پژوهشکده باقرالعلوم ^{(علیه السلام)}

گزارشی از جلسه دوم شبکه مسائل عفاف 24 فروردین 97

شناسنامه

شرح گزارش جلسه

دومین نشست بررسی شبکه مسائل عفاف در روز 24 فروردین 1397 از ساعت 15 الی 20 در محل پژوهشکده باقرالعلوم (ع) برگزار شد. استاد محترم حجت الاسلام مهدی بیاتی در این نوبت، با تاکید بر لزوم توجه به عفاف قبل از توجه به حجاب، به تبیین مفهوم عفاف پرداختند. ایشان اشاره کردند که خدا از من می‌خواهد قدرت خود کنترلی داشته باشم و تمایلاتم را کنترل کنم. اگر این قدرت در من ایجاد شد، می‌توانم اسم خود را مسلمان بگذارم. یکی از ابعاد جدی مسلمانی، این است. یکی از راه‌های جدی تعبد، تعفف است.

در اسلام اصل بر کنترل خود است و کنترل دیگران هم بدون توجه به خودکنترلی ممکن نخواهد بود. اگر بخواهید بدون اینکه بدون توجه به کنترل خود دیگران را کنترل کنید، نتیجه‌ای که مورد توجه اسلام است در بر نخواهد داشت. اسلام به جوانی که می‌خواهد از همنشینی خانمی لذت ببرد، می‌گوید حتی در لذت بردن از نگاه هم بدون طی کردن مقدماتش نمی‌توانی پیش بروی و باید هزینه به دست آوردن این لذت را پرداخت کنی. ما دنبال حجاب به هر قیمتی نیستیم بلکه باید آن اتفاق از مسیری مناسب بیفتد. اینکه به چه نیتی حجاب را استفاده کرده است، اهمیت پیدا می‌کند. البته میان علما این اختلاف بوده که حجاب تعبدی است یا توصلی اما اینکه حجاب چه زمانی ثواب شرعی دارد، متوقف بر نیت است. به نظر می‌رسد مهم‌ترین شاخص در مورد عفاف، حجاب است. اما نباید جای اصل و فرع را جابجا کرد.

حجت الاسلام والمسلمین بیاتی گفتند: نگاه دیگر دینی این است که دارا بودن چیزی، منجر به این می‌شود که در معرض امتحان قرار بگیرید. در امر به معروف و نهی از منکر نیز باید به خودکنترلی افراد توجه شود. در طب قدیم، سوزاندن آخرین دوا بوده است و نه اولین آنها: وَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ ع قَالَ: طِبُّ الْعَرَبِ فِی سَبْعٍ شَرْطَةِ الْحِجَامَةِ وَ الْحُقْنَةِ وَ الْحَمَّامِ وَ السَّعُوطِ وَ الْقَی‌ءِ وَ شَرْبَةِ عَسَلٍ وَ آخِرُ الدَّوَاءِ الْکی وَ رُبَّمَا یزَادُ فِیهِ النُّورَةُ.[1] حجاب باید منطق عفاف را داشته باشد؛ عفاف باید منطق حیا را داشته باشد و حیا باید منطق تقوا را داشته باشد.

ایشان با بیان این نکته که گاهی به خاطر هدف‌های بالاتر باید به خود سخت گیری کرد، گفتند: در روایاتی که درباره ظهور حضرت حجت (عجل الله فرجه) داریم، نقل شده است وضع مالی بسیاری خوبی دارند اما در همین شرایط، زمامداران حکومت حضرت لباس‌های خشن می‌پوشند و به دنبال لذت‌های دنیایی نیستند. البته این ترک لذت‌ها، انتخابی است.

وی با انتقاد از خط رسانه‌ای گفت: ما فرهنگ سازی مناسبی نکرده‌ایم. در سریال یانگوم می‌بینید که چنین نیست آدم‌های خیلی زیبا الزاماً آدم خوبی باشند. اتفاقاً آدم‌های معمولی‌ای وجود دارند که آدم‌های خیلی خوبی هستند. ما در سریال‌های خود به این نکات توجه نداشته‌ایم. ما در رسانه خود، با نشانه‌های ناخودآگاه، فرد را به عشوه گری، بی حجابی و ... تشویق می‌کنیم و بعد با پلیس از برخی رفتارها جلوگیری می‌کنیم. رسانه ملی تشویق به آرایش می‌کند ولی پلیس امنیت برخورد می‌کند و این تناقض است. این یعنی اهمیت تبیین نسبت به برخورد را توجه نداریم. نکته دیگر این است که همان خدا که ما را زیبا خلق کرده است، در عین ممنوعیت در برخی عشوه گری ها، دستور دارد که در برخی موارد باید عشوه گری و جذب نمایند. نمونه‌ای از این توصیه، درباره همسر است.

ایشان در پاسخ به این سؤال که چرا خداوند حس‌هایی در وجود ما قرار داده است که برایمان مشکل ساز شود، پاسخ دادند که حس اولیه آدم‌ها این است که وارد حریم دیگران نشوند. در مواردی که بیشتر در معرض مواجهه هستیم مثل مواجهه با محارم خود، نیرویی طراحی شده و قوی‌تر می‌بینیم که ما را از چنین ارتباطی باز می‌دارد. توجیه کسانی که می گویند ما به قصد جذب دیگران آرایش نمی‌کنیم بلکه خودمان دوست داریم، نیز منطقی نیست چون کارشان اثر وضعی خودش را در اجتماع دارد. مانند عطر زدن که بنده به قصد جذب و خوش آمدن دیگران استفاده نمی‌کنم ولی بوی عطر از سوی دیگران ناخودآگاه استشمام خواهد شد.

