به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی سیفایی در دومین جلسه از نشست علمی بررسی دیدگاه تمدنی امامین انقلاب با تاکید بر تقریب مذاهب اسلامی که در سالن اجتماعات پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام برگزار شد در ادامه طرح مباحث کاربردی و میدانی منظومه گفتمانی امامین انقلاب در مسئله تعاملات امت اسلامی با محوریت مسئله وحدت از جلسه نخست، در این جلسه به بیان مسائل میدانی‌تر و کاربردی‌تر پرداخت.
وی با بیان اینکه از منظر رهبر انقلاب ما با دو اراده مواجه هستیم، یک اراده که به وحدت و یک اراده که به تفرقه دعوت می‌کند، گفت: «امروز در حال مشاهده میدان جنگ دو اراده هستیم، اراده‌ای که به وحدت دعوت می‌کند و اراده‌ای که به تفرقه دعوت می‌کند، این صحنه را به همین صورت دیدن، دیدن واقعیت است. برخی‌ها اراده کرده‌اند که تفرقه در امت اسلامی حاکم باشد، اما انقلاب اسلامی و مؤمنان به دعوت انقلاب اسلامی که همان فهم اسلام ناب است اراده کرده‌اند که در امت اسلامی وحدت حاکم باشد. بنابراین جنگ، جنگ دو اراده است».
مراتب وحدت از دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای
استاد حوزه و دانشگاه در ادامه به بیان مراتب وحدت از دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پرداخت و با بیان اینکه امروز با جریان‌هایی در جامعه مواجه هستیم که مراتب پایین وحدت را سقف وحدت تبیین می‌کنند، گفت: تلاش یکی از جریان‌های مخالف وحدت این است که تا کاری کند وحدت را در سطوح پایین و ابتدایی تعریف کند در حالی که وحدت مراتبی دارد که این مراتب گام‌های پیش‌رو و عملی ما است.
مدیرکل ادیان و مذاهب سازمان تبلیغات اسلامی افزود: مرتبه اول وحدت این است که جوامع اسلامی، کشورهای اسلامی، دولت‌های اسلامی، اقوام اسلامی و مذاهب اسلامی علیه هم تعرض نکنند و به یکدیگر ضربه نزنند و با دشمن امت اسلامی برای ضربه زدن به بخش دیگری از امت اسلامی هم دست نشوند. این مرتبه اول و پایین مسئله وحدت است و نباید آن را به عنوان سقف مسئله وحدت تبیین کرد.
رهبر معظم انقلاب درباره مرتبه دوم وحدت می‌فرمایند «بالاتر این است که دنیای اسلام علاوه بر اینکه به یکدیگر ضربه نمی‌زنند در مقابل دشمن مشترک هم دست به دست هم بدهند، اتحاد واقعی داشته باشند که از یکدیگر دفاع کنند». حجت‌الاسلام والمسلمین سیفایی در این زمینه گفت: امروز برخی بزرگواران وحدت را به معنای اتحاد مسلمانان در مقابل دشمن مشترک معنا می‌کنند که حضرت آقا این مطلب را تأیید می‌کنند اما می‌فرمایند که این یک مرتبه‌ای از وحدت است نه سقف وحدت.
وی مرتبه دوم وحدت را از دیدگاه رهبر انقلاب اتحاد مسلمانان در مقابل دشمن مشترک افزون بر اینکه به هم ضربه نمی‌زنند عنوان کرد و با اشاره به مرتبه سوم گفت: حضرت آقا می‌فرمایند «بالاتر این است که کشورهای اسلامی و ملت‌های اسلامی هم‌افزایی کنند، کشورهای اسلامی از لحاظ علمی، ثروت، امنیت و قدرت سیاسی در یک سطح نیستند و می‌توانند به یکدیگر کمک و هم‌افزایی کنند؛ آنهایی که بالاترند در هر بخشی دست آنهایی که پایین‌تر هستند را بگیرند».
