عنوان:

ایده ی تأسیس مراکز مشاوره پشتیبان امامان محله  در سازمان تبلیغات اسلامی

مقدمه

سه کار عمده بر عهده‌ی روحانیون است: «هدایت فکری و معنوی»، «هدایت سیاسی» و «خدمات اجتماعی و غمخواری و خدمت‌رسانی به مردم»/ روحانیت چون مورد اعتماد مردم است، سنگ صبور هم هست.[1] امام خامنه ای (دام ظله العالی)

مرجعیت فقهی و فکری روحانیت شیعه در طول تاریخ یکی از کارویژه ها و وظایف مهم علما در ارتباط با مردم بوده است. همین ذخیره اعتماد عمومی مردم بود که سبب ساز تاسیس نظام اسلامی شد، در عصر انقلاب اسلامی همان کار ویژه در قالب های و شیوه های جدید و با توسعه اختیار روحانیت ادامه پیدا کرده است. وجود ظرفیتهای بسیار بالا در ملت ایران که عامل امید بخش  و نقطه روشن برای حرکت عمومی کشور هست،[2] ضرورت شناسایی و بستر سازی برای به فعلیت رسیدن این ظرفیتها و هم افزایی و تداوم حرکت عمومی ملت ایران برای نیل به اهداف انقلاب اسلامی و تاسیس تمدن نوین اسلامی را بیش از پیش موجه می سازد.

بسیاری از ساختارهای سنتی ارتباطی میان روحانیت و مردم به واسطه حیات مدرن و تعریف های نوین از ارتباطات و اعتبارات اجتماعی تغییر کرده است؛ همانگونه که دیگر ساختار حامی پدربزرگ ها و مادربزرگ ها و شبکه گسترده فامیلی تا حد زیادی از دسترس خارج شده است و در عوض ساختارهایی مانند مهد کودک ها و مراکز مشاوره و مددکاری اجتماعی جانشین شده اند. در این شرایط می توان به ساختارهای نوینی فکر کرد که فاصله گرفتن از ساخت دوران پیشین را باور کند و در عین حال به بازمهندسی عرصه های نوین با استفاده از متغیرهای اصیلی چون عاملیت، تخصص های متکی بر تراث پیشین که تا حد خوبی امتداد عینی و اجتماعی یافته و مانند آن بیاندیشد. 

روحانیون و طلاب جوان از یک سو فهم خوبی از عالم جدید دارند و هم در این بافت رشد یافته اند و هم گرایش مناسبی برای یافتن تخصص های پیش ‌رو البته با تکیه بر عقبه فهم ها و حیات حوزوی دارند. ایشان می توانند از یک سو با ساختارهای نوین ارتباط گرفته و از دیگر سو بخش فراوانی از اصالت های حوزوی را همچنان حفظ کنند. البته نقطه ضعف ایشان فقدان بسیاری مهارت هاست که پیش از این روحانیون سنتی در بافت طبیعی حیات گذشته ما از آن برخوردار بودند؛ مهارت هایی که پشتیبان کارویژه های متعدد ایشان بود. اما اینک این حیات زیسته چندان منتقل نشده و از جانب دیگر بافت حیات سنتی دستخوش تغییرات بسیاری شده است و بازنشانی روحانیت سنتی در این موقف جدید هم کاری آسان نیست. روحانیت در طول تاریخ گذشته خود همواره محل مشورت و رتق و فتق مشکلات عامه مردم اعم از خانوادگی و مانند آن بوده است. این کنش گری فعال در صحنه اجتماع می تواند با اتصال وثیق روحانیت با نهادهای نوینی مانند مشاوره و مددکاری اجتماعی،که در واقع لباس و بافتی نو برای همان کارویژه هاست، عمق و گستردگی روز افزونی داشته باشد.

ضرورت پرداختن به طرح

سازمان تبلیغات به عنوان نهاد رسمی تبلیغ دین یکی از وظایف خود را طراحی شیوه‌های تبلیغی نوین، فراگیر، غیرمستقیم و اثربخش، تعریف کرده است.[3] این اثر بخشی و فایده مندی با وجود ظرفیتهای نهفته در مردم، مطلوب و رضایت بخش نیست. با وجود احترام فراوان مردم به روحانیت نقش هدایتگری فکری و پناهگاه مردمی در مشکلات و ناگواریها، برای جامعه روحانیت جایگاه تعریف شده و منضبطی نیست، ثمره این انقطاع از مردم و مسائل مردم کنش گری غیر مساله مند روحانیت و تبلیغ اقتضائی است، امری که در عصر اقامه دین کاری حداقلی و کم اثر است.

