به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام، حکایت محرم، حکایت خون است، حکایت خورشید است بر خشک چوب نیزه‌ها.... و هر آن کس را که با نام حسین علیه‌السلام در درونش حزنی نیست، لاجرم محروم از عشق است.
محرم که از راه می‌رسد دلهای شکسته از نو داغدار می‌شود. محرم که می‌آید، حکایتی تکرار می‌شود که دلهای عاشق از خود بی‌خود می‌شوند؛ واقعه کربلا برای مردم ما و برای تمام آزاد اندیشان و آزادگان جهان، داستان مقابله حق با باطل، مبارزه عدل با ستم و پیروزی خون بر شمشیر است و عاشورا حماسه مکرر تاریخ انسان و تمام روزها عاشورا و تمام ماه ها محرم و تمام سرزمین‌ها کربلا است.
به مناسبت فرارسیدن ماه محرم الحرام و عزاداری سید و سالار شهیدان امام حسین علیه‌السلام برخی کتاب‌های انتشارات پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام با موضوع عاشورا و کربلا، معرفی می‌شود:
مغناطیس حسین علیه‌السلام
شاید آن روز که امام صادق علیه‌السلام، «زیـارت اربعیـن» را در کنار چهار نشانه دیگر از خصوصیات و ویژگی‌های شیعیان در فضای اجتماعی برشمردند، هیچکس فکر نمی‌کرد که بیش از هزار سال بعد در قرن بیست و یکم میلادی، چه حماسه شورانگیز و شگفت‌انگیزی در ایام زیارت اربعین، در سرزمین وعده داده شده قیام منجی موعود بشر عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف، یعنی «کربلای معلی» رقم خواهد خورد.
کنگره بین‌المللی اربعینی حسینی، که واقعه‌ای کاملاً مردم‌نهاد، معنوی، حماسی و دارای ابعاد تمدنی است، با میزبانی ملت مخلص و ولایت‌مدار عراق و حضور میلیون‌ها انسان دلداده حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام از مذاهب، ادیان و ملل مختلف جهان، تعجب متفکرین، سیاست‌مداران و فرهنگ‌پژوهان جهان را برانگیخته است. این حرکت مردمی مملو از شور، ایثار، عشق و حماسه در دوران معاصر، هیچ بدیل و مانندی ندارد و بایسته است قبل از روایت‌ها و تحلیل‌های ضعیف و ناقص، به‌صورت عالمانه، دقیق و عمیق مورد مطالعه و واکاوی و تبیین قرار گیرد تا از رهگذر آن، ضمن تقویت و توسعه این حماسه متعالی، الگوی راهگشایی برای حل مسائل تمدنی جهان اسلام استخراج گردد.
کتاب مغناطیس حسین علیه‌السلام تحلیلی است بر بزرگ‌ترین اجتماع تاریخی و حماسی بشر در اربعین که مسلمانان و حتی غیرمسلمانان محبّ حضرت اباعبدالله‌الحسین علیه‌السلام از سراسر جهان با رنگ‌ها و مذاهب گوناگون، در آن حضور دارند.
نویسنده اثر مطرح می‌کند که این امنیت ویژه مردمی، این ایثارها و همیاری‌ها، این مدیریت و گردش اقتصادی مردمی که فقط و فقط به سبب ظهور پیوند ملل مسلمان با حقیقت ملکوتی سالار شهیدان، حضرت حسین علیه‌السلام رخ می‌دهد، از عمق تأثیرات فردی و اجتماعی پیوندهای طولی و عرضی «نظام ولایت» حکایت می‌کند و تحلیل آن جز با نظریه «نظام اجتماعی ولایت» امکان‌پذیر نیست.
نگارنده کتاب با توجه به تحصیلات تخصصی در حـوزه نظام معارف انقلاب اسلامی و اندیشه امامین انقلاب، بهترین و عمیق‌ترین منبع معرفتی برای تحلیل و تبیین حماسه تمدنی را تقریر قرآنیِ عمیق حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از اصل اعتقادی «ولایـت» یافته و بر این اسـاس، در مقام توصیف و تحلیل حماسه زیارت اربعین برآمده و نوشتار حاضر را در سه فصل به رشته تحریر در آورده است.