حجت الاسلام والمسلمین سیفایی با بیان اینکه برخی از عزیزانی که خود را معتقد به وحدت جلوه می‌دهند، مرتبه سوم وحدت را انکار می‌کنند، هم‌افزایی و کمک به همدیگر در فضای علمی، امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را ضروری خواند.
وی گفت: مرتبه چهارم وحدت را که حضرت آقا می‌فرمایند غایت انقلاب اسلامی در مسئله وحدت است، این است که همه دنیای اسلام متحد شوند در جهت رسیدن به تمدن نوین اسلامی. این چیزی است که جمهوری اسلامی هدف غائی خود قرار داده است. اینها مراتب وحدت هستند و نباید ما مرتبه پایینی از وحدت را غایت وحدت در جامعه تبیین کنیم.
مدیرکل ادیان و مذاهب سازمان تبلیغات اسلامی با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند «رعایت نکردن هر کدام از این مراتب وحدت آسیب‌های جدی به جامعه اسلامی می‌زند، تصریح کرد: مراتب وحدت باید فهمیده شود که مرتبه پایین وحدت به عنوان هدف غائی وحدت حداقل در گفتمان انقلاب اسلامی تبیین نشود.
ابعاد تقریب در بیانات رهبر معظم انقلاب
وی در ادامه به بررسی ابعاد تقریب پرداخت و گفت: حضرت آقا می‌فرمایند «تقریب در سه ساحت اعتقاد، فقه و عمل جایگاه دارد. امروز در فضای اعتقادی فرقه‌های اسلامی می‌توانند به یکدیگر نزدیک شوند. ای بسا برخی از تصورات فرق نسبت به یکدیگر با مباحثه و مذاکره به استنتاج خوبی منتهی شود. شاید برخی سوءتفاهم‌ها برطرف، برخی از عقاید تعدیل و برخی از افکار به طور واقعی به هم نزدیک شود که اگر این شود بسیار بهتر از هر شکل دیگر است. این گفت‌گوها و مذاکرات کم‌ترین فایده‌اش این است که حداقل بر روی مشترکات تأکید شود؛ بنابراین باید از طرح مسائل تفرقه‌انگیز در اینجا خودداری کنند.»،
حجت الاسلام والمسلمین سیفایی افزود: امروز می‌بینیم که می‌گویند امامین انقلاب خود به مباحثه دعوت کرده‌اند، امامین انقلاب به مباحثه حتی در فضای اعتقادی و کلامی دعوت کرده‌اند، اما می‌فرمایند در این مسئله هم از توهین و جدال خودداری شود.
وی ابراز کرد: ساحت دوم، ساحت فقهی است که حضرت آقا می‌فرمایند «در بسیاری از ابواب فقهی تبادل‌نظر بین مذاهب سبب می‌شود که فتاوای فقهی به هم نزدیک شود؛ بعضی از فرق اسلامی در برخی از ابواب فقهی تحقیقات و پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای دارند که دیگران می‌توانند از آنها استفاده کنند. گاهی ممکن است در برخی از احکام و استنباطات اسلامی از کتاب و سنت نوآوری‌هایی در اختیار برخی از فرق اسلامی باشد که دیگران از آن استفاده خواهند کرد و به فتاوای نزدیک به هم یا مشترک خواهند رسید».
«گاهی فتوایی را از مذهبی نقل می‌کنند در حالی که آن فتوا، فتوایی غریب در آن مذهب است نه اینکه فتوای مشهوری در آن مذهب باشد. ممکن است اهل آن مذهب از آن فتوا تحاشی کنند یا اصراری بر آن نداشته باشند. چرا ما نگردیم تا فتاوای مشترک را پیدا کنیم».
استاد حوزه و دانشگاه درباره ساحت سوم برگرفته از سخنان رهبر معظم انقلاب گفت: حضرت آقا می‌فرمایند «در نهایت شاید مهم‌تر از همه نتایج تقریب، تقریب عملی باشد. یعنی همکاری مسلمین با یکدیگر منهای احساس جدایی عقیدتی فرقه‌ای، اگر دشمنان بگذارند و اگر ما عاقل باشیم».
