرف کاری کن که من را برای آن آفریدی!» حال با این مقدمه بانوان می‌توانند بهتر تشخیص دهند که بین فرزندآوی و تحصیل و اشتغال کدام یک را در اولویت قررا دهند، مسلما، زنان از جانب خداوند برگزیده شدند تا در فرآیند خلقت انسان که اشرف مخلوقات است نقش مستمر و مستقیمی داشته باشند از آن جا که این ظرفیت و توانایی یک قابلیت و امتیاز ویژه برای بانوان به حساب می‌آید قطعا در راه چگونگی استفاده از آن هم مورد سوال قرار می‌گیرند، پس اولویت، مساله فرزندآوری است.
سیده زهرا موسوی خاطرنشان کرد: البته منظور ما این نیست که خانم‌ها همه کارها را رها کنند، بلکه حرف تشخیص اولویت زندگی است تا برای دیگر برنامه‌ها نیز به خوبی برنامه‌ریزی کنند و طوری پیش بروند که زندگی‌شان تحت شعاع قرار نگیرد؛ تاخیر انداختن فرزنداری به دلیل تحصیل و اشتغال کار صحیحی نیست و باعث نازایی و زیاد شدن سن بین مادران و فرزندان و از دست دادن فرصت مجدد برای بارداری می‌شود، از طرفی دوران طلایی بارداری محدود است و می‌توان اشتغال و تحصیل را که محدودیت سنی ندارد، در اولویت دیگری قرار دهند.
وی ادامه داد: از طرفی باید بدانیم علم و دانش و فرهنگ تنها با تحصیلات دانشگاهی به دست نمی‌آید و علاقه‌مندان می‌توانند مطالعات را از طریق دوره‌های مختلف غیرحضوری و پاره وقت در فضای مجازی دنبال کنند، همچنین مرخصی‌های طولانی مدت برای زایمان در روند تحصیل وجود دارد، در رابطه با تامین معاش نیز هیچ مسئولیتی از طریق اسلام برعهده زنان قرار داده نشده و وظیفه مادری و همسری در اولویت است و مشاغل می‌توانند به صورت خانگی و پاره‌وقت و غیرحضوی باشند و در مشاغل رسمی نیز قبل از ورود به اشتغال، فرزند آوری داشته باشند.
این نویسنده تاکید کرد: می‌توان به خصوص در سالهای نخست زندگی کودک، از مادربودن لذت برد، یادمان باشد مادر بودن هیچ‌گاه بازنشستگی ندارد و اگر در کنار فرزندان نباشیم، در دوران میانسالی و سالمندی حسرت آن را می‌خوریم؛ عنوان کتاب به معنای آن است که جمعیت، جان سرزمین است و باید به آن بها داد، نگارش این کتاب نیز حدود یک سال زمان برد.
وی در مورد نگارش کتاب "دخترم چار نمی‌پوشد" نیز یادآور شد: در این کتاب دغدغه‌های مادرانی مطرح شد که محجبه هستند، اما دخترانشان علاقه‌ای به پوشیدن چادر ندارند، ما در این اثر راهکارهایی را ارائه داده‌ایم تا براساس ابعاد مختلف وجودی انسان شامل شناختی و عاطفی و رفتاری بتوانند دختران را به چادر علاقه‌مند کنند، این آثر به خوبی تبیین کرد که مادران تنها الگوی فرزندان نیستند و در این پدیده نوظهور بی‌علاقگی برخی از دختران در خانواده محجبه نسبت به چادر باید به دنبال راهکارهای علمی و فرهنگی و تبیین و الگویی بود تا این دغدغه را به خوبی حل کرد.