دستور کار این چهار نشست علمی-پژوهشی، ارائه و نقد و بررسی شرح حال ده تن از شخصیت های تاثیرگذار از عالمان جهان تشیع بود که عبارتند از: ابو یعلیٰ جعفری و شیخ محمد کاشف الغطاء نوشته جواد حاجی پور و سید محی الدین فال اسیری نوشته داود مهرابی و شهید سید محمدرضا خلخالی نوشته حسن نقره شناس و شهید شیخ محمد علی سنقری نوشته سید علی آقائی و ملا علی آرانی و ملا غلامرضا آرانی نوشته حبیب الله سلمانی آرانی و سید صالح حلّی و ابوبکر جعابی نوشته احسان جندقی که در این جلسات ترجمه ایشان مطرح و کلیات مقالات با استقبال استاد ارزیاب و حاضران در جلسه قرار گرفت و استاد ناظر جلسه با دقت نظر نکات قابل توجهی را در راستای زیباتر شدن آثار مکتوب و اصلاح و تکمیل مقالات بیان کرد.

استاد طبسی در این جلسه ضمن استماع دفاعیه نویسندگان مقالات ضمن ارزشمند دانستن مقالات ارائه شده، پژوهشگران را به دقت بیشتر در استفاده از القاب برای شخصیتهای علمی در متن مقالات توصیه نموده و خواستار رعایت بیشتر آئین نامه نگارش مقالات از سوی پژوهشگران شد و حاضران در جلسه را در جهت غنای بیشتر محتوای ترجمه علما، به استفاده از منابع متقن و دست اول تشویق کرد.

لازم به ذکر است در نشست های مجمع اهل قلم تا کنون حدود 82 مقاله از مقالات مجلدات گلشن ابرار مورد ارزیابی و بحث و بررسی قرار گرفته است.

در پایان نگاهي كوتاه به زندگی پنج تن از عالمان مطرح در این مجمع صورت می گیرد:

1-  ابو یعلیٰ جعفری

ابویعلیٰ محمدبن حسن جعفری در بغداد ولادت یافت. متاسفانه تاریخ ولادت ایشان معلوم نمی باشد اما با توجه به وفات او که در سال (463 ق) اتفاق افتاده و نیز با عنایت به این حقیقت که پس از رحلت استاد عظیم الشأن او شیخ مفید در سال (413 ق) شایستگی تصدی کرسی تدریس کلام و فقه شیخ مفید را احراز نموده احتمالاً سال ولادت ابویعلیٰ جعفری در حدود (380 ق) و اندکی افزونتر یا کمتر باید بوده باشد. ظاهراً نشو و نمای شخصیت ابولعلیٰ جعفری در بغداد بوده و مقدمات علوم دینی را در آنجا سپری نموده است و سپس مراحل عالی و اجتهادی دانش دین را در محضر شیخ مفید و سید مرتضی گذرانیده و خود مبدل به مجتهدی گرانمایه گردیده است. درخشش ابویعلیٰ در کسب فضائل معنوی و معرفتی و احراز مدارج والای علمی چندان خیره کننده بود که حتی افتخاری دامادی شیخ مفید را پیدا نمود و دختر او را به همسری برگزید و پس از رحلت شیخ مفید نیز به عنوان جانشین بر کرسی تدریس نشست و در حوزه فقاهت و کلام به تدریس پرداخت.

از منظر تراجم نگاران: آوازه بلند ابولعلیٰ در دانش دین بهویژه فقاهت سبب گردیده که قاطبه تراجم نگاران شیعی و سنّی به جایگاه ممنتاز او اذعان نمایند: نجاشی در رجال خود می نگارد ابویعلیٰ محمد بن حسن جعفری که جانشین شیخ مفید بوده و مجلس درس او را اداره مي نموده است متکلم و فقیهی استوار و لایق است. ابن شهر آشوب بر معالم العلماء با افزودن نسبت طالبی به او می نویسد: ابویعلیٰ محمدبن حسن بن حمزه جعفری طالبی که صاحب آثاری است از جمله: أخبار المختار، النکت فی الإمامیه و نزهه الناظر و تنبیه الخاطر.

شاگردان: 1-سلیمان بن حسن صهرشتی 2-ابوعبدالله حسین بن محمد بن نصر حلوانی 3- ابوعبدالله محمدبن هبه الله جعفر طرابلسی و...

