یکی از عمده‌ترین دلایل ماندگاری فرهنگ اسلامی، غنای درونی و حیات‌بخشی این مکتب است. با وجود تحولات شگرف ارتباطی و فن‌آوری‌های نوین اطلاع‌رسانی، جالب است که مساجد به عنوان پایگاه‌های ارتباطی سنتی، نه تنها از صحنه پیکار کنار نرفته‌اند، بلکه پیروز میدان نیز بوده‌اند. از آغاز اسلام، مسجد جایگاهی والا داشت تا جایی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) دستور می‌فرمودند با ساخت یا فتح هر شهر، نخست مسجدی در قلب آن بنا شود.
برای مقایسه تحولات ارتباطی دنیای امروز با نقش رسانه‌ای مسجد، نباید مرعوب نظریه‌پردازان انقلاب ارتباطات شد. واقعیت این است که بشر معاصر دچار اشتباهی تاریخی شده و به پدیده ارتباطات، تنها نگاهی ابزاری دارد؛ غافل از آنکه اولین شرط توفیق یک رسانه، برقراری ارتباطی عمیق با مخاطب انسانی است، و این تنها با ارائه پیامی قوی و فرهنگ حیات‌بخش ممکن می‌شود که نیازهای اصیل انسان را پاسخ گوید.
وظیفه اصلی وسایل ارتباط جمعی، ایجاد ارتباط است. اما ارتباطی که این رسانه‌ها ایجاد می‌کنند، غالباً غیرحضوری، تصنعی و سطحی است و لزوماً به پیوندی عمیق منجر نمی‌شود. در مقابل، مسجد با شکل‌دهی به ارتباطات حضوری، خلق فضای اعتماد و ایجاد پیوندهای عاطفی، موفق به تأثیرگذاری می‌شود. در نظریه‌های رایج غربی، رسانه‌های جمعی ابزاری برای کنترل افکار عمومی و سوق دادن آن به اهداف نهادهای قدرت و سرمایه‌داری جهانی هستند. در این نگاه، انسان به مثابه یک ابزار تلقی می‌شود.
اما در دیدگاه رسانه‌ای اسلام، انسان مخاطبی است که آموزش، تربیت و تعالی او همواره مورد توجه است. مسجد یک «کارخانه انسان‌سازی» است و هدف آن نه کنترل افکار، که هدایت جامعه و رساندن انسان به کمالات الهی است. اقتداری که از نفوذ در قلب‌ها حاصل می‌شود، به مراتب برتر از نفوذ در افکار است. بنابراین فرهنگ اسلامی، با اینکه وسایل نوین را نفی نمی‌کند، اما بر نقش بی‌بدیل ارتباط حضوری و رسانه‌ای مسجد تأکید می‌ورزد.
امروز در عصر تحولات شگرف ارتباطی و دهکده جهانی به سر می‌بریم. اگرچه این تحولات می‌توانند تهدید به نظر برسند، ولی باید با بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌ها، آنها را به فرصت تبدیل کرد. دنیای امروز با بحران فرهنگ و انحطاط اجتماعی روبه‌روست و پیام درستی برای رفع نیازهای بشری ندارد. اینجاست که نقش خطبا، مبلغان و عناصر فرهنگی در مساجد، برای انجام کار فرهنگی و تبلیغی عظیم، اهمیتی دوچندان می‌یابد و هیچ نهادی همچون مسجد راهگشا نخواهد بود.
کارکرد رسانه‌های جمعی با همه پیشرفت‌های فنی، تنها زمانی به موفقیت واقعی نزدیک می‌شود که بتوانند عمیق‌ترین ارتباط را با مخاطب برقرار کنند. مساجد در طول تاریخ ثابت کرده‌اند که از این توانایی برخوردارند. نمونه معاصر و درخشان آن، نقش کانونی مساجد در پیروزی انقلاب اسلامی ایران بود که به خوبی نشان داد چگونه می‌توانند پیوندی ناگسستنی با مردم ایجاد کرده و نقش هدایتی و رسانه‌ای بی‌مانندی ایفا کنند.
ویژگی‌های منحصر به فرد مسجد به عنوان یک پایگاه ارتباطی اصیل را نباید فراموش کرد. این پایگاه می‌تواند در تقویت و سازماندهی حرکت‌های اجتماعی، نقشی حیاتی داشته باشد. ماندگاری فرهنگ اسلامی تا امروز، مرهون پویایی همین کانون‌ها و تأثیر عمیق آنها بر توده‌های مردم بوده است. به طور قطع، در آینده نیز تحرک و پویایی مساجد، یکی از کلیدی‌ترین عوامل تداوم و ماندگاری این فرهنگ خواهد بود.