وی با بیان اینکه مرتبه سوم که در گفتمان امامین انقلاب بسیار پررنگ است، این است که وحدت چه چیزی نیست، گفت: وحدت به معنای نفی مذاهب نیست که بگوییم در صدر اسلام نه شیعه و نه سنی باشد پس به همان برگردیم. بعد از پیامبر آراء مسلمانان متفاوت شد و در مسئله امامت اختلاف‌نظر جدی به وجود آمد، در بحث منابع احکام الهی اختلاف‌نظر وجود داشته است؛ اما اگر بگوییم در صدر اسلام نه شیعه و نه سنی بوده است غلط است و این حرف به معنای نفی کردن و از بین بردن همه معارف است.
حجت الاسلام والمسلمین سیفایی با اشاره به اینکه نفی مذاهب مشکلی را حل نمی‌کند، اظهار داشت: رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند «امروز دنیای اسلام به پیام اهل بیت علیهم‌السلام نیازمند است، مسئله پیروان اهل بیت و مجمع اهل بیت و ندای اهل بیت در جوامع شیعی ندای تفرقه‌افکنانه نیست،. برخلاف آنچه که برخی تنگ‌نظران از این طرف و برخی مقرضان از آن طرف تصور می‌کنند و آن را در بوق‌های تبلیغاتی خود دائم می‌دمند و تکرار می‌کنند، مسئله، مسئله نفی نیست، مسئله اثبات است و شیعه و سنی بودن تکلیف شخصی هر فرد با خدای خودش است».
حضرت آیت الله خامنه‌ای می‌فرمایند «ما نمی‌گوییم سنی‌های عالم بیایند شیعه شوند یا شیعه‌های عالم دست از عقیده خود بردارند، البته اگر یک سنی یا هر کسی تحقیق و تفحص کرد عقیده‌اش هر چه شد باید بر طبق عقیده و تحقیق خود عمل کند؛ تکلیف او با خدایش است. حرف ما در مسئله وحدت به عنوان پیام وحدت آن است که مسلمانان با هم متحد شوند».
گام‌های عملی تحقق وحدت
مدیرکل ادیان و مذاهب سازمان تبلیغات اسلامی با بیان اینکه وحدت به معنای نفی مذاهب نیست و به معنای این هم نیست که مباحث اختلافی شیعه و سنی را پررنگ کنیم تا مذهب سومی شکل بگیرد، گفت: رهبر انقلاب در این زمینه می‌فرمایند «ما می‌گوییم در وحدت شیعه باید شیعه باشد، سنی سنی باشد، اما هر دو سر عقل باشند». بنابراین مسئله وحدت به این معنا نیست که عقاید یکی شوند. حضرت آقا به عنوان شیعه به ما سفارش می‌کنند که نه از عقاید خودتان کوتاه بیایید، نه عقاید خود را تحمیل کنید.
وی از گام‌های عملی تحقق وحدت به عنوان نکته چهارم نام برد و اظهار داشت: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای می‌فرمایند «تصور نکنیم با این کار که هر سال در هفته وحدت دور هم می‌نشینیم و سخنرانی می‌کنیم و حرف می‌زنیم، حالا یک جلسه، دو جلسه دیگر در این طرف و آن طرف دنیا دور هم بنشینیم، وظیفه ما انجام گرفته است، نه! وظیفه با این چیزها تمام نمی‌شود. لازم است که هر کسی در هر نقطه‌ای و در هر جایی که حضور دارد، محور بحث مهم اتحاد باشد و بحث کنیم و تبیین کنیم و تحریص کنیم، برنامه‌ریزی کنیم، تقسیم کار کنیم».