وفات: سرانجام ابویعلیٰ جعفری فقیه بزرگواری که در عرصه معرفت دینی خوش درخشید و به سان ستاره درخشانی در آسمان فقاهت و کلام شیخ نور افشاند در سال 463 ق رخ از حیات فانی برتافت و به لقاء پروردگارش شتافت. پیکر پاک او که با حضور خیل ارادتمندانش در بغداد تشییع شد در خانه اش به خاک سپرده شد.

2- شهید سید محمد رضا خلخالی

يکی از شخصيت های نامدار از تبار اين خاندان علمی آية الله شهيد حاج سيد مرتضی موسوی خلخالی است که در اول ماه مبارک رمضان سال 1324 قمری در نجف اشرف و در ميان خانواده ای روحانی ديده به جهان هستی گشود.

پدر بزرگوارش روحانی والامقام آقا سيد محمد جواد خلخالی می باشد که ايشان از آنجايی که وی مدتی را در کاظمين سکونت و در جوار حرمين شريف کاظمين (ع) سکونت داشت به کاظمی خلخالی شهرت داشت، سيد مرتضی بعد از پشت سرگذاردن دوزان طفوليت و فراگيری نوشتن و خواندن ادبيات فارسی و عربی و قرآن کريم در مکتب خانه های مرسوم آن زمان، جهت فراگيری علوم الهی وارد حوزه ی نجف اشرف گرديد و با عزم و جدّيت و همّت والای خود کتب متداول مقدمات و سطح را در نزد اساتيد فرزانه به اتمام رسانيد.

آيه الله سيد مرتضی خلخالی در طول حيات پر برکت خويش همواره دچار فشارها و تحقيقات رژيم سفاک صدام بودند و در اين راه مشکلات و سختی های فروانی را متحمل گرديد.

وی در جريان اعتراضات شيعيان در قيام معروف به انتفاضه 15 شعبان بر عليه رژيم صدام به جرم همکاری علمی و عملی در سال 1411 هـ به همراه فرزند بزرگوارش حجة الاسلام والمسلمين حاج سيد مهدی خلخالی و سه نفر از نوادگانش و به همراه جمعی از علماء و مجتهدين دستگير و روانه زندانهای مخوف رژيم بغداد گرديدند و بعد از 12 سال صبر و انتظار و بعد از سقوط رژيم، وقتی درب زندانهای بغداد گشوده شد متاسفانه اثری از آنان يافت نشد و معلوم نيست صدام بعد از شهادت رساندن اين عالمان و فرزانگان اجساد مطهر آنان را در کجا و در کدام نقطه مدفون ساخته است. بعد از آنکه اعلام خبر شهادت جمعی از علماء و فضلاء در زندانهای بعثی موجی از غم و تأثر شيعيان عراق را فرا گرفت، پيام تسليتی از سوی مقام معظم رهبری صادر گرديد و مجالس ختم و بزرگداشت باشکوه و فروانی در شهرهای مختلف ايران و عراق منعقد گرديد.

3- شهید شیخ محمد تقی جواهری

شیخ شهید ، محمد تقی جواهری از جانب پدر، فرزند شیخ عبدالرسول ابن شیخ شریف ابن شیخ عبد الحسین ابن شیخ محمد حسن " صاحب جواهر الکلام " می باشد و از جانب مادر که ایشان هم از خانواده جواهری بود ، نوه شیخ محمد حسین ابن شیخ علی ابن شیخ عبد الحسین ابن شیخ محمد حسن " صاحب جواهر الکلام " می باشد.

از شناسنامه رسمی که از شیخ شهید در دست می باشد تاریخ ولادتشان 31 فروردین سال 1304 ه . ش ثبت شده است . ولی در کتابهای دیگر، تاریخ ولادت ایشان ، 25 جمادی الاولی سال 1340 ه . ق،25 جمادی الاولی 1341 ه. ق و 1342 ه . ق ذکر شده است .

اساتید : 1- شیخ عبد الرسول جواهری ( پدر شیخ شهید ) . 2- میرزا باقر زنجانی. 3- سید ابو القاسم خوئی 4- شیخ حسین حلی. 5- سید محسن حکیم 6- شیخ محمد رضا آل یاسین.

