مرکز مدیریت حوزة علمیه قم

رسالة علمی سطح (4)

موضوع رساله

خاتمیت و جاودانگی اسلام

استاد راهنما

آیت الله هادوی تهرانی

استاد مشاور

حجت الاسلام والمسلمین سلیمانی بهبهانی

نگارنده

سال تدوین:

1386

چکیده:

پژوهشی که در پیش است، پژوهش علمی – تحلیلی است که مشتمل بر یک مقدمه، چهار بخش و یک خاتمه است. در ابتدای پژوهش به مباحثی همچون تبیین موضوع، پیشینه، موضوع، ضرورت موضوع و... اشاره شد. بخش اول به مفهوم خاتمیت، ارتباط آن با عالم غیب و تفسیرهای مختلف خاتمیت پرداخته شد و به صورت کلی به دو رویکرد اشاره گردید: یکی رویکرد روشنفکر مآبانه از خاتمیت که اقبال لاهوری مبتکر آن است و افرادی همچون دکتر شریعتی، دکتر سروش و... از آن تبعیت کردند و دیگر رویکرد متداول، به اصطلاح روشنفکرانة سنتی است که مرحوم مطهری جلودار آن است. در این پژوهش به تبیین هر دو رویکرد پرداخته شد و به این نتیجه رسیدیم که در فلسفة خاتمیت، عقل به تنهائی نبوده، بلکه راز آن را باید در خود دین جستجو کرد؛ یعنی، هر دینی که از کمال و تحریف ناپذیری برخوردار باشد می تواند ادعای خاتمیت داشته باشد؛ این نظریه ای است که استاد هادوی تهرانی در کتاب مبانی کلامی اجتهاد به آن پرداخته است. چنین ویژگیها (کمال و تحریف ناپذیری) تنها در دین مقدس اسلام یافت می شوند؛ بنابراین دین اسلام می تواند دین خاتم باشد و نظریة جانشینی عقل به جای وحی و پیامبر، نظریه ای مردود و ناصواب تلقی می گردد.

بخش دوم به عناصر خاتمیت اشاره دارد؛ این بخش به بررسی عناصر خاتمیت براساس تفسیرهای مختلف پرداخته و به ویژگیهای دین خاتم به عنوان عناصر تشکیل دهندة خاتمیت، رضایت داده است.

در بخش سوم پژوهش به خاتمیت اسلام پرداخته شد؛ این بخش به ادلة خاتمیت؛ اعم از آیات قرآن، روایات، اجماع و فلسفة خاتمیت اشاره دارد. عناصر تشکیل دهندة خاتمیت عبارتند از: کمال و جامعیت دین، تحریف ناپذیری دین، بلوغ و رشد عقلی امت، دستیابی به تمام منازل فردی و اجتماعی و... مهم ترین چیزی که به این بحث جذابیت می بخشد، تحلیل عقلانی یا همان فلسفة خاتمیت است که همین جذابیت، نگارنده را بر آن داشت تا آن را موضوع رسالة خود قرار دهد. در همین بخش به جاودانگی اسلام و ارتباط آن با دیگر آموزه های همچون: جهانی بودن، جامعیت، کمال و کیفیت ارتباط آنها پرداخته شد و بیان گردید که اسلام به دلیل هماهنگی با فطرت بشری، برخورداری از آموزه های کمال آفرین و ... می تواند دین ماندگار محسوب گردد و تا ابد بشریت را کفایت کند.

در بخش چهارم به ردّ شبهات خاتمیت و جاودانگی اسلام اختصاص یافت؛ به خصوص شبهاتی که در جریان روشنفکری به آنها دامن زده می شود.

در جمع بندی و نتیجه گیری نهایی به این نتیجه رسیدیم که اسلام با وصف کمال و تحریف ناپذیری، دین خاتم است و پیامبر اسلام (ص) به سبب کمال بودن شریعتش، خاتم پیامبران است؛ چون راه نرفته ای را باقی نگذاشته تا پیامبر دیگری آن را بپیماید.