حجت الاسلام والمسلمین سیفایی با بیان اینکه یکی از ظرفیت‌های وحدت مسئله شهدای اهل سنت است، اظهار داشت: حضرت آقا می‌فرمایند «روی شهدای اهل سنت به عنوان یک ظرفیت بسیار مهم در وحدت باید تأکید کرد». ما نزدیک یازده هزار شهید اهل سنت در کشور داریم که هر کدام از اینها می‌توانند یک پرچم مهم در وحدت باشند که رهبری در این زمینه فرمودند «یک بچه سنی یازده دوازده ساله – شهید سبیل اخلاقی – در شلمچه برای دفاع از جمهوری اسلامی به شهادت می‌رسد. این بزرگ‌ترین خبر از وحدت و همدلی شیعه و سنی در سیستان و بلوچستان است. این چیز کوچکی نیست و مسئله بسیار مهمی است. وقتی که فلان مولوی سنی – شهید چنگیزی – به خاطر دفاع از جمهوری اسلامی مورد تهاجم دشمن قرار می‌گیرد و به دست ضد انقلاب به شهادت می‌رسد، اینها را برجسته و نمایان کنید. چنین چیزهایی که ما در سیستان و بلوچستان داشتیم بسیار مهم است و شما باید این وحدت حقیقی را به نمایش بکشید».
وی خاطرنشان کرد: از دیگر گام‌های عملی وحدت این است که اقتضای اختلاف نظری را به میدان زندگی واقعی نکشانیم. حضرت امام خمینی (ره) در سال 1360 فرمودند «بر جمیع سخنرانان چه در محیط‌های باز و چه در محیط‌های بسته و تمام نویسندگان تکلیف حتمی شرعی است که حتی به طور اشاره و کنایه از گفتار و نوشتار اختلاف‌برانگیز اجتناب کنند که امروز اختلاف برای امت اسلامی سمّ کشنده است».
برخوردهای علمی در محیط‌های تخصصی نه محیط‌های عمومی
کارشناس مدعو پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه السلام با بیان اینکه برخوردهای علمی برای محیط‌های تخصصی است نه محیط‌های عمومی، گفت: امام می‌فرمایند «میدان برخورد مذاهب و عقاید اسلامی و عقاید کلامی و فقهی، میدان علمی است، میدان بحث فقهی است، میدان بحث کلامی است و اختلاف عقاید فقهی و کلامی می‌تواند هیچ تأثیری در میدان واقعیت زندگی و میدان سیاست نداشته باشد». نیاز نیست منطق قوی خود را با نفی دیگران اثبات کنیم، بلکه با اثبات خودمان به دیگران نشان دهیم.
وی بیان داشت: رهبر انقلاب می‌فرمایند «مبلغان شیعه و سنی یکدیگر را آزرده نکنند، با هم همراهی و همدلی کنند».
حجت الاسلام والمسلمین سیفایی با اشاره به فتوای مهم رهبر معظم انقلاب درباره حرمت توهین به مقدسات اهل سنت، گفت: حضرت آقا نمی‌فرمایند چون اینها برای اهل سنت محترم است پس توهین نکنیم، بلکه می‌فرمایند «تعریض به سایر زوجات مطهرات پیغمبر نبایستی بشود. بالاخره زوجات پیغمبر محترم هستند و هر کسی به زوجات النبی اهانت کند به هرکدامشان باشد به پیغمبر اهانت کرده است».
وی با بیان اینکه زخم‌های تفرقه در امت اسلامی جراحت‌های عمیق ایجاد کرده است، مطرح کرد: رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند «علما به ارتباطات علمایی بین خودشان و علمای اهل سنت بسنده نکنند، مردم را تشویق به ارتباط کنند و روح اخوت را به مردم تلقین کنند. هر کاری می‌توانیم بکنیم برای التیام بخشیدن به زخم‌های تفرقه... یکی مسئله تفرق مذهبی و طائفی است... مسلمانان عالم هرچه به اسلام نزدیک‌تر شوند طعم عزت را بهتر خواهند چشید و هرچه با یکدیگر متحدتر باشند امکان استفاده از اسلام را بیشتر به دست خواهند آورد... امروز مسلمانان باید از اختلافات جزئی، اختلافات طایفه‌ای، اختلافات تاریخی و اختلافات مذهبی عبور کنند و دست وحدت به یکدیگر زنند».
