رخداد غدیر در ذی حجه سال دهم هجری، تنها یک حادثه تاریخی نیست؛
غدیر، تنها نام یک سرزمین نیست، یک تفکر است؛
نشانه ای است از تداوم خط نبوت؛
چشمه ای است که تا پایان هستی می جوشد؛
غدیر، روز اکمال دین، اتمام نعمت و موجب خشنودی خداست؛
روز بزرگ، روز گشایش و روز تکامل است؛
غدیر، نه تاریخ است، نه جغرافیا و نه روایت، بلکه ولایت است؛
پیشوند غدیر، رسالت است و پسوند آن، ولایت و امامت.
پیام تبریک
غدیر، سرچشمه همیشه جوشان ولایت است که از سینه تفتیده «خم» به جام محبت دوست داران پیامبر و خاندانش جاری است. غدیر، شایسته هر ثناست که وحی از او پیراست و محمد بدو آراست و اسلام از او برخاست. غدیر، تفسیر بدر و احد و شأن نزول صفین و نهروان است. بدر، عدالت می خواست؛ احد، شجاعت آرزو می کرد؛ خیبر تماشای صداقت را تمنا داشت و غدیر، آمین آن همه ثنا و دعا بود. غدیر، روز انسان است. غدیر، تداوم رسالت محمد صلی الله علیه و آله در ولایت علی علیه السلام است. غدیر، عید پیمان و میثاق و عهد است. غدیر، عید عدالت و رهبری است. عید امامت و ولایت بر عاشقان مبارک باد.
کوثری از مِیِ غدیر
پیامبر در سال دهم هجرت حج گزارد و به سوی مدینه بازگشت. در روز هجدهم ذی حجه که قافله های بسیاری پیش از پیامبر حرکت می کردند و عده ای از پسِ حضرت می آمدند، پیامبر به سرزمین غدیر خم رسید. او به فرمان الهی دستور داد سواران و پیادگان توقف کنند، آنان که رفته اند، بازآیند و آنان که نیامده اند، برسند. سپس بر انبوهی از جهاز شتران فراز رفت و خدای را سپاس گفت و از اینکه به زودی از میان آنان خواهد رفت، خبر داد. سپس از آنان خواست درباره چگونگی ابلاغ رسالت وی گواهی دهند. مردمان فریاد برآوردند: شهادت می دهیم که تو پیام حق را ابلاغ کردی، نصیحت کردی و جهاد نمودی. خداوند تو را پاداش نیکو دهد.
آن گاه از جایگاه والای خود در میان امت سخن گفت و از آنان بر اولویت خود گواه خواست و پس از شنیدن پاسخ های یک صدا و بلند، دست علی علیه السلام را گرفت و با شکوهی شگرف و فریادی رسا فرمود: «من کنت مولا فعلی مولاه.» سه بار این جمله را تکرار و بر یاوران و پذیرندگان ولایت او دعا کرد.
ویژگی های علی علیه السلام از دیدگاه رسول خدا صلی الله علیه و آله
حضرت محمد صلی الله علیه و آله بارها با اشاره به موقعیت معنوی امام علی علیه السلام ، بر فضیلت های آن حضرت و وصی بودن ایشان تأکید ورزیده است. آن حضرت در گفتاری به دخترش، فاطمه علیهاالسلام می فرماید: «ای فاطمه! آیا خشنود نیستی من تو را به همسری کسی درآوردم که اسلامش پیش تر از دیگران و دانشش بیشتر از همگان است؟ به راستی، خدای تعالی به اهل زمین توجه فرمود و از میان ایشان، پدرت را برگزید و او را پیامبر قرار داد. بعد دوباره به آنها توجه فرمود و از ایشان شوهرت را برگزید و او را وصی قرار داد.» سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «ای فاطمه! به راستی برای علی فضیلت هایی است که هیچ کس آن را ندارد: تو که بانوی زنان بهشتی، همسر او هستی. دو نتیجه و زاده رحمت، حسن علیه السلام و حسین علیه السلام که فرزندزادگان من هستند، فرزندان او هستند. برادرش، جعفر بن ابی طالب کسی است که با دو بال در بهشت آراسته گردیده است و با فرشتگان هر کجا خواهد، پرواز می کند. علم اولین و آخرین نزد اوست. او نخستین کسی است که به من ایمان آورد. او آخرین کسی است که هنگام مرگ با من دیدن می کند. او وصی من و وارث همه اوصیاست».