شاگردان : 1- سید محمد باقر صدر2- سید حسین ابن سید محمد تقی بحرالعلوم 3- دکتر سید مصطفی جمال الدین 4- شیخ عبد الهادی فضلی 5- شیخ عبدالامیر قبلان 6- سید رؤوف جمال الدین 7- شیخ جعفر بدر الدین الصائغ 8- شیخ محمود کوثرانی 9- شیخ حسن طراد العاملی 10 – شیخ عیسی قاسم و...

تالیفات :1- غایة المأمول فی علم الاصول 2- مدارک العروة الوثقی3- منظومة فی فروع العلم الاجمالی4- نتائج العقول فی علم الاصول و...

در کلام دیگران : 1- شیخ علی خاقانی : وی عالمی فاضل ، ادیبی برجسته و شاعری خوش طبع بود . او با این که در سنین جوانی به سر می برد ولی عقلش به سان افراد بزرگ است ... . 2- شیخ آغا بزرگ طهرانی : او عالمی ادیب بود و شعر را به خوبی می سرود. 3- صاحب کتاب معجم رجال الفکر و الادب : او عالمی فاضل ، مجتهدی جلیل القدر ، شاعری توانا و از بزرگان علم اصول و فقه بود .

شهادت: در هفدهم فروردین ماه سال1359ه.ش مصادف با بیستم جمادی الاولی در سال1400ه.ق عده ای از طرف نظام بعثی به بهانه دیدار با حاکم نجف، ایشان را از خانه بردند. 

 از آنجائیکه شیخ شهید ، هیچ کار نظامی یا تهاجمی علیه نظام بعث عراق انجام نداده بود ، مراجع و حوزه های علمیه و خانواده ایشان امیدوار بودند که روزی به خانه باز خوهد گشت . فقط ایشان اعتقادات درونی خویش را می گفت که آن هم سزایش اعدام نبود . ولی در کمال ناباوری بعد از سقوط نظام صدام ، متوجه شدند که همه زندانی ها از جمله شیخ جواهری را به شهادت رسانده اند .... به احتمال قوی شیخ جواهری بعد از دستگیری اعدام شده بود.

4- ملا غلامرضا آرانی

ملا غلام رضا آرانی در نیمة ماه ذیقعده سال 1192 قمری در آران به دنیا آمد. پدرش ملا محمدعلی فرزند ملا محمدجعفر فرزند ملا نور الوری فرزند ملا ابوالحسن فرزند ملا محمدتقی آرانی و وی از احفاد ملا ابوالحسن خطيب بحرينی است.

پدر و اجداد پدری ملّا غلام رضا اهل علم و دانش، تقوا و غيرت دينی بودند و اغلب آنان پیشوایی و راهنمایی مذهبی مدهبی مردم منطقة آران و بیدگل را بر عهده داشتند. ملّآ ابوالحسن از این سلسله نخستین عالمی بود که در دورة صفويان و پس از استقرار عالم سرشناس و فقیه بزرگ حوزة عراق (نجف و کربلا) آيت الله شيخ علی کرکی معروف به محقق کرکی (شهادت 5/940 ق) به دعوت شاه طهماسب به اصفهان پایتخت ایران آمد.

ملّا آقا بزرگ آرانی شرح دوران تحصيلی و نام استادان و بزرگانی را که از محضر آنها در حوزه های علمی متعدد بهره برده در دو اثر خطی خود یکی پایان کتاب قلائد اللئالی و دیگری پشت رسالة عنوانات چنین آورده است:

«....وقتی که خدا توفیق ارزانی فرمود و به تحصیل مشغول شده ام در نزد مشایخی که در خدمت ایشان تحصیل نموده ام و به شرف خدمت ایشان مشرف شده ام، این جماعت بوده اند: عالی جناب فضایل مآب، صاحب غیرت تام، ملّا علی بن آقا حسن آرانی است که جملة مقدمات را نزد او تحصیل نمودم و به طریقی اهتمام می نمودم که در وقت تصنيف ایشان شرح عوامل ملا محسن را، بسیاری از جرح و تعدیل آن به مباحثه و فکر بنده شد و بعد از آنکه شروع در اصول و فقه شد در خدمت عالی جناب جامع کمالات و مطلع بر فنون و علوم، ملّا محمدعلی بن حاج سلطان علی آرانی کتاب زبده الاصول و قدری از علم معانی و قدری از شرح معالم که تصنیف ایشان بود در خدمت ایشان دیده شد.