حضرت آیت الله خامنه‌ای می‌فرمایند «جمهوری اسلامی از محدودیت‌های مذهبی عبور کرد. ما همان کمکی که به حزب الله لبنان که شیعه هستند می‌کنیم به حماس فلسطین که سنی هست می‌کنیم؛ اختلاف مذهبی ما را محدود نکرد».
باور کنیم که اشتراکات ما بیش از افتراقات ما است. برخی می‌خواهند نقاط اشتراک را به نقاط افتراق تبدیل کنند. همه مسلمین به خدای واحد، قبله واحد، پیغمبر واحد، احکام نماز، روزه، حج و زکات باور دارند. شما دو نفر مسلمان را پیدا نمی‌کنید که وقتی صبح می‌شود برای نماز بلند نشود، مگر اینکه بخواهد به تکلیفش عمل نکند، و الا همه مسلمین معتقدند صبح، ظهر، عصر و شب باید نماز بخوانند و مستحب است که در نیمه شب نماز شب به جای آورند. حضرت آقا می‌فرمایند «چرا اینها را نادیده می‌گیریم و روح اخوت ما را تقویت نمی‌کند».
ضرورت تشکیل مجامع علمی برای نزدیک کردن نقطه نظرهای فقهی و کلامی
سخن دیگر حجت الاسلام والمسلمین سیفایی به بیان نکته مهمی اختصاص داشت که فضاهای حوزوی باید متکفل آن باشند. حضرت آقا می‌فرمایند «چه در شیعه و سنی کمک کنند به شناخت بیشتر از همدیگر. چون دشمنان ما آمدند برای ما از ما تصویر ساخته‌اند. از شیعه برای سنی یک تصویری ساخته‌اند غیرقابل اتحاد و از سنی برای شیعه یک تصویری ساخته‌اند غیرقابل اتحاد. باید کمک کنند که شناخت متقابل پیدا کنند. شیعه سنی و سنی شیعه را بشناسد که این سبب از بین رفتن سوء تفاهم‌ها و از بین رفتن نقاطی می‌شود که دشمن بر روی آنها تأکید می‌کند تا قلوب مسلمین را از هم دور کند. شما هرچه می‌توانید این وجه مشترک را به رخ هم بکشید».
وی تشکیل مجامع علمی برای نزدیک کردن نقطه نظرهای فقهی و کلامی را براساس دیدگاه رهبر معظم انقلاب ضروری خواند و با بیان اینکه امروز مجامع علمی امت اسلامی می‌توانند در مسئله بانکداری اسلامی، اقتصاد اسلامی، تربیت اسلامی و سیاست اسلامی از ظرفیت‌های هم استفاده کنند، گفت: رهبر انقلاب می‌فرمایند «برخی‌ها وحدت را اینگونه تعبیر می‌کنند که به هم کاری نداشته باشیم، او کار خود را بکند و ما هم کار خود را بکنیم. وحدت یعنی اینکه این بی‌تفاوتی نسبت به یکدیگر را به محبت، همکاری و برادری تبدیل کنیم؛ همان کاری که پیامبر کرد».
مدیرکل ادیان و مذاهب سازمان تبلیغات اسلامی با اشاره به دردهای مشترک شیعه و اهل سنت، اظهار داشت: حضرت آقا می‌فرمایند «جالب است برای دردهای مشترک ما هم درمان‌های مشترک داریم اما از آن استفاده نمی‌کنیم. اغماض کنیم از اختلافات جزئی. اغماض کنیم نه اینکه بگوییم اختلافی نیست، بلکه اختلافات مانع همکاری وسیع در عرصه وسیع مشترکات نشود».