یکی از مخاطبان پرسید اگر کسی بخواهد از سوی همسرش دیده شود و بعد بخواهد از سوی جامعه هم پذیرفته و پسند شود، چه اشکالی به وی وارد است؟ می‌گوید در جامعه هم مرد و هم زن حضور دارد و می‌خواهم برای آنان هم جذاب باشم. استاد گفتند این اشکال است که ما مهمانی‌ها و برنامه‌های مختلط را در جایی که می‌توانیم جدا در نظر بگیریم با هم برگزار کنیم و خانم‌ها و آقایان مجبور باشند حجاب را رعایت کنند. این موجب می‌شود نگهداری خود از نگاه نامحرم دشوار شود. البته نکاتی دیگر نیز وجود دارد که در فرصتی دیگر باید بیان گردد.

مدیر موسسه طهورا با اشاره به آیه استیذان، گفتند: در این آیه خداوند نمی‌گوید خوب نیست جلوی بچه‌ها راحت باشید بلکه می‌گوید شما راحت باشید و بچه‌ها باید یاد بگیرند اجازه گیرند. خدا با معروف و مقبول و شناخته شدن خانم در میان آقایان نامحرم مشکلی ندارد اما موافق با عرضه جذابیت نیست. اینکه ما در دعاهای خودمان داریم "محبوب فی ارضک و سمائک"شامل جذابیت‌های جنسی نیست. با این تعریف حتی اگر خانمی صدا و تصویرش، صدا و تصویر ویژه‌ای است، باید تعادل اجتماعی را در نظر بگیرد؛ باید فیطمع الذی ... را در نظر بگیرد، در نتیجه اگر مطمئن بودید این اتفاق می افتد، باید پرهیز کند. نکته دیگر اینک است که حکم حجاب، برای برهم نخوردن عفاف جامعه برای آقایان نیز وجود دارد به عنوان مثال شما می‌‌بینید در تاریخ جناب موسی مبرقع یا حتی حضرت یوسف (علیهماالسلام) صورت خود را به خاطر زیبایی خاصی که داشتند می‌پوشاندند.

استاد بیاتی با تاکید بر لزوم اجرای صحیح حدود، گفتند: اعلام و اجرای احکام اسلامی و حدود مفاسد جنسی نیز می‌تواند بازدارندگی مناسبی داشته باشد. زمانی که مادر می‌بیند فرزندش به سمت سماور می‌رود و با نصیحت نمی‌توان او را متوجه کرد، جیغ می‌کشد. غریزه جنسی با تمام قدرتش ترسو است و از بین می‌رود و حس آن از سر فرد می‌پرد.

حجت الاسلام بیاتی سپس به بررسی تقویت کننده‌های عفاف پرداخت و در این مسیر از حجاب آغاز نمود: گرچه حجاب جزو نمایشگرهای عفاف است اما جزو تقویت کننده‌های آن نیز هست. چه چیزی موجب می‌شود خانمی زیبایی‌های خودش را بپوشاند؟ آن چیز عفاف است اما وقتی که پوشاند، این تمرینی برای کمک به افزایش عفاف می‌شود. لباس همه روحانیون در تمام ادیان لباس‌های بلند است. کسی که لباس بلندی دارد، باید شانی در راه رفتن و تحرک حفظ کند. ایشان به آیه‌ای از قرآن اشاره کردند که در مورد حجاب می‌فرماید: ذلک ادنی ان یعرف؛ یعنی به واسطه حجاب به عفیف بودن معروف می‌شوی و اینکه کسی حق ندارد با انگیزه بی عفتی به شما نزدیک شود.

یکی دیگر از تقویت کننده‌های عفاف را ایشان به ازدواج در آوردن افراد دانستند و اشاره کردند که طبق آمار موجود، تعداد زیادی زن مطلقه داریم. فراهم کردن ازدواج میان یک زن و مرد، از تقویت کننده‌های عفاف است. چرا که ازدواج می‌خواهد جلوی زنا را بگیرد و این قضیه در مورد ازدواج موقت نیز صادق است هرچند که ازدواج موقت مربوط به شرایط خاص است.

ایشان در بیان تقویت کننده‌های عفاف در جامعه گفتند: یکی دیگر از تقویت کننده‌های عفاف، اشتغال مردان است؛ اشتغال مردان، به ازدواج یک خانواده کمک می‌کند و گاهی اشتغال زنان موجب کاهش فرصت‌های شغلی برای مردان است. اگر تأمین کننده اقتصاد خانه دست زن باشد، مرد حس بیهودگی می‌کند و در حمایت از خانواده‌اش بی روحیه و ضعیف می‌شود. اینکه زنی بگوید تو بی عرضه هستی و این کار از دست من بر می‌آید، موجب می‌شود او روحیه خود را از دست بدهد.

ایشان ادامه دادند: فرزندآوری نیز موجب می‌شود خلوت خانه کم شود. بچه‌های بزرگتر نسبت به بچه‌های کوچکتر حس مسئولیت می‌کنند و این موضوع به تقویت عفاف کمک خواهد کرد. حس کرامت نیز در فرزندان بزرگتر ایجاد شده و حس مراقبت بزرگترها نسبت به بچه‌های کوچکتر تقویت می‌شود. فرزندان بزرگتر، زودتر مسئولیتی را ادا می‌کنند و با تمرین به رشد می‌رسند و زودتر در اداره خانواده توانمند می‌شوند.

[1] - وسائل الشیعة / ج 25 / 226 / 136 - ص: 224