ایشان از زمانی که به تحصیل و فراگیری علوم اشتغال ورزید تا سال های پایانی عمرش به تألیف و نگارش 62 اثر از آثار مفید و ارزنده پرداخت که به عنوان نمونه به چند مورد اشاره میگردد:1-تعلیقات بر رجال 2- بدایع الذرائع و ذرائع البدائع 3- تذکره القری الثلاث 4- اجوبه الاسئله و ...

آن عالم عامل پس از گذراندن 75 سال عمر با برکت و به یادگار گذاشتن آثار مکتوب سودمند در موضوعات مختلف معارف دینی سرانجام در ماه جمادی الاول سال 1266 قمری در آران ندای ارجعی حق را پاسخ گفت و به دیار باقی شتافت.

5- ابوبکر جعابی

سال تولد ايشان را در کتاب تاريخ بغداد به گفته خودش در صفر 284 هجري قمري ثبت نموده اند. ولکن در برخي منابع سال 285 و حتي 286 نيز آمده است.

فضايل و مرتبت علمي ايشان در حدي بوده است که دوست و دشمن را توان کتمان و پنهان نگاه داشتن آن نبوده است و همه در بزرگي و رفعت جايگاه علمي ايشان زبان به تصديق گشوده اند.

او از مشايخ ابن بابويه قمي معروف به شيخ صدوق در امالي و کتاب گران سنگ عيون اخبار الرضا بوده و همانگونه که بدان اشاره شد از مشايخ شيخ مفيد و استاد او بوده است در امالي احاديث بسياري به نقل از ابابکر جعابي نقل گرديده است.

ذهبی در سیر اعلام نبلاء و تذکره الحفاظ از ابن جعابی نام برد است و با ذکر قول ابو علی تنوخی در مورد او چنین می نویسد: ندیدم بهتر از ابن جعابی در حفظ و شنیدم کسی می گوید که او حافظ صد هزار حدیث است و همچنین ذکر می کند مساوي همین مقدار. و برتری دارد به سایر حفاظ به جهت سوق دادن متن احادیث به الفاظ زیرا اکثر حفاظ در این امر دچار مسامحه می شوند. ابن جعابی پیشوا و بهترین بود در آشنایی به مشکلات احادیث و ضعف آن ها و رجال حدیث و تاریخ شان را به خوبی می شناخت و آگاه به طعن ها و ضعف هرکدام بود و کسی در زمانش در این امور از او پیشی نگرفت، ابن جعابی همراه ابی العباس ابن عقده حافظ بود و در ابواب و شیوخ و تاریخ نیز آثاری تالیف نموده است.

ابن جعابي شاگردان و راويان بسياري را پرورش داده است و مجلس قرائت و املاء حديث او افراد بسياري را به خود جلب مي نموده است و به همين موضوع در کتاب هاي رجال و تاريخ از جمله تاريخ بغداد اشاره شده.

از مهمترين شاگردان و راويان ابن جعابي مي توان از اين اشخاص نام برد: ابو محمد هارون بن موسي تلعُکبري، ابو عبدالله حسين بن عبيدالله غضائري، ابو حفض عمر بن احمد شاهين، ابوالفتح هلال بن محمد حفار، ابو عبدالله احمد بن عبدالواحد بن عبدون، بزاز، ابوطاهر عبدالله بن احمد خازن، ابوالحسن علي بن عمر دارقطني، ابو نعيم احمد بن عبدالله اصفهاني و . . .

بنا برخي شواهد ابن جعابي آثار بسياري را تاليف نموده است. موضوع اکثر آثار او شامل حديث، تاريخ، رجال، تاريخ شهرها و . . . بوده است. به اين آثار، شخصيت هاي چون نجاشي، شيخ طوسي، ابن شهر آشوب و ابن نديم اشاره نموده اند. که اسامي بعضی اين کتاب ها عبارتند از: 1- تَسميه من روي الحديث و غيره من العلوم و من کانت له صناعه و مذهب و نحله2- مَن روي حديث غدير خم 3- مَن حدث هو و ولده (ابوه) عن النبي (ص) 4- الشيعه من اصحاب الحديث و طبقاتهم و ...