غدیر در قرآن
آیه ای که پیش از اعلام رسمی ولایت امیر مؤمنان علی علیه السلام نازل شد، از یک سو، بیان گر اهمیت فوق العاده غدیر و از سوی دیگر، نشان دهنده نگرانی های رسول خدا صلی الله علیه و آله در این باره است: «ای پیامبر! آنچه را از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، کاملاً [به مردم] برسان و اگر [این کار را[ نکنی، رسالت او را انجام نداده ای. خداوند تو را از [خطرهای احتمالی [مردم نگه می دارد و خداوند جمعیت کافران را هدایت نمی کند.» قرآن کریم، آشکارا اعلام نشدن ولایت علی علیه السلام را با ناتمام ماندن رسالت الهی برابر می داند و در مقابل نگرانی هایی که رسول خدا صلی الله علیه و آله داشت، وعده حفظ و حراست به ایشان داده می شود.
آیه ای که پس از اعلام ولایت امام علی علیه السلام در غدیر نازل شد، موجی از شادی را در دل های مؤمنان پدید آورد و آرامش و اطمینان خاطر به آنان بخشید: «امروز کافران از [زوال] دین شما ناامید شدند. بنابراین، از آنها نترسید و از من بترسید. امروز دین شما را کامل و نعمت ها را بر شما تمام کردم و اسلام را به عنوان آیین [جاودان] شما پذیرفتم».
غدیر در کلام معصومان علیهم السلام
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله
شیخ صدوق در کتاب امالی، روایتی از امام باقر علیه السلام و آن حضرت از پدران پاکش نقل می کند که روزی رسول اکرم صلی الله علیه و آله رو به امیر مؤمنان علی علیه السلام کرد و فرمود: «ای علی! خداوند آیه شریفه یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ را درباره ولایت تو بر من نازل کرد، تا آن را تبلیغ کنم. به یقین، کسی که خدا را بدون ولایت تو ملاقات کند، عملش باطل است».
حضرت فاطمه علیهاالسلام
از فاطمه زهرا علیهاالسلام پرسیدند که آیا رسول خدا صلی الله علیه و آله پیش از رحلتش درباره امامت امیر مؤمنان علی علیه السلام چیزی فرمود؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: «عجبا! آیا روز غدیرخم را فراموش کرده اید؟»
امام حسن علیه السلام
امام حسن علیه السلام فرمود: امت مسلمان از پیامبر شنیدند که درباره پدرم فرمود: او برای من همچون هارون برای موسی علیه السلام است. همچنین دیدند که رسول خدا صلی الله علیه و آله او را در غدیرخم به عنوان امام نصب کرد.
امام حسین علیه السلام
امام حسین علیه السلام پیش از مرگ معاویه، خانه خدا را زیارت کرد. سپس بنی هاشم را گرد آورد و فرمود: آیا می دانید پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ، علی علیه السلام را در روز غدیرخم به جانشینی خود برگزید؟ همگی گفتند: بله.
امام زین العابدین علیه السلام
ابن اسحاق، تاریخ نگار معروف می گوید: به علی بن حسین علیه السلام گفتم: «من کنتُ مولاه فعلیٌ مولاه» یعنی چه؟ حضرت فرمود: پیامبر خدا به مردمان خبر داد که امام بعد از خودش، امیر مؤمنان علی علیه السلام است.
امام محمدباقر علیه السلام
اَبان بن تَغلب می گوید: از امام باقر علیه السلام درباره این سخن رسول خدا صلی الله علیه و آله «من کنتُ مولاه فعلیٌ مولاه» پرسیدم. آن حضرت در پاسخ پیامبر فرمود: به مردمان گفت که امیر مؤمنان علی علیه السلام در میان مردم، جای گزین من خواهد بود.
امام صادق علیه السلام
در دوران زندگی امام صادق علیه السلام بر اثر جوّ مناسبی که برای نشر معارف اهل بیت علیهم السلام پیش آمد، حدیث غدیر بیش از همه دوره ها مطرح شده است. آن حضرت درباره روز غدیر می فرماید: «رسول خدا صلی الله علیه و آله در غدیر خم برای امیر مؤمنان علی علیه السلام پیمان گرفت و مردم به ولایت او اقرار کردند. خوشا به حال آنان که بر ولایت او ثابت قدم ماندند و وای بر کسانی که آن پیمان را شکستند».
امام کاظم علیه السلام
در روزهایی که امام کاظم علیه السلام در زندان بود، روزی هارون، خلیفه عباسی ایشان را احضار کرد و درباره ولایت اهل بیت علیهم السلام بر مردم پرسید. حضرت فرمود: ما می گوییم ولایت همه خلایق با ماست. دلیل ما، سخن پیامبر در غدیر خم است که فرمود: «من کنتُ مولاه فعلیٌ مولاه».
امام حسن عسکری علیه السلام
حسن بن ظریف می گوید: به امام عسکری علیه السلام نامه نوشتم و پرسیدم معنای سخن پیامبر درباره امیر مؤمنان علی علیه السلام چیست که فرمود: «من کنتُ مولاه فهذا علیٌ مولاه.» حضرت فرمود: مقصود حضرت آن بود که او را نشانه ای قرار دهد که هنگام اختلاف، حزب خداوند با آن شناخته شوند.
پاس داشت غدیر؛ سنت نبوی
جوامع بشری نیازمند یادآوری و حضور همیشگی هویت های فرهنگی و اصالت های معنوی است. زنده نگه داشتن شعایر الهی، رسالتی است که مرزبانان عقیده و ایمان، از جمله رسول اکرم صلی الله علیه و آله بر آن تأکید داشته اند. از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمود: «به من تبریک بگویید؛ زیرا خداوند مرا به پیامبری و اهل بیتم را به امامت ممتاز ساخته است».
در روایت دیگری پس از ذکر حدیث غدیر آمده است: «سپس رسول گرامی در خیمه مخصوص خویش نشست و به امیر مؤمنان علی علیه السلام دستور داد در خیمه دیگری بنشیند و به مردم امر فرمود به حضور علی علیه السلام برسند و به او تبریک بگویند.» اینک و در عصر ما، شناختن مرزهای بلند غدیر، بازگویی این شکوه و جشن و سرور این عید بزرگ، در راستای آن پاس داشت است.
آداب غدیر
در تاریخ اسلام، غدیر و امامت همان اندازه اهمیت دارد که روز مبعث؛ زیرا غدیر، امامت را به وجود آورد و ادامه رسالت بود. حاج میرزا جواد ملکی تبریزی در این باره می نویسد: «روز غدیر نسبت به مبعث، به منزله باطن از ظاهر و به منزله روح از انسان است؛ زیرا هر چه در مبعث از خیر و سعادت وجود دارد، مشروط به ولایت امیر مؤمنان و امامان است».
به دلیل اهمیت عید غدیر به عنوان بزرگ ترین و مهم ترین اعیاد اسلامی است که آداب بی شماری برای آن بیان شده است. فراوانی آداب و اعمال این روز، با اعمال هیچ روزی قابل مقایسه نیست و در این آداب و اعمال، همه گروه ها مورد خطاب قرار گرفته اند. از جمله آداب عبادی این روز به نماز شب و روز غدیر، نماز مسجد غدیر، روزه، یاد خدا و پیامبر، زیارت امیر مؤمنان علی علیه السلام و غسل می توان اشاره کرد.
همچنین جشن و عید گرفتن، تبریک و تهنیت به پیامبر، امیر مؤمنان و یکدیگر، دید و بازدید، صدقه دادن، دیدار با رهبری و بیعت و اتحاد و اجتماع، از جمله آداب اجتماعی و سیاسیِ سفارش شده در این روز است.
تبریک و تهنیت غدیر
سنت دیرینه در غدیر، تبریک خاص آن است که مفاهیم والای این روز را بازتاب می دهد. امام صادق علیه السلام فرمود: «هرگاه در این روز، برادر مؤمن خود را ملاقات کردی، بگو: شکر خدای که ما را به این روز گرامی داشته و از مؤمنان و وفاداران به پیمانی قرار داده است که با ما بسته و ما را از منکران و تکذیب کنندگان روز قیامت قرار نداده است».
امام رضا علیه السلام نیز فرمود: «در این روز به یکدیگر تبریک و تهنیت بگویید و هرگاه برادر مؤمن خود را ملاقات کردید، بگویید: سپاس خدایی را که ما را از تمسک کنندگان به ولایت امیر مؤمنان علی علیه السلام قرار داده است».
شکوه غدیر در شعر و ادب پارسی
فردوسی
حماسه سرای بزرگ ایران، حکیم ابوالقاسم فردوسی می گوید:
چه گفت آن خداوند تنزیل و وحی خداوند امر و خداوند نهی
که من شهر علمم، علی یم در است درست این سخن گفتِ پیغمبر است
گواهی دهم این سخن راز اوست تو گویی دو گوشم به آواز اوست
اگر چشم داری به دیگرسرای به نزد نبی و وصی گیر جای
منم بنده اهل بیت نبی ستاینده خاک پای وصی
خود آن روز نامم به گیتی مباد که من نام حیدر نیارم به یاد
بر این زادم و هم بر این بگذرم یقین دان که خاک پیِ حیدرم
حکیم توس در این ابیات هرگاه از امام علی علیه السلام یاد می کند، بیش از هر وصف دیگر، بر وصایت ایشان تأکید می ورزد و از ایشان با عنوان وصی یاد می کند.
مولوی
جلال الدین محمد مولوی بلخی در دیوان شمس تبریزی می گوید:
تا صورت پیوند جهان بود، علی بود تا نقش زمین بود و زمان بود، علی بود
شاهی که ولی بود و وصی بود، علی بود سلطان سخا و کرم و جود، علی بود...
آن شیر دلاور که ز بهر طمع نفس در خوان جهان پنجه نیالود، علی بود
آن کاشف قرآن که خدا در همه قرآن کردش صفت عصمت و بستود، علی بود
مولانا در این غزل، مولا علی علیه السلام را با اوصافی همچون ولی، وصی و معصوم به نص قرآن ستایش می کند. او در دفتر ششم مثنوی به تفسیر حدیث «من کنتُ مولاه فعلیٌ مولاه» می پردازد و می گوید:
زین سبب پیغمبر با اجتهاد نام خود و آن علی مولا نهاد
گفت هر کس را منم مولا و دوست ابن عمّ من، علی، مولای اوست
سعدی
شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی در قصیده ای، امیر مؤمنان را سردار اتقیا و معصوم معرفی می کند:
کسی را چه زور و زَهره که وصف علی کند جبار در مناقب او گفته: هل اتی...
دیباچه مروت و سلطان معرفت لشکرکش فتوت و سردار اتقیا
فردا که هر کسی به شفیعی زنند دست ماییم و دست و دامن معصوم مرتضی
حافظ
لسان الغیب، حافظ در غزلی که زبانزد خاص و عام است، می گوید:
ای دل غلام شاه جهان باش و شاه باش پیوسته در حمایت لطف الاه باش
آن را که دوستی علی نیست، کافر است گو زاهد زمانه و گو شیخ راه باش
امروز زنده ام به ولای تو یا علی فردا به روح پاک امامان گواه باش
و در قصیده نخست که دیباچه دیوان نیز محسوب می شود، می گوید:
... نوشته بر در فردوس کاتبان قضا نبی رسول و ولی عهد حیدر کرّار
امام جنی و انسی علی بُوَد که علی ز کل خلق فزون است از صغار و کبار
علی، امام و علی، ایمن و علی، ایمان علی، امین و علی، سرور و علی، سردار...
علی ز بعد محمد ز هر که هست، به است اگر تو مؤمن پاکی، بکن بر این اقرار...
حافظ شیرازی در این اشعار، به پیروی از احادیث معتبر و روایت های متواتر، امام علی علیه السلام را ولی عهد رسول، امام انس و جن و برترین فرد پس از محمد صلی الله علیه و آله می داند.
کسایی مروزی
کسایی مروزی از شاعران قرن چهارم می گوید:
فهم کن گر مؤمنی فضل امیرالمؤمنین فضل حیدر، شیر یزدان، مرتضای پاک دین
فضل آن کس کز پیمبر بگذری، فاضل تر اوست فضل آن رکن مسلمانی، امام المتقین...
لافتی الاّ علی برخوان و تفسیرش بدان یا که گفت و یا که داند گفت جز روح الامین؟
آن نبی، وز انبیا کس نی به علم، او را نظیر وین ولی، وز اولیا کس نی به فضل، او را قرین
آن چراغ عالم آمد، وز همه عالم بدیع وین امام امت آمد وز همه امت گزین
ناصر خسرو قبادیانی
ناصر خسرو، از شاعران قرن پنجم درباره غدیر می سراید:
با خرد باش یک دل و همسر چون نبی با علی به روز غدیر
و در چکامه ای بلند سروده است:
آن که معروف به او شد به جهان روز غدیر وز خداوند ظفر خواست پیمبر به دعاش
هر خردمند بداند که بدین وصف علی است چو رسید این همه اوصاف به گوش شنواش
و نیز گوید:
ندانم جز این عیب مر خویشتن را که بر عهد معروف روز غدیرم
حزین لاهیجی
حزین لاهیجی از شاعران قرن دوازدهم می سراید:
آن طایر قدسم که چکد خون ز صفیرم با درد و غم عشق سرشتند خمیرم...
مستی مرا نیست به دنبال خماری پیمانه کش میکده خمّ غدیرم...
می گویم و دانم که ره رسم و ادب نیست نامی که بُوَد صیقل زنگار ضمیرم
برهان ازل، فیض ابد، مظهر اول ایمان من و دین من و هادی و پیرم
سلطان قدر، حیدر صفدر که ز مدحش بگرفته بلندی سخن عرشْ سریرم
ملک الشعرای بهار
ملک الشعرای بهار در وصف غدیر خم سروده است:
در غدیر خم امروز، باده ای به جوش آمد کز صفای او روشن، جان باده نوش آمد
وان مبشّر رحمت، باز در خروش آمد کان صنم که از عشاق، برده عقل و هوش آمد
با هیولیِ توحید، در لباس انسانی
در غدیر خم یزدان، گفت مَر پیمبـر را کز پی کمال دین، شو پذیره حیـدر را
پس پیمبر اندر دشت بر نهـاد منبـر را برد بر سر منبر، حیدر فلک فر را
شد جهان دل روشن، زان دو شمس روحانی
گفت بشنوید ای قوم! قول حق تعالی را هم به جان بیاویزید گوهر تولاّ را
پوزش آورید از جان، این ستوده مولا را این وصی بر حق را، این ولیّ والا را
با رضای او کوشید در رضای یزدانی
بأبی أنت و امّی بأبی أنت و امّی علی ای قبله حاجات علی ای قبله حاجات در این غم نگشوده است بأبی أنت و امّی کان نه سهل است و نه آسان بأبی أنت و امّی کر و کور است و عزازیل بأبی أنت و امّی3
سید محمد حسین شهریار
شهریار مُلْکِ شعر و سخن در غدیریه ای که به صورت مستزاد سروده می گوید:
یا علی نام تو بردم نه غمی ماند و نه همّی گوییا هیچ نه همّی به دلم بوده، نه غمّی تو که از مرگ و حیات، این همه فخری و مباهات گویی آن دزد شقی تیغ نیالوده به سمّی گویی آن فاجعه دشت بَلا هیچ نبوده است سینه هیچ شهیدی نخراشیده به شمّی حق اگر جلوه با وجه اَتَم کرده در انسان به خودِ حق که تو آن جلوه با وجه اَتَمّی منکر عید غدیر خم و آن خطبه و تنزیل با کر و کور چه عید و چه غدیری و چه خمّی معرفی کتاب
1. قطره ای از دریا، محمدحسین صفاخواه، انتشارات قدیانی، 2 جلد.
این کتاب، مجموعه داستان های کتاب ارزشمند الغدیر، اثر جاودانه علامه امینی است و با توجه به ساختار داستانی در نظر جوانان و عموم، خواندنی است.
2. حساس ترین فراز تاریخ، جمعی از دبیران دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
بخشی از سرفصل های این کتاب عبارتند از: داستان غدیر، اهمیت غدیر در تاریخ، غدیر در کتاب خدا، عید غدیر، صحنه تاریخی غدیر، امواج غدیر و... .
3. غدیر، برکه ای و دریایی، جواد نعیمی، سازمان تبلیغات اسلامی.
این کتاب افزون بر قطعات زیبای ادبی درباره غدیر، در بخشی با عنوان چکاد بی کرانه دریا، به زندگی امیرمؤمنان علی علیه السلام پرداخته است.
4. دریا در غدیر، سید حسن ثابت محمودی (سهیل)، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
این کتاب مجموعه اشعار گوناگون غدیر در قالب های گوناگون است.
5. ارمغان غدیر، سید عبدالله فاطمی نیا، انتشارات سروش.
نوشتن چهل حدیث به عنوان سنتی برگرفته از اسلام، دانشمندان ما را از گذشته به این امر مفید وادار کرده است. همین سنت، استاد فاطمی نیا را به نگارش ارمغان غدیر خوانده که با همت انتشارات سروش به یک چهل حدیث زیبا تبدیل شده است.
6. بعثت، غدیر، عاشورا، محمدرضا حکیمی، فجر.
قلم استوار محمدرضا حکیمی، سابقه نیم قرن دفاع از ارزش ها را در پرونده خود دارد. نمایه های این کتاب به این شرح است: بعثت، غدیر، رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله ، شهادت امام علیه السلام ، ولادت امام مجتبی علیه السلام ، عاشورا، امام صادق علیه السلام ، امام زمان و... .
7. اسرار غدیر، محمدباقر انصاری، نشر مولود کعبه.
بخشی از فهرست مطالب این کتاب عبارتند از: گزارش تحلیلی و لحظه ای واقعه غدیر، گوشه ای از ناگفته ها، تحقیقی در خطبه غدیر، یک دوره کامل تاریخ غدیر، تصویری از تشکل جامعه اسلامی در دهه اول هجری و... .
غدیر در آیینه کتاب
این کتاب، آیینه ای است از کتاب های غدیری که در 304 صفحه، اطلاعات 267 کتاب را به زبان های فارسی، عربی، انگلیسی وارد و گردآوری کرده است.
برای رسانه
الف) متن برنامه
امروز بگو، مگر چه روز است؟ تا گویمت این سخن به اکرام
موجود شد از برای امروز آغازِ وجود تا به انجام
امروز ز روی نصّ قرآن بگرفت کمال، دین اسلام
امروز به امر حضرت حق شد نعمت حق به خلق اتمام
* * *
حاجیان در طوافند. ابراهیم حج، تبر بر دوش، در اندیشه شکستن آخرین بت های سیاه است. زمزم، زمزمه می کند و نسیم، هروله کنان، سعی صفا و مروه در پیش گرفته و این همه، در جاری غدیر، به هم پیوسته اند تا دوباره بازوی وحی را در دست نبی به تماشا بنشینند و بر نگارینه تاریخ نقش کنند.
تاریخ به تماشای اقیانوس غدیر ایستاده است که می خروشد و گنداب های کهنه را از بستر بیدار می کند و با خود می برد. ابراهیم، تبر به دست ایستاده، مریم، آغوش گشوده، اسماعیل می خندد و هاجر، اشک شادمانی می چکاند و همه و همه توفندگی نگاه مردی از تبار آفتاب را تماشا می کنند که غدیر، میزبان اوست. همو که خورشید را مهمان کلبه کوچک بشر کرده است، بازوی جانشین او را در دست می فشرد و تاج ولایت را بر سرش می نهد. سلام خدا بر تو ای آخرین فرستاده و بر تو ای بهترین جانشین امت، علی علیه السلام .
* * *
هوا بسیار گرم است، به گونه ای که مردم لباس ها را زیر پا و روی سرشان گذاشته اند. نماز برپا شد و پیامبر بر بالای منبر ایستاد، ولی روی منبر دو نفر دیده می شوند که شگفت آور است؛ مردم با دقت نگاه می کنند.
آری، علی بن ابی طالب است. او چرا بالا رفته و کنار پیامبر خدا ایستاده است؟ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آیه تبلیغ را قرائت و سپس حدیث ثقلین را بیان کرد: «هان ای مردم! بر قرآن و عترت من پیشی نگیرید و در عمل به فرمان آن دو، کوتاهی نکنید که هلاک می شوید.» در این هنگام بود که دست مبارک علی، عشق دو عالم، بالا رفت و پیامبر فرمود: «ای مردم! سزاوارتر از مؤمنان از خود آنها کیست؟» همگی گفتند: خدا و پیامبر او داناترند. آن گاه فرمود: «خدا، مولای من و من مولای مؤمنان هستم و من به آنها از خودشان سزاوارترم. هان ای مردم! هر کس من سرپرست و مولای او هستم، علی مولای اوست. خداوندا! کسانی که علی را دوست دارند، دوست و کسانی که او را دشمن بدارند، دشمن بدار...».
* * *
چادرنشینی در مسجد مدینه نزد پیامبر آمد و عرض کرد: یا رسول الله! حاجیان قوم ما که در حجة الوداع همراه شما بوده اند، برای ما خبر آوردند که در بازگشت از حج در غدیر خم، ولایت و اطاعت علی علیه السلام را واجب کرده ای. آیا این دستوری از سوی توست یا از طرف خدا؟ حضرت فرمود: «از سوی خدا، و خدای تعالی، ولایت او را هم بر اهل آسمان و هم اهل زمین واجب کرده است».
