پژوهشکده باقرالعلوم ^{(علیه السلام)}

گزارشی از جلسه اول شبکه مسائل عفاف 23 فروردین 97

شناسنامه

شرح گزارش جلسه

اولین نشست بررسی شبکه مسائل عفاف در روز 23 فروردین 1397 از ساعت 8 الی 20 در محل پژوهشکده باقرالعلوم (ع) برگزار شد. استاد محترم حجت الاسلام مهدی بیاتی در این نوبت مطالب مورد نظر را ارائه کردند.

ایشان با اشاره به این نکته که عفاف، محدودیت خودخواسته است، تقویت آن را عنصر ریشه‌ای در حفظ جامعه از مفاسد مربوطه دانسته و ادامه دادند: برای افزایش عفاف در جامعه، همان قرآن کریم که ازدواج را واجب اعلام نکرده، انکاح (فراهم کردن زمینه ازدواج دیگران) را واجب می‌داند. چقدر ارزش آدم‌ها در نگاه غیر عفیفانه متکی به ظاهر می‌شود؟ چقدر باید ظاهر مهم باشد؟ این مطالبه ماست که نباید غرب زن را به ابزار تبدیل می‌کرد. نباید جایگاه زن و مرد را عوض می‌کردند. اکنون به جایی رسیده‌اند که سرمایه بدن را به عنوان مصرف زیبایی جسم برای پیدا کردن شغل مطرح می‌کنند. بین مسائل دینی حداقل در مقام بیان مراتب و ترتبی وجود دارد و نمی‌توان گفت حجاب مهمترین مسئله است بلکه عفاف مهم‌تر از حجاب است.

ایشان به سیر نزول آیات حجاب اشاره کرده و گفتند: این سیر نزول، عفاف را زمینه اصلی ایجاد حجاب نشان می‌دهد. اولین آیه حجاب که می‌خواهد برای زنان احکام حجاب را بگوید، مردان را مورد خطاب قرار می‌دهد. پوشش حداقلی در سوره نور اشاره شده است. خداوند برای زنان جهات ترخیص حکم را می‌گوید و می‌فرماید مقابل فلان آدم‌ها اجازه داری بی حجاب باشی یعنی نزد انسان‌های دیگر حق نداری بی حجاب باشی. مسائل برای خداوند نسبت به حجاب اولویت داشته که وقتی در جامعه پیاده شود، حجاب در جایگاه خودش قرار می‌گیرد. خداوند حجاب را به هر قیمتی نمی‌خواهد. حجاب وسیله است و هدف عفاف است و در اسلام هدف وسیله را توجیه نمی‌کند. با این زمینه سازی ها، وقتی حجاب مطرح شد، به شدت از سوی زنان جامعه مورد استقبال قرار گرفت. عفاف 21 سال مطرح شد و بعد از 21 سال حجاب که یک قسمت عفاف است مطرح شد. البته این نکته را نباید فراموش کرد که عفاف عرفی با عفاف اسلامی تفاوت دارد. در عفاف اسلامی اگر حجاب را رعایت نکند مرتبه‌ای از عفت را ندارد.

ایشان در پاسخ به این سؤال که آیا می‌توان بی حجاب بود و عفت را حفظ کرد، گفتند که هر آدم بی حجابی حتماً مرحله‌ای از عفت خود را از دست داده و از این جهت بی عفت است اما ممکن است جهات دیگری از عفت را داشته باشد.

ایشان به عنوان یکی از نمونه‌های نگاه عفیفانه، این توصیه از قرآن کریم را بیان کردند که قرآن، خضوع در کلام را برای زن نمی‌پسندد. نباید خانم با کلام خود خویش را کوچک کند: «یا نِساءَ اَلنَّبِی لَسْتُنَّ کأَحَدٍ مِنَ اَلنِّساءِ إِنِ اِتَّقَیتُنَّ فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیطْمَعَ اَلَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفاً: ای همسران پیامبر! شما اگر پرهیزکاری پیشه کنید [از نظر منزلت و موقعیت] مانند هیچ یک از زنان نیستید، پس در گفتار خود، نرمی و طنّازی [چنانکه عادت بیشتر زنان است] نداشته باشید تا کسی که بیمار دل است طمع کند، و سخن پسندیده و شایسته گویید.» ﴿الأحزاب، 32﴾