فصل نخست این نوشتار به دو بخش تقسیم می‌شود؛ در بخش نخست پیشینه سنت زیارت اربعین، تاریخچه شکل‌گیری، احادیث و روایات مرتبط با اربعین، دلایل بزرگداشت، جایگاه زیارت پیاده امام حسین علیه‌السلام و انتفاضه عراق مورد مداقه قرار می‌گیرد؛ در بخش دوم نیز به ارائه آمارهای کمّی در خصوص ابعاد منحصر به فرد و شگفت‌انگیز پیاده‌روی اربعین از قبیل تعداد زیارت‌کنندگان، تعداد موکب‌ها، رکوردهای اربعین و رویدادهای خاص پرداخته می‌شود.
در فصل دوم کتاب به مرورِ اندیشه‌های مقام معظم رهبری در خصوص پیاده‌روی اربعین پرداخته می‌شود و در آن نکاتی در خصوص اهمیت پیاده‌روی اربعین و همچنین ارتباط آن با ظهور مطرح شده و در انتهای فصل نیز توصیه‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای برای پیاده‌روی اربعین آورده شده است.
عنوان «مغناطیس حسین علیه‌السلام»، با نظر به تحلیل‌های اندیشه‌مندانه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات و کلیدواژه‌های استفاده شده معظم‌له در خصوص پیاده‌روی اربعین، برداشت و انتخاب شده است؛ بنابراین نویسنده در فصل سوم براساس اندیشه مقام معظم رهبری در تبیین و تحلیل اصول اعتقادی اسلام در قرآن کریم، به تحلیل وقایع اعجازگونه حماسه اربعین، از آن به عنوان پلی برای ظهور منجی عالم بشریت می‌پردازد.
عزاداری محرم و کرونا
از جمله پیامدهای گسترده و مهم کرونا، پیامدهای فرهنگی آن است و از جمله عامل‌های مؤثر بر کنترل کرونا نیز عامل‌های فرهنگی است. دین داری مردم نیز به آن دلیل که امری اجتماعی و فرهنگی است، در تعامل و ارتباط متقابل با کرونا قرار دارد؛ یعنی هم کرونا بر کیفیت و کمیت دین داری آدمیان، وهم رفتار دینی مردم بر چگونگی مواجهه با کرونا اثرگذار است.
برخی از پیامدهای منفی کرونا نسبت به حوزه دین و دینداری سخن گفته و از آن به عنوان یک تهدید یاد کرده‌اند و برخی دیگر به فرصت‌هایی که در ورای تهدیدها وجود دارد، اشاره کرده‌اند. بیشترین تأثیر کرونا متوجه حوزه‌ای از مناسک دینی است که به صورت جمعی برقرار می‌شود و محرم و عاشورا یا حج و همچنین مسجدها و نمازهای جماعت یا جمعه، از جمله این مناسک به شمار می‌آیند.
در این اثر، تجربیات و فعالیت‌های یکی از اصیل‌ترین نهادهای بومی، مردمی و مذهبی در جامعه ایران در مواجهه با شرایط و محدودیت‌های کرونایی از طریق مشاهده مشارکتی و گفتگو با فعالان میدانی روایت شده است.
نتایج این پژوهش حاکی از انعطاف‌پذیری و تنوع و تکثر فراوان رفتارهای هیئات مذهبی و نشان‌دهنده این واقعیت است که هیأت به عنوان یک نهادی برآمده از عمق باورهای دینی مردم، می‌تواند در سریعترین زمان ممکن و با حفظ اصول و اصالت‌های خود، آیین‌ها و مناسکی متناسب با اقتضائات جدید و حتی متناسب با شرایط جغرافیایی و ذائقه مردم ایجاد کند.
هیأت به دلیل گستردگی بی‌نظیر در سرتاسر کشور ایران و برخورداری از انواع ظرفیت‌ها مانند نیروی انسانی، مکان مناسب و اقناع مخاطب و مردم‌پایه‌بودن آن؛ ظرفیتی ویژه برای مواجهه هوشمندانه و موثر در مقابله با ویروس کروناست. از این‌رو لازم است در سیاست‌ها و تصمیمات کلان حاکمیتی ضمن پرهیز از برخورد یکسان با همه آنها؛ نگاهی فرصت محور به این ظرفیت داشته باشیم.
