محمد بن مَسلمه [1]
نام و نسب او محمد بن مَسلمة بن خالد بن مالك بن اوس انصارى حارثى و كنيه اش ابا عبدالرحمن و به نقلى ابا عبدالله است. [2] او در بدر و احد و اكثر جنگ ها شركت داشته است. وى قدى بلند و موهاى گندمگون داشت كه موهاى جلوى سرش ريخته بود. پيامبر(صلى الله عليه وآله)او را در هنگام رفتن بعضى از غزواتش، در مدينه جانشين خود قرار مى داد. به نقلى، در غزوه قرقرة الكدر جانشين آن حضرت در مدينه بود و در زمان فتنه خانه نشين بود [3] و شمشيرى از چوب ساخته و آن را در كاسه بزرگى قرار داده بود و مى گفت كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) به او اين چنين دستور داده است. در جنگ هاى جمل و صفين شركت نكرد. عده اى او را كشنده مرحب يهودى در خيبر مى دانند در حالى كه اكثر اهل سير و حديث، على(عليه السلام) را كشنده مرحب يهودى دانسته اند و نظر صحيح هم همين است. [4]
وى بيست و دو سال قبل از بعثت به دنيا آمد و از كسانى است كه در جاهليت محمد ناميده شده است. او از پيامبر(صلى الله عليه وآله) احاديثى نقل كرده است و از او; پسرش محمود، ذؤيب، مسور بن مخرمه، سهل بن ابى حثمه، ابوبردة بن ابوموسى، عروه، اعرج و قبيصة بن حصن روايت نقل كرده اند. خودش و تعدادى از اولادش به نام هاى جعفر، عبدالله، سعد، عبدالرحمن و عمر از صحابه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) هستند. او به دست مصعب بن عميره قبل از سعد بن معاذ مسلمان شد و پيامبر(صلى الله عليه وآله) بين او و ابوعبيده پيمان برادرى بست. [5] سایر محورهای این مقاله عبارتند از :
1. محمد بن مسلمه و شركت در غزوات و سرايا
2. مسلمه و كشتن ابن اشرف
3. ابن مسلمه و زيارت قبور شهدا
4. جنگ بنى نضير
5. غزوه دومة جندل
6. غزوه خندق
7. جنگ بنى قريظه
8. جنگ قرطاء
9. سريّه ابن مسلمه در ذى القصّه
10. غزوه حديبيه
11. غزوه خيبر
12. كشته شدن مرحب
13. غزوه قضيّه [6]
14. ابن مسلمه و جنگ تبوك
15. محمد بن مسلمه شاهد نامه پيامبر(صلى الله عليه وآله)
16. محمد بن مسلمه در زمان ابوبكر
17. محمد بن مسلمه در زمان عمر
18. محمد بن مسلمه در زمان عثمان
19. ابن مسلمه در زمان امام على (عليه السلام)
20. سخنان امام على(عليه السلام) و طلحه در ميان دو لشكر
21. سرانجام محمد بن مسلمه
[1]. محقق: عبدالرضا عسكرى
[2]. ابن حجر، ابا سعيد نيز نقل كرده است. (الاصابه، 6 : 29)
[3]. ساير افرادى كه اين چنين روشى را برگزيدند، عبارت اند از: سعد بن ابى وقاص، عبدالله بن عمر و اسامة بن زيد.
[4]. الاستيعاب، ابن عبدالبر 3 : 1377 و اسد الغابه، ابن اثير 4 : 337.
[5]. الاصابه، ابن حجر 6 : 29.
[6]. اين غزوه به نام هاى «عمرة القضيه»، «عمرة القضا» و «عمرة القصاص» هم ثبت شده است. عمرة القصاص مناسب ترين نام است كه خداوند مى فرمايد: «الشهر الحرام بالشهر الحرام و الحرمات قصاص». (الروض الانف، سهيلى 7 : 24) جهت توضیح بیشتر رک :جلد هفتم دائره المعارف صحابه پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله)