به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام)، در این گفتگو، آقای صفری به تبیین ابعاد عمیق جنگ اخیر و جایگاه همبستگی اجتماعی بی‌نظیری که در دل این حوادث بروز کرد، پرداخته است. وی با توجه به غافلگیری دشمن از این انسجام ملی و اهمیت صورت‌بندی نظری و امتداد آن در فضای کنونی کشور، به اهداف و رویکردهای سلسله نشست‌های «آنِ ما شدن» به عنوان بستری برای تولید روایت ملی و راهبردهای فرهنگی در مواجهه با جنگ ترکیبی و پیچیدگی‌های جامعه ایران اشاره می‌کند.
۱. ماهیت جنگ اخیر را چگونه ارزیابی می‌کنید و این به چه نوع پاسخی نیاز دارد؟
این جنگ صرفاً یک نبرد نظامی صرف نبود؛ دشمن به دنبال آن بود که درگیری را به سطح جامعه گسترش دهد و آن را به یک جنگ اجتماعی تبدیل کند. در واقع، ما با یک جنگ ترکیبی و چندبعدی مواجه بودیم که علاوه بر بعد نظامی، حوزه‌های رسانه، افکار عمومی، نخبگان، جریان‌های سیاسی و حتی حساسیت‌های روانی و اجتماعی را هدف قرار می‌داد. در چنین فضایی، پاسخ ما نیز نمی‌تواند محدود به تقویت زیرساخت‌های دفاعی باشد؛ بلکه باید سازوکارهای انسجام اجتماعی، عقلانیت و معنویت را نیز تقویت کنیم.
ما نیازمند «اشباع نظری» از این انسجام هستیم؛ یعنی باید بفهمیم جامعه ایران چگونه و چرا توانست در این آزمون سخت، همبستگی خود را نمایان کند، و چه خلاءهای فکری و تحلیلی داشتیم که نتوانستیم چنین ظرفیتی را پیش‌بینی کنیم. این مسئله، اهمیت صورت‌بندی نظری و تبیین عمیق این پدیده را نشان میدهد.
2. پژوهشکده باقرالعلوم علیه‌السلام چه نقشی را در این فضا برای خود تعریف کرده است؟
این جنگ دو بُعد نظامی و اجتماعی دارد و پژوهشکده عمدتاً بر بُعد اجتماعی متمرکز است. ما در جریان این وقایع، ظهور عقلانیت و معنویت و نیز انسجام اجتماعی بی‌سابقه‌ای را در جامعه شاهد بودیم که دشمن را غافلگیر کرد. تحلیل‌های پیش از جنگ حکایت از انتظار شورش و گسست اجتماعی داشت، اما آنچه رخ داد نشان داد که جامعه ما بسیار منسجم‌تر از آن است که تصور می‌شد.
پژوهشکده به عنوان نهاد مطالعات کاربردی، باید این پدیده را با نگاهی علمی و عمیق ریشه‌یابی و تبیین کند تا زمینه‌ساز امتداد آن در مسیرسیاستگذاری و پیشرفت کشور باشد.
3. برای تحقق این هدف، چه ساختاری در پژوهشکده ایجاد شده و فعالیت‌های آن چگونه است؟
اتاق روایت در پژوهشکده تشکیل شده که یکی از محورهای اصلی آن ناظر به تولید معنا و محتوا و استخراج خط روایت، سلسله نشست‌های «آنِ ما شدن» است. این اتاق تلاش می‌کند تا ماهیت این جنگ و این همبستگی اجتماعی را هم روایت کند و هم برای امتداد آن و مقابله با مخاطرات پیش‌رو، راهبردهای تبلیغی، فرهنگی و سیاست‌گذارانه ارائه دهد. این اتاق، حاصل ترکیب فعالیت چهار کارگروه شامل کارگروه تبیین و روایت، تجربه‌نگاری، سیاست‌گذاری فرهنگی و مقاومت است. این اتاق هم روای است و هم به دنبال تدوین راهبردهای فرهنگی و سیاستی برای تقویت همبستگی اجتماعی و مواجهه با مخاطرات پیش‌رو است. کار با رصد روایت‌های دشمن و شناسایی صاحب‌نظران داخلی آغاز می‌شود. این افراد دعوت می‌شوند و گفت‌وگوها صورت‌بندی می‌شود. از هر گفت‌وگو ۴ تا ۵ خط روایت و یادداشت استخراج و از طریق رسانه‌ها و کانال‌های عمومی به جامعه علمی منتقل می‌شود.
4. عنوان نشست‌ها و اهداف آتی آن چگونه تکامل یافته است؟
عنوان پروندهٔ نخستین نشست‌ها «آنِ ما شدن: چگونگی پیوند سرزمین، ملت و دین در همبستگی ملی ایرانیان در کوران حوادث» بود که به بررسی و ریشه یابی امر انسجام اجتماعی در جامعه ایران می پرداخت اما به مرور با ظهور ابعاد جدید، عنوان به «چیستی جنگ، ماهیت جنگی که شد، روایت ما از جنگ و چگونه گذشت، و پسا جنگ چه باید کرد» تغییر یافت.
هدف ما شناسایی و استخراج آن «دال گفتمانی» است که بتواند همچون چتر بر سر همه مردم ایران گسترده شود و از چنان انسجامی برای پیشبرد کشور نمایندگی کند.
این کار با استخراج خطوط گفتمانی از میان اندیشمندان کشور آغاز می‌شود تا اتحاد ملی را تقویت و امتداد دهیم. این رویکرد، اجرایی‌سازی دستور رهبری مبنی بر حفظ و تقویت انسجام ملی است و نشان میدهد عرصه عمل را به درستی شناخته‌ایم.
