وظایف گروه آیات الاحکام
بند اوّل: مباحث مختلف کتاب، تحت عناوین، باب، فصل، مبحث مطلب، ارائه می گردد. به عنوان مثال: الباب الاوّل: فی الصلاة و فیه فصول: الفصل الاوّل... و فیه مباحث: الاوّل...
بند دوّم: در هر مبحث بعد از ذکر آیه ای از آیات الاحکام که حاوی حکم و یا احکامی در موضوع تحقیق می باشد، امور ذیل صورت می پذیرد:
1-ذکر معانی لغوی کلمات آیه، با استناد به کتب معتبر لغوی و نیز اختصاراً اشاره به مباحث نحوی
2- ذکر شأن نزول آیات قبل از ورود به دیگر مباحث مربوطه، در صورتی که برای آیه، شأن نزول بیان شده باشد.
3- تفسیر و تبیین مفهوم آیه، با استفاده از تفاسیر مشهور و معروف شیعه و اهل سنّت.
بند سوم: استقصاء بیشتر در آیات مربوط به احکام، یکی از اهداف این کتاب می باشد در این باره امور ذیل انجام خواهد شد:
1.شناسائی احتمالی آیاتی از قرآن کریم که در کتب متداول آیات الاحکام نیامده و می تواند مستند حکم قرار گیرد ـ بویژه در مسائل مستحدثه ـ در این خصوص ممکن است فقهاء آیاتی را در کتب فقهی، مورد استناد قرار داده باشند که آنها را ذکر خواهیم نمود.
2. در این طرح قواعد مستنتج از آیات قرآن، برجسته خواهد شد و بیش از کتب دیگر مورد بحث قرار می گیرد.
3. آیاتی از قرآن بر بعضی از احکام اعم از حکم تکلیفی و یا وضعی دلالت دارد که در کتب متداول آیات الاحکام کمتر آمده و به صورت اشاره مورد بحث قرار گرفته است. مانند حرمت غیبت، تنابز به القاب، حرمت اشاعه فاحشه و... و دیگر احکام اخلاقی و اجتماعی و غیره، قصد داریم همان گونه که از احکام تکلیفی دیگر بحث می کنیم از این دسته از احکام نیز بحث نماییم.
4. همچنین بعضی از آیات در ارتباط با احکام مختلف در قرآن دیده می شود. مانند ولایت فقیه، زیارت قبور ائمه اطهار(علیهم السّلام)، قیمومت رجال بر نساء و... که با وجود اهمیّت آن، در برخی از آیات الاحکام مدوّن مطرح نگردیده و یا بطور اجمال و کمرنگ عنوان شده. با توجه به ضوابطی که در ذیل بند دوم ذکر شد، در مورد این قسم از آیات مبارکه نیز تحقیق خواهد شد.
5. و بالاخره هر حکمی از احکام فقهی که بتوان در مورد آن به آیه ای از آیات قرآن استناد نمود، در این موسوعه ان شاء الله مطرح می گردد.
بند چهارم: در پایان هر حکم فقهی مستفاد از آیه، آرای فقهاء و مفسّرین شیعه با مذاهب چهارگانه اهل سنّت با رعایت اختصار، تطبیق می گردد. امّا در تفسیر آیات، تطبیق صورت نمی پذیرد.
بند پنجم: تدوین و ارائه مطالب به ترتیب فهرست کلّی کتاب که توسط مجری طرح، تدوین گردیده می باشد که منطبق با ابواب فقهی از طهارت تا دیات و به روش کتب معروف فقه استدلالی، مانند شرائع و جواهر است. در این بخش نیز توجه به امور ذیل ضروری می باشد:
1.آیات مربوط به هر یک از ابواب فقهی در محل مناسب خودش ذکر و در صورت تکرار، فقط بعضی از آنها مورد تحقیق قرار می گیرد و نسبت به بعضی دیگر به ذکر ارجاع آن اکتفاء می گردد.
2. بدلیل اینکه بعضی از آیات دلالت بر احکام متعدّده دارد، ذکر آنها در ابواب مختلف ضروری است، با این توضیح که در هر باب، آن قسم از آیه مورد تحقیق قرار می گیرد که متناسب با آن باب باشد و قسمتهای دیگر به محل مناسب که قبلاً گذشته و یا بعداً خواهد آمد، احاله می گردد. به عنوان مثال آیه شریفه«و یسئلونک عن المحیض قل هوأذی» الی آخر آیه، احکام مختلفی از آن استفاده می گردد در هر مورد، آن قسمت از آیه که متناسب با عنوان باب می باشد، ذکر می گردد.
