نیروهای مؤثر در عرصه ی سیاستگذاری حجاب

در پنل بعدازظهر دکتر کلهر، جامعه شناس و پژوهشگر مطالعات سیاستی در سخنانی در مورد سیاست های مربوط به حجاب گفت:

” پرسش اساسی ما این است که سیاست مناسب برای حجاب چه سیاستی است؟ برای پاسخ به این سؤال به دو موضوع باید توجه کنیم: یکی جریان های اجتماعی که سیاستگذاری را مورد تأثیر قرار داده و پیش می برند و دوم تجریه تاریخی نزدیک به ۴۰ سال گذشته در ایران در مورد حجاب. براساس وضعیت نیروهای اجتماعی. چهار نیرو و جریان جدی، سیاستگذاری فرهنگی را تحت شعاع قرار می دهد: ابتدا ساختار نیروهای سیاسی و بدنه حاکمیت سیاسی، دوم مسأله نخبگان و ذهنیت حاکم بر آنها، سوم نیروهای مربوط به رسانه و جریان های شکل دهنده افکار عمومی و چهارم ذهنیت عمومی جامعه. چند دوره سیاستی را از اول انقلاب براساس این چهار نیرو می توانیم تقسیم بندی کنیم: دوره اول از سال ۵٧ تا ۵٩، دوره ای است که ساختار حکومت متشتت است، حجاب الزامی و اجباری در حاکمیت مطرح می شود اما اجرا نمی شود چون نیروهای سیاسی متضاد و حتی برخی نخبگان و متدینین در بدنه حاکمیت بصورت روشن با الزامی شدن حجاب مخالفت می کنند و ما تا سال ۵٩ نمی توانیم سیاست حجاب را به طور اجباری پیش ببریم. از سال ۵٩ تا ٧۴ ما شاهد یکدست شدن چهار نیروی گفته شده در جامعه و شاهد اجباری شدن حجاب به صورت قانونی هم هستیم. “

عدم انسجام فکری حاکمیت و نخبگان

وی در مورد قانون حجب سخنانش را این طور ادامه داد:

“سه قانون در مورد حجاب تصویب شده؛ یکی به سال ۶٢ برمی گردد که حجاب در اماکن عمومی اجباری می شود، یکی هم در سال ۶۵ است که در مورد پوشش و پوشاک می باشد و سومین قانون مربوط به سال ۸۵ است که مربوط به مد و لباس است. تا سال ٧۶ یکدستی آرا در زمینه ی حجاب وجود دارد اما از آن سال به بعد دوره اجماع بین نیروهای اصلی تأثیرگذار در حجاب به پایان می رسد و حاکمیت دوگانه می شود، نخبگان متکثر شده و رسانه ها فعالیت های مختلف را تجربه کرده و بعد از سال ٧۶ ما شاهد تغییر نگرش ذهنی مردم در مورد حجاب هستیم. این وضعیت تا سال ۸٣ ادامه دارد و تغییری در سیاست ها مشاهده نمی شود. مهمترین نکته از سال ٧۴ تا ۸٣ روشن شدن دوگانگی حاکمیت در مورد مسأله ی حجاب است، یعنی بخشی از حاکمیت تلاش می کند حجاب اجباری را از طریق نیروهای انتظامی و قوه قضائیه پیش ببرد و بدنه ی اصلی دولت یعنی قوه مجریه مأموریت خود را آگاهی بخشی و توجه به ذهنیت مردم می داند. سال ۸۴ با تغییر دولت شاهد این هستیم که حاکمیت به سمت یکدستی سوق می یابد اما مسأله ی سه نیروی دیگر یعنی رسانه و نخبگان و مردم حل نمی شود و یکدستی حاکیمت هم تا سال ۸۶ تداوم دارد و سیاست گشت ارشاد از این سال به بعد ضعیف شده و افت و خیز زیادی دارد و شاهد اجرای این طرح در میادین و کلانشهرها هستیم، طوری که می بینیم امروزه صورتی از این طرح باقی مانده است. هم اکنون عدم انسجام فکری حاکمیت و نخبگان حتی در میان برخی افراد متدین در مورد حجاب حادتر شده و با پیدایش رسانه های جدید امکان مقاومت را به جریان های مردمی هم داده و براساس آخرین پیمایش ها در مورد اجباری و اختیاری بودن حجاب، وضعیت به سمت اختیاری بودن حجاب رفته است. “

رهاسازی حجاب یا رادیکالی برخورد کردن

این پژوهشگر مطالعات سیاستی و اجتماعی خاطرنشان کرد:

“حالا سه طرح مطرح می شود؛ اولین طرح این است که سیاست اجباری بودن حجاب به نحو آبرومندانه ای کنار گذاشته شود یعنی اختیاری کردن حجاب، طرح دوم سیاست فعلی اجباری بودن حجاب  تداوم یابد. سومین طرح سیاست رادیکال است یعنی باید شدت عمل بیشتری نشان داده و برخورد های با بدحجابی را بیشتر کرد و می گویند علت عدم موفقیت ما عدم موثر بودن ابزارهایی چون گشت ارشاد بوده است. مسأله اینجاست که سیاست رها سازی حجاب نه آگاهانه است نه قابل توصیه اما رادیکال کردن آن نیز بنیاد عقلانی ندارد بنابراین وضعیت خاصی در سیاست پیش آمده که  ترجیح می دهیم فعلا به جلو حرکت کنیم چون نمی دانیم چه اتفاقی خواهد افتاد و از طرفی پیامدهای سیاست های دیگر اساس اجتماعی و خانواده را تحت تاثیر قرار می دهد که هیچکدام قابل توصیه نیست . برای جمع بندی باید بگویم که جریان حرکت این چهار نیرو به نفع سیاستگذاری حجاب اجباری و به نفع خود هم حجاب هم نیست و حرکت و آینده متصور این چهار نیرو به وضعیت پیچیده تر و سخت تری خواهد رفت.”