ایشان به اهمیت غیرت برای حفظ عفت جامعه اشاره کرده و گفتند: تعریف ما از غیرت، احساس مسئولیت مهربانانه مرد در قبال ناموسش است. و هیچ تعریفی غیر از این تعریف برای غیرت مورد تاید اسلام وجود ندارد؛ به همین خاطر خود اهل بیت ع از غیرت بی جا نهی کرده‌اند. اینکه قرآن کریم به جای اینکه بگوید زنان مؤمن از حجاب استفاده کنند، می‌گوید زنانِ مردانِ مؤمن از حجاب استفاده می‌کنند، نشان دهنده نقش مردان در عفت زنان است. امیر مومنان، عفت و غیرت را در پیوند با هم می‌دانند: «وَ قَالَ ع قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَی قَدْرِ هِمَّتِهِ وَ صِدْقُهُ عَلَی قَدْرِ مُرُوءَتِهِ وَ شَجَاعَتُهُ عَلَی قَدْرِ أَنَفَتِهِ وَ عِفَّتُهُ عَلَی قَدْرِ غَیرَتِه»‌ (نهج البلاغة (للصبحی صالح)؛ ص 477)

خداوند مردها را در  قضیه حجاب زنان دخالت می‌دهد و به عبارتی غیرت مرد را نگهبان حجاب زن قرار می‌داند. یعنی مرد اگر غیرت دارد باید انقدر به همسرش محبت و توجه کند تا او دنبال اینها در بیرون نباشد. غض یعنی کوتاه کردن و درآیه می‌فرماید نگاه ادامه‌دار و طولانی نداشته باشد. آیات حجاب یا مرد و زن هر دو را مخاطب قرار می‌دهد یا فقط مردان را خطاب می‌کند. در تربیت دختر هم مرد با غیرت، انقدر به دخترش محبت و توجه می‌کند که تا زمان ازدواج جذب کسی در بیرون نشود.

سؤال شد اینکه گفته می‌شود غیرت زن کفر است، به چه خاطر است؟ استاد اشاره کردند که اگر به خاطر گرفتاری همسرش به گفتگوی با نامحرم و گرفتاری فرزندش به حرام احساس مسئولیت می‌کند، قابل ستایش و ارزشمند است اما اگر در شرایطی که ضرورت معقولی موجب ازدواج مجدد شوهر شد، غیرت نشان دادن نسبت به این مسئله که منظور از روایت است، انکار کردن اجازه خداوند در آن شرایط خاص است. البته ضرورت ازدواج مجدد برای حمایت از بانوی دوم، به دشواری ایجاد می‌شود ولی بالاخره امکان آن وجود دارد. هرچند توضیح این مسئله، مجال بیشتری می‌طلبد.

یکی از سؤالات مطرح شده این بود که آیا بهتر نیست با بی حجابی حساسیت مردان را نسبت به زنان کم کنیم؟ استاد گفتند که آمار تصادفات به خاطر برهنگی نشان می‌دهد که علی رغم ادعای آنان درباره حساسیت زدایی با حرکت به سمت برهنگی، این جاذبه‌ها که گاه می‌تواند کنترل شخص بر خود را کم کند، عادی سازی نشده است. مسئله دیگری که در این برهنگی ایجاد می‌شود، آن است که مرد زنان دیگر را می‌بیند و از دیدن همسر خود کمتر لذت می‌برد. آمار مشخصی درباره رابطه عفاف و نشاط جنسی وجود دارد.

ایشان با طرح ضرورت دو جنبه حد پوشش و کیفیت پوشش در حجاب، گفتند در حجاب دو چیز مورد نظر است. یکی از آنها حد پوشش است و دیگری کیفیت پوشش. امکان آن وجود دارد که کسی حد پوشش را داشته باشد ولی کیفیت آن را نداشته باشد و تا جایی پیش رود که گویا حجاب ندارد. برای نمونه، پوششی که بسیار جذاب‌تر از خود بدن است، چنین خواهد بود یا اینکه سارافونی که دست‌های آن دقیقاً هم رنگ بدن باشد و کسی که از دور می‌بیند تصور کند وی آستین ندارد، حد پوشش را دارد اما کیفیت آن را دارا نیست. اگر جایی آرایش با حجاب، فرد را زیباتر کند، می‌توان آن حجاب را به تنهایی برای عفاف کافی دانست.

ایشان با نقد گرایش‌ها به آرایش گفتند: همه ما از دروغ بدمان می‌آید. آیا گاهی آرایش کردن دروغ گفتن نیست؟ آیا چشمان او این قدر درشت است؟ آیا اعضای صورت او این آب و رنگ را دارد؟

مدیر موسسه طهورا بانوان را دارای گرایش فطری و خدا آفرین به زینت دانستند و با اشاره به آیه‌ای از قرآن کریم گفتند که خداوند زن را در زیور آفریده است: «أَ وَ مَنْ ینَشَّؤُا فِی اَلْحِلْیةِ وَ هُوَ فِی اَلْخِصامِ غَیرُ مُبِینٍ: کسی که در زینت آفریده شده و دشمنی آشکار ندارد» ﴿الزخرف، 18﴾ خداوند این میل را در دستورات خود به طور کامل در نظر دارد.