فرهنگ جامع سخنان امام حسین علیه السلام
معجم نگاری و تدوین موسوعه و مجموعه‌هایی از کلمات هر یک از پیشوایان معصوم علیهم‌السلام، کاری است ضروری و سودمند و گامی ابتدایی در معرفی فرهنگ و معارف اهلبیت علیهم‌السلام. این تحقیق نفیس، در ادامه پروژه عظیم تحقیقاتی درباره سخنان گهربار چهارده معصوم علیهم‌السلام است که تا کنون تعداد زیادی از این مجموعه بزرگ، به چاپ رسیده است.
هدف از گردآوری کتاب «فرهنگ جامع سخنان امام حسین علیه‌السلام» ارائه ماده اولیه برای تفسیر و تبیین و تحلیل حوادث صدر اسلام است، زیرا عصر زندگی حضرت اباعبدالله علیه‌السلام از مهمترین و پر فراز و نشیب‌ترین دوران‌های اسلام است.
این کتاب شریف، فرهنگ جامعی از سخنان امام حسین علیه‌السّلام می‌باشد که در دو بخش تاریخی و موضوعی تهیه شده؛ در بخش تاریخی سخنان حضرت در چند فصل زیر تنظیم شده است:
فصل اول سخنان امام حسین علیه‌السلام در زمان رسول اکرم صلیاللهعلیهوآله
فصل دوم سخنان امام حسین علیه‌السلام در زمان امیرالمؤمنین علیه‌السلام
فصل سوم سخنان امام حسین علیه‌السلام در زمان امام حسن علیه‌السلام
فصل چهارم: سخنان امام حسین علیه‌السلام در زمان امامت خود،
همچنین بخش موضوعی این کتاب که شامل سایر کلمات آن حضرت است و بیانگر تاریخی خاص نبود، در فصول عقاید، احکام، اخلاق، ادعیه و اشعار (كه آن حضرت در مناسبات و زمان‌های مختلف انشاء فرموده‌اند،) گردآوری شده است.
از ظهر تا ظهور
جریان امامت و ولایت همچون رودخانه‌ای است که در مسیرهای مختلف شکل‌ها و منحنی‌هایی خاص می‌یابد. یا همانند نور است که در ظرف‌های زمانی خاص جلوه‌های متناسب می‌یابد و به رنگ‌های گوناگون سفید، سرخ، سبز و ... می‌نماید؛ با آنکه همه یک رسالت دارند یعنی طرد تاریکی‌ها، نمودن راه و راندن موذی‌ها و مزاحم‌ها و هدایت ماندگان و حرارت و حرکت‌آفرینی.
امامان معصوم علیهم‌السلام همه با هدف هدایت امت و زدودن تاریکی‌های جهل و غفلت، شرک و نفاق و دادن الگوهای الهی حرکت کرده‌اند اما شرایط محیطی و زمان، موضع‌گیری‌های خاصی را ایجاد می‌کرد. همه اینها برای آن بود که حجت را بر همگان تمام کنند و دین خدا را حفظ، دشمن را رسوا کنند و امت را هدایت.
در این سلسله امامت و کاروان ولایت بعد از پیامبر صلیاللهعلیهوآله سه نقطه محوری و حیاتی با برجستگی خاص دیده می‌شود: غدیر امام علی علیه‌السلام عاشورای امام حسین علیه‌السلام و ظهور و حاکمیت جهانی حق قیام حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف.
رساله موجود رسالتی را از کتاب و سنت دنبال می‌کند که به روشنی در کاروان امامت مشاهده می‌شود و آن ارتباط بسیار نزدیک و پیوستگی دو قیام حیاتی امام حسین علیه‌السلام و امام مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف است، یعنی رودخانه خروشان عاشورا همچنان جاری است تا به اقیانوس انتقام و قیام الهی امام عدل و حق (حجت بن الحسن العسکری عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ) برسد. باشد که از رهگذر این پیام، آماده آن قیام و سرباز آن امام همام شویم، که اندیشه در این حقیقت، عاشورایی بودن و حسینی و زینبی شدن را ایجاب می‌کند، که نهضت جهانی آخرین فرزند معصوم فاطمه و علی علیهما‌السلام سربازانی پاکباز و کربلایی می‌طلبد.