وی با طرح این سئوال که آیا ما به عنوان شیعه باید اهل سنت را به واقع دوست داشته باشیم، گفت: حضرت آقا در این زمینه می‌فرمایند «اولاً شیعه با هیچ انسانی خصومت و دشمنی ندارد. به ما گفتند که شما کافر غیرحربی را هم دوست داشته باشید چه برسد به برادر مسلمان خودتان. قرآن می‌گوید مسلمان نسبت به کفار سخت‌گیر باشد. کسانی با شما سر ستیزه ندارند و علیه شما توطئه نمی‌کنند و کمر به نابودی نسل و ملت شما نبسته‌اند ولو از دین دیگری باشند، با آنها نیک رفتار کنید. باید با کسانی شدید بود که با هویت اسلامی و با ملیت کشور و تمامیت ارضی و استقلال و شرف و عزت و ناموس و سنت‌ها و فرهنگ و ارزش‌های شما مبارزه می‌کنند».
«همه آحاد مردم وظیفه دارند فضا را فضای سالم قرار دهند. فضایی که در آن محبت و خصومت فائق و قالب باشد. این در اسلام بسیار مهم است... این محبت را نه اینکه در دلتان باشد وظیفه شرعی شما هست که محبت خود را اظهار کنید. ارتباطات با برادران مسلمان در دنیای اسلام باید باید احیا شود. ارتباطات، ارتباطات دولت‌ها نیست. ارتباطات دولت‌ها ارتباطات رسمی است. ارتباطات زبانی و برای مسائل دیگری است. ارتباطات بین آحاد ملت اسلامی که ارتباط قلبی است با ارتباط آحاد ملت‌ها با یکدیگر حاصل می‌شود. در دیدار با برادران مسلمان که از کشورهای دیگر آمدند، آنها که اهل زبان هستند و می‌توانند حرف بزنند، با زبان اظهار محبت کنند».
حجت‌الاسلام والمسلمین سیفایی با بیان اینکه براساس فرمایشات رهبر معظم انقلاب علنی‌کردن اختلافات، صریح کردن مخالفت‌های اعتقادی و به زبان آوردن مطالبی که کینه‌ها را برمی‌افروزد، یکی از وسائلی است که دشمن از آن بیشترین استفاده را دارد، بر اهمیت حفظ یکپارچگی و وحدت مسلمانان تأکید و تصریح کرد: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای می‌فرمایند «عزیزان من! این وحدت از واجبات بزرگی است که هر مستحبی، بلکه هر واجب درجه دومی در مقابل آن، در مقام تزاحم، کنار می‌رود.»
موانع پیش روی وحدت در گفتمان امامین انقلاب
وی اظهار داشت: رهبر انقلاب بارها تأکید کردند که جای مباحث اختلافی در محافل علمی است نه در منظر عموم مردم. ایشان می‌فرمایند «توصیه امروز و دیروز و فردای من به علمای شیعه و سنی، طلاب و جوانان اهل علم و معرفت‌طلب شیعه و سنی این است که سعی کنید رفاقت، محبت و تفاهم روزبه‌روز در بین شما عمیق‌تر شود. مانعی ندارد که در مرکز علمی با همدیگر بحث علمی کنید و عقاید همدیگر را حتی به چالش بکشید، مانند دو طلبه با هم بحث کنید و زورآزمایی نکنید».
مدیرکل ادیان و مذاهب سازمان تبلیغات اسلامی در پایان با بیان اینکه نخستین مانع وحدت این است که مردم مسلمان وحدت را از دین نمی‌دانند، از ترویج غالی‌گری در شیعه و ناصبی‌گری در سنی، نبود شناخت از یکدیگر، کینه و تعصبات جاهلی و سوءظن، بدبینی و بددلی دو طرف نسبت به هم، به عنوان برخی از موانع پیش روی وحدت در گفتمان امامین انقلاب نام برد.
نشست علمی بررسی دیدگاه تمدنی امامین انقلاب با تاکید بر تقریب مذاهب اسلامی از سلسله نشست‌های همایش ملی تقریب مذاهب اسلامی و تمدن سازی نوین اسلامی در گام دوم انقلاب به شمار می‌رود که با مشارکت دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام، گروه امت و تمدن پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام، اداره کل ادیان و مذاهب سازمان تبلیغات اسلامی، پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه‌السلام، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و مرکز فرهنگی تبلیغی ادیان و مذاهب اسلامی (مفتاح) برگزار شده است.