طرح پیش رو با اطلاع از ظرفیتهای جوان و نخبه روحانیت از یک سو و نیازهای بسیار و مطالبه عمومی مردم از سوی دیگر در تلاش است با اتصال ظرفیتهای معطل و کم اثر، ساختاری جدید و بدون مؤونه فراوان ولی تأثیر گذار را طراحی و پیشنهاد نماید تا کنش گری مساله مند طلاب نخبه و جوان ناظر بر حل مسائل عینی مردم معطوف گشته و بتواند ضمن رفع مشکلات و حل مسائل مردم به هدایت فکری و معنوی مردم نیز که از وظایف ذاتی اوست بپردازد.

طرح تاسیس مراکز مشاوره مذهبی توسط سازمان تبلیغات اسلامی می تواند یکی از گذرگاههای مناسب و لازم برای تحقق هدایت فکری و غم خواری و خدمت رسانی به مردم باشد، که ضمن به دست گرفتن امر مشاوره و هدایت فکری مردم طبق آموزه های دینی به تثبیت جایگاه روحانیت و نهاد حوزه کمک شایانی می کند، بی شک سازمان تبلیغات اسلامی که ماموریت ابلاغ و اقامه دین را دارد می تواند در قالبهای جدید نقش آفرینی سنتی و ذاتی روحانیت را تعمیق و گسترش بدهد.

این طرح با پشتیبانی از طرح امداد فرهنگی[4] میتواند الگویی از کار اثر بخش اجتماعی باشد که توان حل مسائل عینی جامعه را دارد، در واقع این طرح یک اقدام کلان اجتماعی است که با محوریت روحانیت و ارجاع از جانب نظام مددکاری اجتماعی بسیاری از مسائل و مشکلات نظام مشاوره معهود را نخواهد داشت. همچنین با اقدام موثر اجتماعی خلق اعتبار میکند که میتواند در پیش برد کارها و ماموریتهای دیگر سازمان مفید باشد، ایجاد هم گرایی با نهادهای دیگر از جمله بسیج و کمیته امداد و ... میتواند ظرفیت سازمانی خود در سطح کشور را ارتقا داده و بخشی  از ظرفیتهای بسیار خود در استانها را فعال کند و شبکه استانی خود را در کارکردی مفید  واثر بخش توأم با خروجی عینی فعال تر کند. در همین زمینه یک یادآوری مهم لازم است و آن اینکه این مراکز مشاوره نباید با الگوی کلینک های ثابت مراجعه پذیر و منتظر معهود الگوی یکسانی را انتخاب کند؛ روحانی خود باید به مثابه طبیب دوار بطبه با بافت اجتماعی که با آن درگیر می شود (به لحاظ ساختاری کنشگران فعال در عرصه مددکاری اجتماعی مبتنی بر ظرفیت پایگاه های بسیج محلات) مشتری ها و بلکه نیازمندان به اخذ مشاوره را شناسایی کند. مرکز در واقع پایگاهی برای مشاوران مذهبی است نه پارکینگ و کارخانه ایشان.

هدف اصلی

هدایت فکری و حمایت معنوی مردم در مواجهه با مسائل زندگی در قالب دفاتر مشاوره

اهداف جزئی

- توسعه ارتباط طلاب و مردم با رویکرد ارائه خدمات فرهنگی، اجتماعی

- ایجاد بستر فعالیت قشر فرهیخته طلاب و روحانیون 

- زمینه سازی برای ارتباط مؤثر و مفید بین روحانیت و مردم و حل مشکلات عینی

- فعال کردن ظرفیت شبکه استانی سازمان تبلیغات در جهت مساله واقعی مردمی

- پشتیبانی از امدادگران فرهنگی در عرصه مشاوره تخصصی به مراجعات مردم

مسیرهای اقدام

این طرح معطوف به شناسایی و اتصال ظرفیتها و مسائل عینی مردم است. بستر اقدام نیز مبتنی بر فعال سازی دفاتر سازمان تبلیغات در استانها می باشد تا بتواند زمینه ساز حضور تخصصی و فعالیت مشاوره ای نخبگان تحصیلکرده حوزه های علمیه در موضوعات دینی و خانوادگی باشد. بدیهی است هدایت فکری و ارتباط مستمر و حضور در عرصه ارائه خدمات مورد نیاز مردم، می تواند به تثبیت و تعمیق رسالت ذاتی سازمان تبلیغات کمک کند.

این طرح میتواند از دو مسیر اجرایی شود که میتوان به صورت مرحله ای آن را ترسیم کرد.

الف) یک سطح از اقدامات در راستای اخذ مجوز سازمان از نظام روانشناسی و مشاوره ای است که در این طرح سازمان خود مستقلا به عنوان یک مرکز مشاوره ای مذهبی، دینی، خانوادگی و ... با مجوز سازمان نظام مشاوره و وروانشناسی عمل میکند و خود سازمان متکفل صدور مجوزهای لازم و تامین نیروی انسانی با همکاری و هماهنگی سازمانهای مرتبط می گردد.