فرهنگ شهادت معصومین (جلد 2)
گذشته از احادیثی که در کتب روایی خبر از مظلومیت ائمه معصومین علیهم‌السلام و کیفیت شهادت و بعضی از حوادث دلسوز داده است، می‌توان کتاب‌ها و جزواتی را که به نام مقتل جریان شهادت یکی از معصومین و به ویژه حضرت امام حسین علیه‌السلام را گزارش کرده‌اند، اولین یا حداقل پس از موضوع سقیفه و فدک دومین موضوع در تاریخ‌نگاری سیاسی شیعه به حساب آورد.
جلد اول این کتاب از چهار بخش «در شهادت رسول خدا صلیاللهعلیهوآله، در شهادت سرور زنان جهان حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها، در شهادت امیرمؤمنان حضرت علی علیه‌السلام و در شهادت امام حسن مجتبی علیه‌السلام» گردآوری شده است. این بخش‌ها شامل فصل‌های: «پرتوی از شخصیت آن حضرت، رنج‌ها و اندوه‌های حضرت، پیشگویی شهادت حضرت، وصیت‌های حضرت، لحظات احتضار حضرت، چگونگی شهادت حضرت، تجهیز حضرت، حوادث پس از شهادت حضرت و سوگنامه‌های حضرت» است.
جلد دوم این کتاب به شهادت نامه امام حسین علیه‌السلام اختصاص دارد که به فصل‌های «گوشه‌ای از شخصیت بزرگوار آن حضرت، آزار و اذیت آن حضرت، وصایای امام حسین علیه‌السلام، وقایع نهضت حسین علیه‌السلام، کیفیت شهادت آن حضرت، در غسل و کفن و نماز و دفن آن حضرت، پس از شهادت امام حسین علیه‌السلام و مرثیه و گریه برای امام حسین علیه‌السلام» پرداخته است.
در جلد سوم شهادت‌نامه «امام زین‌العابدین، امام باقر، امام صادق، امام کاظم، امام رضا، امام جواد، امام هادی، امام حسن عسکری و زندگینامه امام زمان صلوات‌الله علیهم اجمعین» مورد بررسی قرار گرفته است. در هر یک از بخش‌ها در رابطه با فصل‌های «پرتوی از شخصیت آن حضرت، رنج‌ها و اندوه‌های حضرت، پیشگویی شهادت حضرت، وصیت‌های حضرت، لحظات احتضار حضرت، چگونگی شهادت حضرت، تجهیز حضرت و رویدادهای پس از شهادت حضرت» مطالبی را می‌خوانیم.
در بخش زندگینامه امام زمان عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف فصل‌های «پرتوی از شخصیت آن حضرت، رنج‌ها و اندوه‌های حضرت، وظایف مؤمنان در مدت غیبت، نشانه‌های ظهور آن حضرت و جهان پس از ظهور آن حضرت» جای گرفته است.
پرچمداران هدایت
ائمه علیهم‌السلام مشعل‌های فروزان الهی برای تمام دوره‌ها و نسل‌ها هستند و با توجه به شرایط حاکم بر هر دوره، ایشان هر زمانی مصلحت اسلام و مسلمین را در نظر می‌گرفتند و با تغییر دوره‌ها و مقتضیات زمان و مکان، رفتار آنان نیز در برابر مسائل و رویدادها با توجه به مصالح نظام اسلامی تغییر می‌یافت و در هر زمان، جبهه‌ای مخصوص و شکلی نو از جهاد پدید می‌آمد و آنها با بصیرت کامل آن جبهه‌ها را تشخیص داده، به وظیفه اصلی خویش که حفظ اسلام عزیز از گزند انحرافات و دگرگونی ارزشهای آن بود، عمل می‌کردند.
این اثر به بررسی نقش ائمه علیهم‌السلام در جلوگیری از انحرافات و تغییر ارزش‌ها می‌پردازد و در آن، دوران زندگی امام علی علیه‌السلام، امام حسن علیه‌السلام، امام حسین علیه‌السلام و امام سجاد علیه‌السلام در چهار فصل، مورد بررسی قرار گرفته است.