5. مخاطب اصلی شما در این نشست‌ها چه کسانی هستند؟ و خروجی کار چگونه به افکار عمومی می‌رسد؟
مخاطب اصلی ما در گام نخست فضای نخبگانی و مراکز اندیشکده‌ای است. تلاش می‌کنیم با دعوت از صاحب‌نظران، پاسخ‌های عمیق و کارشناسانه را دریافت و پردازش کنیم. سپس این محتوا از مسیر رسانه‌ها، کانال‌های عمومی و ابزارهای سازمان تبلیغات به دست عموم مردم می‌رسد تا انسجام، معنویت و عقلانیت اجتماعی پایدار بماند.
ما خود را تولیدکنندهٔ اندیشه و خط گفتمانی می‌دانیم و برای انتقال آن به جامعه، از ابزارهایی چون کانال‌های رسانه‌ای، عکس‌نوشته‌ها، پادکست‌ها، یادداشت‌ها و شبکه‌ای از نویسندگان استفاده می‌کنیم. از هر نشست ۳ تا ۴ یادداشت استخراج می‌شود که هم در فضای عمومی منتشر می‌شود و هم در قالب کتاب در اختیار جامعه قرار می‌گیرد.
6. آیا در این فعالیت‌ها به مسائل سیاسی و دیدگاه‌های مختلف نیز توجه می‌شود؟
بله، تمام تلاش ما بر این است که مسئله را از تمام زوایای انسانی و فکری مورد بررسی قرار دهیم و هیچ دری از تفکر را نبندیم. اساتید و کارشناسان مورد دعوت ما از طیف‌های مختلف سیاسی و فکری انتخاب می‌شوند و ملاک اصلی ما تخصص علمی و ظرفیت تحلیل آن‌هاست تا بتوانند ابعادی از مسئله را باز کنند که دیگران کمتر بدان پرداخته‌اند.
7. در حال حاضر چه خطوط گفتمانی برای کمک به اتحاد ملی شناسایی شده‌اند؟
مقام معظم رهبری در دیدار اخیر با مسوولان قوه قضاییه تصریح کردند که این اتحاد و انسجام ملی باید تداوم یابد. دستاورد اصلی این نشست‌ها این است که با استنطاق فضای اندیشه‌ورزی اندیشمندان، خطوط گفتمانی استخراج می‌شود که می‌تواند هم‌پیوندی ملی را عمق ببخشد و به مرور، ضریب این انسجام را افزایش دهد.
مسائل مورد بحث در قالب پرونده‌های تخصصی‌تر مثل سیاست‌گذاری رسانه‌ای، نهادهای تصمیم‌ساز و حتی فضای نظامی نیز تقسیم‌بندی می‌شود تا در هر حوزه، سیاست‌ها و راهبردهای لازم برای تقویت اتحاد ملی به دقت شناسایی و ارائه شود.
۸. آیا این فعالیت‌ها صرفاً برای مقطع کنونی جنگ تعریف شده‌اند یا امتداد دارند؟
این برنامه‌ها موقت نیست و قطعاً ادامه دارد. دستاوردهای هر نشست به صورت پرونده‌های تخصصی جمع‌بندی می‌شود و ما به دنبال این هستیم که حتی در فضای پساجنگ نیز حرف ایجابی خود را به جامعه منتقل کنیم.
ما با شبکه‌ای از نخبگان و اساتید حوزوی و دانشگاهی در ارتباطیم و مسئله را به آن‌ها عرضه می‌کنیم. پاسخ‌های آن‌ها جمع‌آوری، پردازش و از طریق رسانه‌ها به جامعه منتقل می‌شود تا یک جبهه فکری منسجم شکل بگیرد.
۹. با توجه به پیچیدگی‌های جامعه ایران، چگونه می‌خواهید همه زوایا را پوشش دهید؟
جامعه ما به واسطه عمق تاریخی‌اش،معانی برخواسته از اسلام عزیزو بزرگترین انقلاب تاریخ معاصر که به تعبیر حضرت آقا یک انقلاب ناشناخته‌ای است، پیچیدگی‌های زیادی دارد. حتی دشمنان نیز در شناخت لایه های مختلف هویت ایرانی اسلامی ناتوان هستند. به همین خاطر، تلاش ما این است که از زوایای مختلف به این پدیده نور بتابانیم. از عمق تاریخی نگاه کنیم که این انسجام، ظهور و بروز کدام هویت تاریخی مردم ایران است. یا مثلاً از منظر دینی، چه مؤلفه‌ها و مفاهیم و معانی دینی باعث می‌شود که ملت ایران در چنین بزنگاه تاریخی انسجام اجتماعی شگفت آوری از خود بروز میدهد. برای فهم و کشف و آشکار سازی و ریشه یابی این انسجام اجتماعی باید از زوایای مختلف و اندیشمندان و اصحاب علوم مختلف ناظر به این مساله ورود کرد که تلاش شده است چنین شود.
۱۰. تاکنون چه تعداد نشست برگزار شده و چه تعداد استاد دعوت شده‌اند؟
تاکنون یازده نشست برگزار شده و ۲۹ کارشناس و استاد در این سلسله گفت‌وگوها مشارکت داشته‌اند. البته عدد کمی به تنهایی مهم نیست، بلکه هدف اصلی دستیابی به عمق نظری و ارائه راهبردهای مؤثر برای انسجام ملی است.
تلاش ما بر این است که با دعوت از چهره‌های مختلف، بتوانیم ابعاد گوناگون مسئله را پوشش دهیم و خروجی کار را از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های مؤثر به جامعه انتقال دهیم.