3. گهگاه در متن روایات و یا نظریّه فقهاء از لغاتی استفاده شده که نامأنوس و نیاز به توضیح و شرح دارد، در اینگونه موارد لغات ترجیحاً در پاورقی و یا متن و با رعایت اختصار معنا می شود.
بند ششم: با توجه به آنچه ذکر شد، محدوده ی مباحثی که در این کتاب مطرح می گردد و گستره آن باید در حدّ متوسط کتب فقه استدلالی و آیات الاحکام باشد، از طرفی باید صبغه ی آیات الاحکام بودن کتاب محفوظ بماند.
و از سویی دیگر، بدلیل اینکه یکی از اهداف در این کتاب جمع آوری و ارائه نظریات فقهاء است که در مورد آیات الاحکام بیان شده و اتفاقاً در بسیاری از موارد از عمق و غنای بیشتری نسبت به آنچه در تفاسیر و آیات الاحکام آمده برخوردار است، به ناچار شباهت به کتب فقهی پیدا می شود، البتّه لازم است کلیه مباحث با تکیه بر اصل اختصار و ایجاز و در یک نظام و رویه واحد و چهارچوبه مشخّص ارائه گردد.
بند هفتم: تتبّع و تحقیق و بیان انظار فقهاء و مفسّرین، با استناد به منابع دست اوّل و معتبر و ترجیحاً از کتب دانشمندان معروف و مشهور، صورت می پذیرد، مگر در مواردی که منابع اولیّه در دست نباشد.
بند هشتم: منابع تتبّع و تحقیق
با توجه به شاخص هائی که ذکر شد این کتاب نیاز به تحقیق عمیق و تتبّع وسیع و میدانی دارد و منابع آن غالب کتابهای تألیف شده در حوزه ی لغت، تفسیر، آیات الاحکام، حدیث، فقه، قواعد فقهیه و احیاناً اصول و رجال را شامل و بالغ بر ده ها عنوان و صدها مجلّدات خواهد شد.
وظایف گروه آیات الاحکام
1-مباحث مختلف کتاب، تحت عناوین، باب، فصل، مبحث مطلب، ارائه می گردد. به عنوان مثال: الباب الاوّل: فی الصلاة و فیه فصول: الفصل الاوّل... و فیه مباحث: الاوّل...
2-در هر مبحث بعد از ذکر آیه ای از آیات الاحکام که حاوی حکم و یا احکامی در موضوع تحقیق می باشد، امور ذیل صورت می پذیرد:
-ذکر معانی لغوی کلمات آیه، با استناد به کتب معتبر لغوی و نیز اختصاراً اشاره به مباحث نحوی
- ذکر شأن نزول آیات قبل از ورود به دیگر مباحث مربوطه، در صورتی که برای آیه، شأن نزول بیان شده باشد.
- تفسیر و تبیین مفهوم آیه، با استفاده از تفاسیر مشهور و معروف شیعه و اهل سنّت.
3- استقصاء بیشتر در آیات مربوط به احکام، یکی از اهداف این کتاب می باشد در این باره امور ذیل انجام خواهد شد:
-شناسائی احتمالی آیاتی از قرآن کریم که در کتب متداول آیات الاحکام نیامده و می تواند مستند حکم قرار گیرد ـ بویژه در مسائل مستحدثه ـ در این خصوص ممکن است فقهاء آیاتی را در کتب فقهی، مورد استناد قرار داده باشند که آنها را ذکر خواهیم نمود.
- در این طرح قواعد مستنتج از آیات قرآن، برجسته خواهد شد و بیش از کتب دیگر مورد بحث قرار می گیرد.
- آیاتی از قرآن بر بعضی از احکام اعم از حکم تکلیفی و یا وضعی دلالت دارد که در کتب متداول آیات الاحکام کمتر آمده و به صورت اشاره مورد بحث قرار گرفته است. مانند حرمت غیبت، تنابز به القاب، حرمت اشاعه فاحشه و... و دیگر احکام اخلاقی و اجتماعی و غیره، قصد داریم همان گونه که از احکام تکلیفی دیگر بحث می کنیم از این دسته از احکام نیز بحث نماییم.
- همچنین بعضی از آیات در ارتباط با احکام مختلف در قرآن دیده می شود. مانند ولایت فقیه، زیارت قبور ائمه اطهار(علیهم السّلام)، قیمومت رجال بر نساء و... که با وجود اهمیّت آن، در برخی از آیات الاحکام مدوّن مطرح نگردیده و یا بطور اجمال و کمرنگ عنوان شده. با توجه به ضوابطی که در ذیل بند دوم ذکر شد، در مورد این قسم از آیات مبارکه نیز تحقیق خواهد شد.
- و بالاخره هر حکمی از احکام فقهی که بتوان در مورد آن به آیه ای از آیات قرآن استناد نمود، در این موسوعه ان شاء الله مطرح می گردد.
4- در پایان هر حکم فقهی مستفاد از آیه، آرای فقهاء و مفسّرین شیعه با مذاهب چهارگانه اهل سنّت با رعایت اختصار، تطبیق می گردد. امّا در تفسیر آیات، تطبیق صورت نمی پذیرد.
5- تدوین و ارائه مطالب به ترتیب فهرست کلّی کتاب که توسط مجری طرح، تدوین گردیده می باشد که منطبق با ابواب فقهی از طهارت تا دیات و به روش کتب معروف فقه استدلالی، مانند شرائع و جواهر است. در این بخش نیز توجه به امور ذیل ضروری می باشد:
-آیات مربوط به هر یک از ابواب فقهی در محل مناسب خودش ذکر و در صورت تکرار، فقط بعضی از آنها مورد تحقیق قرار می گیرد و نسبت به بعضی دیگر به ذکر ارجاع آن اکتفاء می گردد.
- بدلیل اینکه بعضی از آیات دلالت بر احکام متعدّده دارد، ذکر آنها در ابواب مختلف ضروری است، با این توضیح که در هر باب، آن قسم از آیه مورد تحقیق قرار می گیرد که متناسب با آن باب باشد و قسمتهای دیگر به محل مناسب که قبلاً گذشته و یا بعداً خواهد آمد، احاله می گردد. به عنوان مثال آیه شریفه«و یسئلونک عن المحیض قل هوأذی» الی آخر آیه، احکام مختلفی از آن استفاده می گردد در هر مورد، آن قسمت از آیه که متناسب با عنوان باب می باشد، ذکر می گردد.
- گهگاه در متن روایات و یا نظریّه فقهاء از لغاتی استفاده شده که نامأنوس و نیاز به توضیح و شرح دارد، در اینگونه موارد لغات ترجیحاً در پاورقی و یا متن و با رعایت اختصار معنا می شود.
6-با توجه به آنچه ذکر شد، محدوده ی مباحثی که در این کتاب مطرح می گردد و گستره آن باید در حدّ متوسط کتب فقه استدلالی و آیات الاحکام باشد، از طرفی باید صبغه ی آیات الاحکام بودن کتاب محفوظ بماند.و از سویی دیگر، بدلیل اینکه یکی از اهداف در این کتاب جمع آوری و ارائه نظریات فقهاء است که در مورد آیات الاحکام بیان شده و اتفاقاً در بسیاری از موارد از عمق و غنای بیشتری نسبت به آنچه در تفاسیر و آیات الاحکام آمده برخوردار است، به ناچار شباهت به کتب فقهی پیدا می شود، البتّه لازم است کلیه مباحث با تکیه بر اصل اختصار و ایجاز و در یک نظام و رویه واحد و چهارچوبه مشخّص ارائه گردد.
7- تتبّع و تحقیق و بیان انظار فقهاء و مفسّرین، با استناد به منابع دست اوّل و معتبر و ترجیحاً از کتب دانشمندان معروف و مشهور، صورت می پذیرد، مگر در مواردی که منابع اولیّه در دست نباشد.
8- منابع تتبّع و تحقیقبا توجه به شاخص هائی که ذکر شد این کتاب نیاز به تحقیق عمیق و تتبّع وسیع و میدانی دارد و منابع آن غالب کتابهای تألیف شده در حوزه ی لغت، تفسیر، آیات الاحکام، حدیث، فقه، قواعد فقهیه و احیاناً اصول و رجال را شامل و بالغ بر ده ها عنوان و صدها مجلّدات خواهد شد.