* * *
حافظ ابوعبید هروی در تفسیر غریب القرآن روایت می کند: «پس از آنکه رسول خدا صلی الله علیه و آله در غدیر خم به امر الهی، ولایت علی علیه السلام را تبلیغ فرمود و این امر در همه جا شایع و منتشر شد، جابر بن نَضر بن حارث آمد و خطاب به پیامبر گفت: به ما از طرف خداوند امر کردی که به یگانگی خداوند و رسالت تو گواهی بدهیم و نماز و روزه و حج و زکات را انجام دهیم. همه را از تو پذیرفتیم، ولی تو به اینها بسنده نکردی، تا اینکه بازوی پسر عمّت را گرفتی و بلند کردی و او را بر ما برتری دادی و گفتی: من کنتُ مولاه فعلیٌّ مولاه. آیا این امر از طرف توست یا از سوی خداوند؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «قسم به خداوندی که معبودی جز او نیست، این امر از طرف خداوند است.» او پس از شنیدن این سخن، به سوی شتر خود روان شد، در حالی که می گفت: بار خدایا! اگر آنچه محمد صلی الله علیه و آله می گوید راست و حق است، بر ما سنگی از آسمان ببار یا عذابی دردناک به ما برسان!
هنوز به شتر خود نرسیده بود که سنگی از آسمان بر سرش فرود آمد و او را به دوزخ فرستاد.
* * *
بایستید که آفتاب، روشن شدن ستاره ای بی بدیل را مژده خواهد داد!
بایستید که امروز، نعمت تمام می شود و دین کامل... . و ایستادند؛ در کنار برکه ای که رسالت اقیانوس، در نگاهش می تپید. دست فاتح خیبر بالا می رود و آوایی در فضا می پیچد: «من کنتُ مولاه فهذا علیٌ مولاه».
* * *
ای کوچه ها سبز بپوشید! ای کبوتران فرود آیید و بام ها را فرش کنید! ای چشمه ها! پابرهنه تر از همیشه بجوشید. نخستین بارقه های امامت، بر پنجره های جانمان تابیدن گرفته است. او حنجره های مچاله را فریاد خواهد آموخت، خاک های یتیم را پدری خواهد کرد و تشنگان مهربانی را دست نوازش خواهد بود.
* * *
گل همیشه بهارم غدیر آمده است شراب کهنه ما در خم جهان باقی است
خدای گفت که اَکملتُ دینَکم، آنک نوای گرم نبی در رگِ زمان باقی است
قسم به خون گل سرخ در بهار و خزان ولایت علی و آل، جاودان باقی است
گل همیشه بهارم بیا که آیه عشق به نام پاک تو در ذهن مردمان باقی است
ب) متن زیرنویس
امام علی علیه السلام : غدیر، روز کمال دین است.
امام صادق علیه السلام : در روز غدیر، رضایت خداوند نهفته است.
امام صادق علیه السلام : خداوند روز غدیر را برای ما اهل بیت عید قرار داد.
امام رضا علیه السلام : روز غدیر، روز اندوه شیطان است.
امام رضا علیه السلام : عید غدیر، برترین عید خداوند است.
امام خمینی رحمه الله : روز عید غدیر روزی است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وظیفه حکومت را معیّن فرمود و الگوی حکومت اسلامی را تا آخر تعیین فرمود.
غدیر، روزی است که آفرینش به داشتن علی بر خود بالید و با داشتن ولی، بالندگی آغاز کرد.
غدیر، نقطه تلاقی کاروان رسالت با طلایه داران امامت گرامی باد.
غدیر، باغستان ولایت علوی است که امت در ملکوت اندیشه هایش از آن پاسداری می کند.
ج) پرسش های کارشناسی
1. آیا طرح بحث جانشینی پیامبر تنها مختص واقعه غدیر بوده است؟
2. پیامبر در بیان فضیلت های علی علیه السلام به چه مواردی اشاره می فرماید؟
3. حجة الوداع یعنی چه؟
4. چرا به آخرین حج پیامبر، حجة البلاغ هم می گویند؟
5. چرا به عید غدیر، عید ولایت می گویند؟
7. آیا حادثه غدیر تنها سند جانشینی امام علی علیه السلام است؟
د) پیشنهادهای برنامه ای
1. معرفی کتاب الغدیر نوشته علامه امینی رحمه الله .
2. تهیه گزارش از مراسم جشن مسلمانان مقیم خارج از کشور.