در فصل نخست که به دوران زندگی امیرمؤمنان امام علی علیه‌السلام اختصاص دارد، اوضاع سیاسی و اجتماعی بعد از رحلت پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآله واکاوی و نقش امام علی علیه‌السلام پیش از دوران خلافت، اقدامات فرهنگی و اصلاحی آن امام همام در دوران خلافت و اقدامات اجتماعی ایشان همچون ایجاد عدالت اجتماعی، مبارزه با تبعیض نژادی، رفاه‌زدگی و عافیت‌طلبی بررسی می‌شود.
فصل دوم به بررسی دوران امام حسن مجتبی علیه‌السلام اختصاص دارد که اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر امام سوم شیعیان و نقش آن حضرت در این دوره را در برمی‌گیرد و شامل اقدامات حضرت در قبل و بعد از امامت ایشان می‌شود.
اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر امام حسین علیه‌السلام در فصل سوم کتاب بررسی می‌شود. انحرافات اعتقادی بروزیافته در عصر امام حسین علیه‌السلام و نقش آن حضرت در برابر آنها، انحرافات فرهنگی در عصر امام و نقش ایشان در برابر آنها، نقش امام حسین علیه‌السلام در برابر انحرافات فرهنگی ـ اعتقادی معاویه و اقدامات سیاسی امام حسین علیه‌السلام بعد از امامت از محورهای اصلی این فصل است.
فصل چهارم کتاب با بازخوانی اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر امام زین‌العابدین علیه‌السلام آغاز می‌شود و به دنبال آن شرایط فرهنگی عصر آن حضرت و اقدامات فرهنگی و سیاسی ایشان مورد بررسی قرار می‌گیرد. تبیین ارزشهای اسلامی و جلوگیری از انحرافات و بدعت با دعا، تربیت شاگردان، مبارزه با اندیشه‌های انحرافی، حفظ سنت پیامبر صلیاللهعلیهوآله درباره اذان و دفاع از جایگاه امامت و تبیین منزلت اهلبیت علیهم‌السلام، تلاش برای تشکیل حکومت اسلامی، روشنگری‌های امام علیه دستگاه یزید، مبارزه بر ضد حاکمان اموی با گریه‌های سیاسی و نقش ایشان در حمایت از قیام‌های مردمی از محورهای فصل چهارم است.
نویسنده در پایان کتاب و در بخشی با عنوان جمع‌بندی نهایی، به معرفی خلاصه‌ای از اقدامات ائمه علیهم‌السلام در جلوگیری از انحرافات و تغییر ارزش‌ها در قالب محورهای بیان و تبلیغ دین، احیای دین و زدودن انحرافات، تلاش برای تشکیل حکومت اسلامی، دفاع از کیان امامت و تبیین جایگاه آن و دفاع از اصل اسلام و احیای ارزشهای اسلامی و حاکمیت ارزش‌ها پرداخته است.
کاوشی در اعتبار و متن زیارت ناحیه
این کتاب، پس از بخش درآمد، در سه بخش مفاهیم و کلیات، مصدر و اعتبار زیارت ناحیه و معارف زیارت ناحیه تدوین شده است.
بخش نخست در شش فصل به موضوعاتی همانند معرفی زیارت ناحیه و گزارشی از مضامین زیارت ناحیه و... اشاره نموده است.
بخش دوم نیز در دو فصل مصادر زیارت ناحیه و اعتبارسنجی زیارت ناحیه را مورد بررسی قرار داده و بخش سوم که مفصل‌ترین بخش کتاب را شامل می‌شود، به موضوعات فضائل امام حسین علیه‌السلام، مصائب امام حسین علیه‌السلام، عزاداری امام حسین علیه‌السلام و جهان آفرینش در سوگ، پرداخته است. ضمناً در پایان کتاب، متن و ترجمه زیارت ناحیه نیز آمده است.
از ویژگی‌های این کتاب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
در این کتاب تلاش شده تا شخصیت، قیام و شهادت اباعبدالله‌الحسین علیه‌السلام از نگاه امام عصر علیه‌السلام شناسایی شود.
ضمن معرفی کهن‌ترین مصادر زیات ناحیه مقدسه، میزان اعتبار این زیارت مطابق ملاک‌های علمی، تعیین شده است.
به منظور نشان دادن تطابق مضامین زیارت ناحیه با دیگر متون قابل اعتماد و نیز ارائه کامل‌تر مستندات به صورت گسترده به منابع معتبر روایی و تاریخی مراجعه شده است.