ب) در سطح دیگر اقدام برای عملیاتی نمودن طرح سازمان به جای کار تأسیسی و ایفای نقش تولید کننده که الزامات فراوان می طلبد، نقش هدایتگری و تسهیل گری را ایفا میکند.  در این سطح اقدام سازمان با شناسایی ظرفیتهای نخبگانی حوزه و مراکز مشاوره مذهبی و برگزاری دوره های تکمیلی مهارتی ذیل یکی از معاونتهای آموزشی و مشاوره ای خود و یا با تأسیس یک موسسه آموزشی و مشاوره ای اقدام به اعزام و استقرار نیروهای خود میکند.

همچنین می توان این طرح را به حیث اقتصادی، راهبردی، هنجاری و اعتبار سازمانی دارای مؤلفه های مورد قبول ارزیابی نمود. از حیث اقتصادی در آمد زاست، از حیث راهبردی با راهبردهای جمهوری اسلامی در هدایت فکری مردم هم خوانی دارد، از حیث هنجاری با وظایف  و ماموریتهای سازمان تناسب دارد و از حیث برند سازمانی هم اینکه سازمان تبلیغات بتواند چند هزار ساعت خدمات مشاوره ای به مردم بدهد باعث افزایش سرمایه اجتماعی و اعتبار سازمان خواهد شد.

روش‌های انجام کار

همکاری‌ جهت تصویب کار و ایجاد زمینه های اجرای طرح

- تصویب طرح ایجاد مراکز مشاوره در سازمان

- همراهسازی دکتر حاتمی رییس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور در جهت اخذ مجوز تاسیس مراکز و کلینیکهای مشاوره

- تاسیس یک موسسه فرهنگی آموزشی و مشاوره ای از طرف سازمان و گنجاندن بندهای مشاوره مذهبی و خانوادگی در اساس نامه آن

- تعریف ماموریت مشاوره مذهبی ذیل یکی از معاونتهای مرتبط با امر آموزش و فرهنگی

منابع انسانی

-  تامین منابع انسانی با همکاری مراکز حوزوی فعال در زمینه مشاوره و رانشناسی (وضعیت موجود و نیروهای فعال) و همکاری جهت تامین نیروهای مورد نیاز سازمان در ادامه

-  همکاری با حوزه علمیه جهت تاسیس مرکزآموزش مشاوره و روانشناسی اسلامی جهت تامین نیروی انسانی مورد نیاز

-تفاهم نامه با دانشگاه پیام نور و موسسات عالی مرتبط جهت آموزش نیروهای مستعد معرفی شده در رشته مشاوره و روانشناسی (از طریق بورسیه سازمانی)

- برگزاری دوره های علمی و مهارتی و اخذ آزمونهای لازم جهت احراز صلاحیت علمی و شخصیتی نیروی انسانی با همکاری مراکز دارای سابقه فعالیت علمی در این زمینه

تعریف پروژه‌های علمی (با دید مبنایی، بنیادین و بلندمدت)

-  همکاری  و پشتیبانی پژوهشکده باقرالعلوم (علیه السلام) در تدوین نظام مشاوره دینی و استخراج نظام مسائل دارای اولویت در حیطه مشاوره مذهبی و خانوادگی

- تجربه‌نگاری فعالیت‌های مشاوره ای و تدوین و تجمیع مسائل مورد ابتلای جامعه

- استفاده از پژوهشگران نخبه حوزوی دارای تحصیلات مرتبط در تامین محتوای مورد نیاز جامعه مخاطب

آثار و پیامدها

- بازیابی و ترمیم جایگاه نهاد حوزه و روحانیت در مرجعیت فکری و معنوی در جامعه

- مشخص شدن مخاطرات و نظام مسائل مشاوره ای برای تحقیقات بنیادین و طرح های راهبردی و عملیاتی

- تبدیل شدن الگوی مشاوره ی سازمان تبلیغات به عنوان الگوی مرجع و تراز انقلاب اسلامی

- شناسایی و پرورش نیروهای فعال در عرصه فعالیت مشاوره ای و خدماتی به عنوان رهبران اجتماعی منطقه و هدایتگری موثر و گسترده در جامعه

- استخراج مسائل نظام اجتماعی  و ایجاد زمینه برای شناسایی و رفع نیازهای عمومی مردم

- امکان اشراب و ادغام خروجی های این طرح خصوصا نیروی انسانی در طرح امام محله و ارتقای موقف امام محله ولو به نحو جزیی حسب مقتضیات انسانی و منطقه ای.

ملاحظات

- تسهیل گری سازمان برای اجرای طرح با ارتباط گیری  در سطوح کلان تصمیم گیرکشور

- طراحی سامانه ثبت تجارب و بانک اطلاعاتی و علمی مشاور

- ارتباط گیری و شبکه سازی خدمات و نیازهای مردم به مراکز دینی  و خدماتی مطمئن در جامعه به عنوان پناهگاه معنوی

- ضرورت استفاده از  تیمی مجرب از اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی برای هدایت کار

- همراهی و حضور جدی مسئولین، معاونت‌ها و مراکز سازمان در اجرای طرح