زياد بن سُميّه. ( [1] )
او را زياد بن عبيد و زياد بن سميه و زياد بن ابيه و زياد بن امه ناميده اند،مادرش سميه است و در زمان تولد او اختلاف نظر وجود دارد.عده اى تولد او را سال اول هجرت و عده اى قبل از هجرت و عده اى نيز سال جنگ بدر نقل كرده اند ;كنيه اش ابو مغيره نقل شده و هيچ روايتى از او نقل نشده است و در مورد صحابى بودن وى اختلاف نظر وجود دارد. ( [2] ) در مورد پدر زياد نقل هاى متفاوتى آمده است.استاد يوسفى غروى در اين باره مى نويسد:ابوجبير يزيد بن عمر بن شراحبيل از پادشاهان كنده در يمن بود(يمن تحت سيطره ايران در زمان ساسانى بود)و قومش شورش كرده و او را بيرون كردند او نزد كسرى پادشاه ايران آمد و تا او را در اين زمينه يارى دهد. كسرى عده اى از اسيران را به كمك او فرستاد. يزيد به همراه اين اسيران حركت كرد و از طريق اهواز و بصره(قديم)حركت كردند تا اينكه به كاظمه در دل صحرا رسيدند كه اعراب وحشى در آن حاكم بودند.در اين بين با آشپز دسيسه كرده و در غذاى او سمى ريختند كه باعث شد شكمش درد شديدى بگيرد.اسيران از يزيد درخواست كردند كه نامه اى به كسرى بنويسد و داستان را توضيح دهد او نيز اين كار را كرد و اسرا از نزد او بازگشتند.كسرى به يزيد عبد و كنيزى به نام عبيد و سميه بخشيده بود. يزيد به همراه اين دو نفر حركت كرد تا به نزد طبيب عرب حارث بن كلده رسيد.حارث يزيد را معالجه كرد و يزيد نيز اين دو نفر را به حارث بخشيد.سميه و عبيد ازدواج كردند و چهار پسر از آن ها به دنيا آمد به نام هاى نافع ،نفيع ،ابوبكره و زياد و اين چهار نفر را به حارث نسبت دادند.بعدها ابوسفيان زياد را به خودش نسبت داد. ( [3] ) زياد دراراى فرزندان زيادى بوده است. ( [4] ) زياد در امور دنيوى بسيار باهوش بود. ( [5] ) از اولين مناصب او مى توان به زمان خليفه دوم اشاره كرد كه وى مامور صدقات بصره شد و زمانى نيز كاتب ابوموسى اشعرى بوده است. ( [6] ) گفته شده زياد در سن پنج سالگى در آن زمان كه در طائف بوده مسلمان شده است. ( [7] ) سایر محورهای این مقاله عبارتند از:
- زياد و ماجراى زناى مغيره
- زياد و حكومت فارس
- نامه امام على (عليه السلام) به زياد
- بسر و زياد
- نامه معاويه به زياد
- دومين نامه معاويه به زياد
- پاسخ زياد به معاويه
- تغيير مشى معاويه
- تغيير موضع زياد
10. زياد و پاسخ نامه معاويه
11. زياد و ملحق شدن به ابوسفيان
12. اعتراض مسلمانان بر استلحاق
13. دعى بن دعى
14. زياد كارگزار معاويه
15. زياد و حجر بن عدى
16. زياد و ابن عباس
17. زياد و امام حسن علیه السلام
18. نامه معاويه به زياد
19. زياد و شيعيان على علیه السلام
20. مرگ زياد بن سميه . ( [8] )
[1] . محقق و نویسنده :عبدالرضا عسکری.
[2] . الاستيعاب، اين عبدالبر 2 :523.
[3] . موسوعة التاريخ الاسلامى ،يوسفى غروى 5 :487(پاورقى).
[4] . ابن قتيبه مى نويسد :فرزندان زياد عبارتند از : عبدالرحمن،مغيرة، محمد،ابوسفيان، عبيدالله، عبدالله، سلما، عثمان، عباد،ربيع،ابوعبيده، يزيد، عنبسة،ام معاويه، عمر، غصن، عتبة،ابان، جعفر، ابراهيم و سعيدا و 23 دختر ديگر.(المعارف،ابن قتيبه :347.)
[5] . الاستيعاب، ابن عبدالبر 2 :532.
[6] . الاستيعاب،ابن عبدالبر2 :532.
[7] . انساب الاشراف ، بلاذرى 5 :193.
[8] . جهت توضیح بیشت رک:جلد پنجم دائره المعارف صحابه پیامبر9